vrijdag 31 augustus 2012

Chris Strijbos


Ik ben 64 jaar en woonachtig in Berghem. Ben getrouwd en heb 3 kinderen. Ben op 1 december 2011 met pre-pensioen gegaan.
Ik heb een opleiding gevolgd als zoölogisch analist en heb 42 jaar gewerkt bij Organon, waarvan de laatste 4 jaar voor resp. Schering-Plough en MSD.

Ik ben zelf een verwoed lezer en nu ik met pre-pensioen ben kan ik eens heerlijk met mijn benen op tafel aan een stuk in een boek lezen.

Gelezen, o.a.: Het geluid van de nacht, Maria Duenas; Caribou island, David Vann; Het ijzig hart, Almudena Grandes; Matterhorn, Karl Marlantes; With the old breed, EB Sledge; De verdovers, Anna Enquist; Reis om de wereld in 80 dagen, Michael Palin

Waarom meedoen: het thema sprak me erg aan en je ziet inderdaad langzaam een verandering optreden, cocoonen is in, de volkstuinen worden weer druk gebruikt. Daar waar ik in het verleden “alleen” maar aan werken dacht, merk ik bij mijn kinderen de drang om het vooral “gezellig” te hebben en geen lange uren meer te maken. Het ik, ik, ik, begint te verdwijnen.

Verwachting: ik heb geen grote verwachtingen. Ik zag de boekenlijst en enkele boeken had ik zelf ook al op mijn lijstje staan om te lezen en die we in huis hebben, zoals Will Power van Baumeister; Gij zult gelukkig zijn van Bruckner; Wij zijn ons brein van Swaab en Het goede leven van Savater. Dit was dus mooi de gelegenheid om het thema bij mijzelf wat meer diepgang te geven.

Klik hier voor een interview in het Brabants Dagblad

Terug naar De Lezers van Stavast

Hans van Duijnhoven


Ik ben Hans van Duijnhoven (1955) en werk sinds december 1980 in de Openbare Bibliotheek van Oss. Daarvoor ben ik een jaar 'de' bibliothecaris van de Kunstacademie in Den Bosch geweest. Als mensen zich hardop afvragen waarom ik nog steeds in de Osse bieb werk is mijn antwoord al jaren hetzelfde: "Geen enkel jaar is hetzelfde!"
De afgelopen dertig jaar is de mediawereld - waar 'de bieb' deel van uitmaakt - compleet overhoop gehaald. Het is een voorrecht en eer om daar deel van te mogen uitmaken en te proberen datgene te doen wat nodig is. Of we daar in geslaagd zijn durf ik niet te zeggen, wel te hopen.

Lezen

Voordat ik in de zeventiger jaren naar de hbo-opleiding voor bibliothecarissen in Tilburg ging had ik al een mislukte poging gedaan onderwijzer te worden. In de maanden na dat echec wees - hoe verrassend - een beroepskeuzetest uit dat ik veel las en dat de bibliotheekschool wellicht iets voor me zou kunnen zijn. Dat advies was goed: ik las veel (toen en nu nog steeds) en bibliothecaris zijn past bij me.

Nieuwjaarsborrel in Veghel

Op zaterdag 7 januari 2012 organiseerden onze collega's van de Veghelse bieb na sluitingstijd een verlate kerstborrel. Ze hadden gele memo-briefjes klaargelegd. Iedereen mocht een wens voor het komend jaar opschrijven. Mijn wens was simpel: ik probeer elke week minimaal één boek per week te gaan lezen. Daar begon dus ergens het idee om te starten met het Lezers van Stavast-project.
Ik schreef dat waarschijnlijk op omdat ik de laatste jaren meer en meer verzonk in de grote stapel kranten en tijdschriften die ik meende te moeten 'verstouwen'. Om te snappen wat er in de samenleving en cultuur plaats vindt. Maar daardoor verslofte het lezen van boeken. Aan romans kwam ik amper meer toe. Wel af en toe een non-fictie boek.

Ik zag - en zie - in een gemiddeld jaar tussen de 300 en 500 boeken, blader ze wat door, lees hier en daar een stuk, maar breng ze meestal toch ongelezen terug naar 'onze' bibliotheek. Daarnaast puilen de kasten thuis ook uit met  aangekochte, maar niet gelezen boeken. Shame on me!

Er moest iets gebeuren. Ik schrijf dit 'portret' van mezelf in week 38 en moet constateren dat mijn teller nu op 42 staat. Ik loop er dus vier voor. Dat heb ik alleen kunnen halen door - af en toe - ook korte boeken te lezen. Maar lang betekent niet altijd beter, zei hij grijnzend.

Muziek en televisiekijken
Ik lees feitelijk al mijn hele leven veel. Meer dan - om een van mijn favoriete zinnen te gebruiken - de gemiddelde Nederlander. Dat geldt óók voor muziek luisteren. Terwijl ik lees heb ik thuis altijd muziek aan staan. Cd's. Geen radio. Geen Spotify. Ouderwetse cd's. Mijn 10.000 uren haal ik wel.
Qua tv-kijken wijk ik af van de gemiddelde Nederlander. Ik haal zeker niet het gemiddelde (ruim 3 uur per dag, 7 dagen per week). Kijk vooral 's nachts. Naar iets dat ik heb opgenomen. Tv-kijken en lezen gaat niet samen. Lezen en naar muziek luisteren wel. Gelukkig.

Luisteraars van Stavast
Het zou geen enkel probleem voor me zijn om een andere groep op te starten: dé Luisteraars van Stavast. Mensen die stug doorgaan naar hele cd's te luisteren, van begin tot eind. En niet te vervallen in het luisteren naar losse nummers, de hele dag door hoogtepunten van een plaat of album.  Dus geen radio met lollige diskjockeys, geen Spotify of playlists op iPods. Nee, braaf door de dag heen cd's in de la schuiven en ze van begin tot eind afluisteren. En ondertussen blijven lezen.

Oh ja, ergens tussen de bedrijven door, onderhoud ik ook nog een website, muzieklijstjes.nl - een poging belangrijke muziek uit de (brede) populaire muziek bij elkaar te brengen. In elke bibliothecaris zit - per slot van rekening - iets van gids zijn. De weg wijzen in een jungle.

Terug naar De Lezers van Stavast

Dé Lezers van Stavast

Ruim dertig personen hebben besloten de uitdaging aan te gaan: veertig weken lang elke week een non-fictie boek te gaan lezen.
Vanaf deze plek kunt u doorklikken naar een pagina waar ze zichzelf kort aan u voorstellen.

Dorita
Hetty
Els Bijkersma
Ton Bijkersma
Ineke
Henk
Marcel Demoed 
Herman Denneboom  
Hans van Duijnhoven 
Lucas Ellen
Aad
Yvonne van Gaal
Tiny Gevers  
Hennie Gosselink  
Egon
Ine Kluessjen
Els
Tamara de Leijer
Els Mommersteeg
Mari
Hermien
Marieke Peters 
Marina Polderman
Pierijn
Annie
Hanny van de Schoot
Sandra Schreurs
Toos Siegmund   
Henri van der Steen 
Chris Strijbos 
Annet Teunissen 
Thea Veken
Rianne Vermeulen 
Diny
Marianna van Vugt
Ineke

Terug naar Overzicht alle titels

donderdag 30 augustus 2012

Een logo


Het idee om als Openbare Bibliotheek Lezers van Stavast te gaan zoeken werd door mijn collega's van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken sceptisch ontvangen. Ze geloofden niet dat er mensen zijn die tijd vrij willen maken om veertig weken lang één serieus non-fictie boek per week te gaan lezen. "Waar halen ze de tijd vandaan!?" was nog een van de mildste opmerkingen. Uiteraard kon ik toen (medio mei 2012) niet vermoeden - slechts hopen - dat er wél mensen waren die zichzelf die verplichting gingen opleggen. Want dat is wat er feitelijk gaat gebeuren.

Het voornemen
Alle Lezers van Stavast hebben zich voorgenomen om het komend leesseizoen elke week één serieus non-fictie boek te gaan lezen. Dik of dun. Moeilijk of gemakkelijk. Maar altijd interessant om tot je te nemen. Boeken die iets zeggen over onze huidige tijd. Met haar vele problemen en een bepaalde lethargie waardoor niet begonnen wordt om die 'hobbels' te gaan wegwerken. Boeken waarin deze en gene probeert uit te leggen hoe 'de mens' in elkaar steekt. Boeken waaruit blijkt dat we (meestal) geen rationele wezens zijn, die beredeneerd door het leven gaan. Integendeel. Boeken waarin sommige auteurs uitgesproken meningen hebben over de toekomst. Die - als zij gelijk krijgen - nog veel meer veranderingen zal brengen. En in de meeste boeken wordt vaak impliciet ook de vraag opgeworpen waarom mensen gelukkig worden.

Burgers die serieus in het leven (willen) staan kunnen zich middels deze boeken oriënteren op zaken die op ons afkomen. Weten beter wat er speelt. Kijken door de overweldigende hoeveelheid trivia in de media heen. En zijn daardoor wellicht beter in staat om een iets meer gefundeerde mening over deze onderwerpen te vormen. Minder gebaseerd op gevoel. Bevrijd van de framers en spin doctors. Gevoed door feiten en opinies in boeken van mensen die daarvoor doorgeleerd hebben óf geschreven door goede (wetenschaps)journalisten.


Een logo voor de Lezers van Stavast
Tijdens de verbouwing van de Osse Openbare Bibliotheek vroeg ik onze vaste vormgeefster - Marjon Grendel - om na te denken over een logo. Ze is ook verantwoordelijk voor het logo van het jaarthema, Who's in control? in 2011-2012 en Echte waarde(n) in het komend seizoen.



Vanaf het begin was duidelijk dat in dat logo een man van Stavast moest komen. Sorry: een mens. Nog beter: een Burger van Stavast. Een begrip dat in de TrendRede 2012 werd geïntroduceerd. De Burger van Stavast is een man of vrouw die zich realiseert dat er veel problemen in de wereld zijn, dat die opgelost moeten worden maar dat het beste is om vooral en in eerste instantie te bezien wat er in je eigen omgeving zou kunnen veranderen, verbeteren. Kleine stapjes op weg naar een andere wereld. Zoiets. Een kenmerkende zin of slogan voor de Burger van Stavast is: Ik zeg wat ik hoop en doe wat ik kan

Maar hoe ziet een Lezer van Stavast er uit?
Dat weet niemand. Hoeft ook niet, want in de meeste logo's is geen herkenbaar mens opgenomen. Dus werd al snel teruggegrepen op een filmpje dat in de 'nazit' van een lezing van Roos Vonk als het ware kwam bovendrijven. Klik hier voor een lang artikel waarin gepoogd wordt de lezing van Roos Vonk te koppelen aan de 'ontdekking' van dat filmpje. En het ontstaan van het jaarthema Echte waarde(n).

Create real value
Dat filmpje staat sinds april 2011 op Youtube. Werd en wordt relatief weinig bekeken (vanochtend 5.907 views) maar bevat beelden van beeldhouwwerken van de Engelse kunstenaar Antony Gormley. Die veel beelden heeft gemaakt van staande mannen, mensen. Mensen die overduidelijk staan, ergens voor staan. Tenminste, die indruk wekken ze. De beelden van Gormley worden gekoppeld aan de centrale boodschap van het filmpje. Afstuderende MBA-studenten leggen vrijwillig een eed af om in hun beroepsleven integer te (gaan) leven en te gaan voor de leuze: create real value. Een directeur van een groot bedrijf of instelling streeft in zijn werk het laten ontstaan van 'dingen' die waardevol zijn. Waarde hebben.

Het logo
Deze mens van Antony Gormley is door Marjon op een stapel boeken geplaatst. In een variant stond die mens op een opengeslagen boek. Maar dat klopt niet. Lezers van Stavast weten als geen ander dat dé waarheid niet uit één boek komt - dat geloven alleen échte gelovigen - maar dat de waarheid altijd ergens in het midden ligt. En daarvoor dien je jezelf breed te oriënteren, veel boeken te lezen. Geschreven door mensen met verschillende achtergronden. Qua beroep, levenshouding, stijl enzovoorts. Díe brede schakering zit - hoop ik - in de aangedragen titels. Alhoewel er onvermijdelijk (toch) bepaalde voorkeuren en stokpaardjes in zullen zitten.


Het filmpje van 3 minuten




Homepage Achtergrondartikelen

woensdag 29 augustus 2012

Mark Nelissen

Darwin in de supermarkt : of hoe de evolutie ons gedrag dagelijks beïnvloedt
Lannoo 2011, 190 pagina's - € 16,99

Website Mark Nelissen (1950)

Korte beschrijving
In dit boek bundelt gedragsbioloog Mark Nelissen columnachtige teksten waarin hij het gedrag van de mens bekijkt vanuit een evolutietheoretisch perspectief. De wetenschappelijke uitleg is beperkt en het anekdotische heeft de bovenhand. Een al dan niet fictieve gebeurtenis vormt telkens de aanleiding om stil te staan bij een menselijke gedraging, waarna de auteur wijst op het evolutionaire nut of de achtergrond daarvan (sommige gedragingen hebben in de huidige maatschappij immers geen doel meer). Dat Nelissen een begaafd verteller is, draagt sterk bij tot de pret, en dat hij soms wat kort door de bocht gaat, wordt dan ook gemakkelijk met de mantel der liefde bedekt. Wie nog steeds gekant is tegen evolutionaire psychologie en de idee dat de mens wel degelijk (mee) gevormd wordt door zijn evolutionaire achtergrond, zal dit boek misschien beschouwen als een goedkoop pamflet. Die visie gaat echter voorbij aan de doelstellingen van het boek. Nelissen schreef immers geen stevig onderbouwde argumentatie pro een bepaalde visie, maar een vermakelijk boek dat de lezer ook nog iets bijbrengt.

Mark Nelissen
Fragment uit Voor het slapengaan ...
Ik beloof u geen heavy academisch boek. Voor het slapengaan willen we geen zware film. We houden het luchtig, leesbaar, goed verteerbaar, maar vertellen wel het verhaal dat verteld moet worden. Het is niet omdat we de academische woorden weglaten dat we de wetenschappelijke basis geweld mogen aandoen. Ik wil mijn verhaal vertellen aan de hand van afzonderlijke stukjes, een stijl in dienst van de leesbaarheid. We wandelen, samen met Darwin, door het landschap van het menselijk gedag en plukken hier en daar een klein bloempje, daar een dikke tak. De verhalen handelen immers over kleine en grote dingen, soms heel kleine - waarom kruis ik mijn armen tijdens een gesprek? - tot grote, fundamentele vragen - ben ik nog dezelfde mens als toen ik geboren werd, waarom moet ik sterven? Ik gooi al die vertellingen doelbewust door elkaar en spring van de een klein bloempje naar een grote tak en weer terug. Zo denken we in het dagelijks leven over onszelf: ongeordend komen gedachten bij ons op en denken we erover na. Ook in dit boek. (pagina 11)

Terug naar Overzicht alle titels

Dick Swaab

Wij zijn ons brein : van baarmoeder tot Alzheimer
Contact 2010, 480 pagina's - € 15,--

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: Dick Swaab (1944)

Korte beschrijving
De auteur, hersenonderzoeker, publiceert regelmatig in diverse kranten en tijdschriften. In de jaren zeventig kwam hij in het nieuws door zijn destijds hevig omstreden onderzoek naar hersenverschillen tussen de seksen, en tussen homo- en heteroseksuelen. Swaab is er nog altijd van overtuigd dat de basis voor menselijk gedrag in de eerste plaats in de hersenen gelegen is, maar inmiddels is dat, dankzij geavanceerd neurobiologisch onderzoek, geen taboe meer. Dit onderzoek vormt de basis voor het beeld dat dit boek geeft van de werking van de hersenen. Er komt een breed scala aan onderwerpen aan de orde, zoals seksuele differentiatie, puberteit, veroudering, Alzheimer en geheugen, maar ook zaken als moreel gedrag, spiritualiteit en religie. Natuurlijk is er ook aandacht voor stoornissen, ziekten en therapieën. Een veelomvattend boek waarin een serieus geïnteresseerd algemeen publiek antwoord kan vinden op veelgestelde hersenvragen, terwijl het boek, dat een uitvoerig register (maar geen literatuuropgave) bevat, ook voor professioneel geïnteresseerden een basis biedt om hun kennis te actualiseren en uit te breiden.

Citaat aan het begin van het boek
Veel van de gepostuleerde inzichten zijn zeer speculatief en sommige zullen ongetwijfeld incorrect blijken, maar voor elk geval heb ik de redenen gegeven die me tot een bepaald inzicht ten gunste van een en ander gebracht hebben. ... Foute feiten zijn buitengewoon nadelig voor de voortgang van de wetenschap aangezien ze vaak lang standhouden; maar verkeerde zienswijzen, wanneer ze vergezeld gaan van enige vorm van bewijs, kunnen weinig kwaad aangezien iedereen genoegen schept in de ontkrachting ervan ...

Dick Swaab citeert Charles Darwin uit The descent of man (uit 1871)

Terug naar Overzicht alle titels

Victor Lamme

De vrije wil bestaat niet : over wie er echt de baas is in het brein
Bert Bakker 2010, 333 pagina's - €12,50

Website Victor Lamme (1959)

Korte beschrijving
De auteur, hoogleraar cognitieve neurowetenschap aan de Universiteit van Amsterdam, richt zich aan de hand van een groot aantal bizarre voorbeelden uit wetenschap en praktijk op de rol van de vrije wil bij menselijk gedrag. Lamme probeert een antwoord te vinden op de vraag wie de baas is in onze hersenen, welke delen van het brein de doorslag geven bij alledaagse keuzes en bij belangrijke beslissingen en waar in het brein het 'ik' is gezeteld. Hoewel wij van mening zijn alles onder controle te hebben, blijkt uit de hier verzamelde beschrijvingen het onbewuste in ons gedrag een grotere rol te spelen dan wij aannemen. Voor het samenspel van hersenen en gedrag bestaat de laatste jaren veel belangstelling, wat zich vertaalt in de grote hoeveelheid titels op dit gebied. Dit boek valt daarbij op door de vele curieuze voorbeelden, die op een grondige en tegelijk plezierig leesbare manier onder de aandacht worden gebracht van een breed, serieus geïnteresseerd publiek. Bevat uitvoerige bronvermelding en notenapparaat

Fragment uit hoofdstuk 3 - Sneller dan je schaduw
Op het eerste gezicht
Traditioneel worden onbewuste reacties gezien als primitief en instinctief. Maar het is inmiddels wel duidelijk dat het tegendeel eerder waar is. Juist in de snelle reactie op de buitenwereld toont het brein zich de ware meester in het verwerken van informatie. En dat geldt niet alleen voor uitzonderlijke sportprestaties. Iedereen doorziet in een oogopslag zelfs de meest ingewikkelde situatie. Psycholoog Mart Potter van het MIT in Boston gaf proefpersonen de taak om een bepaalde scène te vinden in een reeks plaatsjes die met een snelheid van drie per seconde voorbijkwamen. De proefpersonen hadden die scène nog nooit eerder gezien, en kregen slechts een vage omschrijving, zoals 'een picknick', of 'kleine bootjes op een strand'. Neem de picknick: het is niet zo dat er een bepaalde kleur, of een bepaald voorwerp te bedenken is dat garandeert dat een foto over een picknick gaat. Borden met eten kunnen ook op een keukentafel staan. Gras met mensen erop kan net zo goed een voetbalwedstrijd zijn.
() Toch slagen mensen erin om in 97 procent van de gevallen het goede plaatje eruit te pikken. Zelfs als de snelheid waarmee de plaatjes voorbijkomen wordt opgevoerd, naar vier of zes plaatjes per seconde, blijft het percentage correct ruim boven de 95 procent. Pas bij acht plaatsjes per seconde zakt de prestatie iets terug, naar ongeveer 75 procent. (pagina 77)

Terug naar Overzicht alle titels

Rutger Bregman

Met de kennis van toen : actuele problemen in het licht van de geschiedenis
De Bezige bij 2012, 256 pagina's - € 18,50

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia Rutger Bregman (1988)

Korte beschrijving
Ruim veertig korte stukjes van de historicus Rutger Bregman (geboren in 1988), waarvan er veertien eerder verschenen in onder meer nrc-next en Het Parool. Bregman bindt de strijd aan met politici, columnisten en anderen die het verleden steeds voor hun karretje willen spannen. Bovendien kan men van het verleden wel degelijk iets leren. Hij gaat op zoek naar de echte eyeopeners die het verleden biedt. De stukjes gaan meestal over actuele onderwerpen, die de schrijver in het juiste historische perspectief wil plaatsen. Dit zijn onderwerpen zoals het populisme, het poldermodel, de VOC-mentaliteit en nog vele andere problemen waarmee de huidige Nederlander te maken heeft. De actualiteit overheerst toch wel enigszins. De soms ironische stukjes zijn af en toe gewaagd en zullen gevestigde historici soms de wenkbrauwen doen fronsen. Bovendien ontkomt ook Bregman, ondanks al zijn pretenties, niet aan het feit dat het gebruik van het verleden altijd enigszins selectief en subjectief is. Ongetwijfeld zal men nog veel van de jonge, soms frustrerende, maar veel belovende historicus horen. Het niet al te moeilijk leesbare boek is bestemd voor allen die zich boven de waan van de dag willen verheffen en actuele vraagstukken in een historisch perspectief willen plaatsen.

Fragment uit de Proloog
Het gaat altijd om een relatief kleine groep van xenofoben. Voorheen fatsoenlijke politici laten zich gijzelen door 16 procent van het electoraat, de halvegaren die überhaupt niet te overtuigen zijn met redelijke argumenten. Het is onbegrijpelijk dat voorheen beschaafde politici van VVD-, CDA-, maar inmiddels ook PvdA-huize blijven vissen in de troebele vijver van het rechtse ressentiment. Juist het eigen onvermogen om een krachtig alternatief te bieden nekt de traditionele regeringspartijen. Als het behagen van kiezers een doel op zich wordt, dan zal dat op termijn ons land onbestuurbaar maken. (pagina 12)

Het is alsof het postmodernisme, die schimmel van relativisme die al decennia over ons denken woekert, al onze verhalen heeft vernietigd. We kunnen weer gewoon weer over politiek praten op onze verjaardagspartijtjes zonder dat we daarmee een handgemeen riskeren. ()

De politici van vandaag zijn de kinderen van de moderne universiteit: een grijze ideeënfabriek waarin de middelmaat regeert. Neem de filosofie, eens de koningin der wetenschappen, nu volledig gemarginaliseerd als technische haarkloverij. Kijk naar de historici, ooit de vaders des vaderlands, tegenwoordig een stelletje vakidioten die het al in hun ribbroek doen bij het idee van een camera. ()
Het populariseren van inhoud en het vertellen van verhalen dát is de politieke en intellectuele missie van de toekomst. Dit boek is er een bescheiden bijdrage van.  Het wordt tijd dat de geschiedschrijvers weer hun oude, maatschappelijke functie oppakken. Een goede historicus is een soort van dominee: hij handelt niet alleen in triviale feitjes, maar is ook een zedenmeester en inspirator. () Als politici geen verhalen meer willen vertellen dan moeten de historici het maar doen. (pagina 13-14)

Terug naar Overzicht alle titels

Inside job

Inside job
Documentaire op dvd van Charles Ferguson (2010) (104 minuten)

Waarom een dvd?
De afgelopen jaren zijn er verschillende boeken geschreven waarin gepoogd wordt uit te leggen hoe de financiële (banken)crisis heeft kunnen ontstaan. In deze documentaire heeft de regisseur veel hooggeplaatste heren (en enkele dames) bereid gevonden voor de camera kond te doen van hun kijk op het ontstaan van deze crisis. Veel deelnemers komen er voor de camera achter dat ze beter niet voor die camera plaats hadden kunnen nemen. De veelgeprezen film geeft een ontluisterend beeld van de mores van bankiers, politici, toezichthouders en anderen die nauw betrokken zijn bij de 'geld-industrie'.

Wikipedia: Charles Ferguson (1955)

Korte beschrijving
Regisseur Charles Ferguson doet in deze documentaire verslag van de financiële crisis die in 2008 in Amerika begon. Hij start zijn speurtocht naar de oorzaken in IJsland waar in 2000 de regering een dereguleringsbeleid doorvoerde. Hij interviewt vele hoofdrolspelers van de crisis, van topeconomen, politici tot topmannen van grote banken. Ferguson stoort zich enorm aan de zelfverrijking in de banksector en wijst glashard de schuldigen aan. Pauline Kleijer (Volkskrant, 5-5-'11): 'Inside Job is een indrukwekkende film, en niet alleen vanwege de overtuiging waarmee Ferguson zijn boodschap brengt. Het is vooral knap hoe hij erin slaagt de complexe materie rondom deregulering, roofleningen, derivaten, bonussen en andere financiële instrumenten die een rol speelden in de crisis duidelijk uit te leggen. In een heldere, eenvoudige stijl met vooral heel veel interviews zet de documentaire de oorzaken van de kredietcrisis uiteen.' De dvd bevat als bonus commentaar van de regisseur en producer, een 'making of' en verwijderde scenes. De film ontving verschillende prijzen waaronder een Oscar voor Beste lange documentaire.

Zomergast Adriaan van Dis
Adriaan van Dis liet als Zomergast op zondagavond 26 augustus aan het eind van de avond deze documentaire als keuzefilm zien. En kon nog steeds niet begrijpen hoe corrupt en verdorven het systeem was (en is?).

Klik hier voor een (lang) artikel over deze documentaire (Who's in control? oktober 2011)

Terug naar Overzicht alle titels

maandag 27 augustus 2012

Arjo Klamer

In hemelsnaam! : over de economie van overvloed en onbehagen
Ten Have 2005, 175 pagina's - € 18,25

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: Arjo Klamer (1953) en website Klamer

Korte beschrijving
Uitgave ter gelegenheid van de Maand van de filosofie 2005 (april) met als thema 'Overvloed en onbehagen'. In zijn essay betoogt de bekende econoom Arjo Klamer dat meer economische overvloed niet leidt tot meer menselijk geluk. Veel politici en beleidsmakers betogen het tegendeel. Klamer verklaart dit door het feit dat economische groei makkelijk meetbaar is; dit geldt niet voor sociale en culturele factoren. Volgens Klamer is het echter belangrijk rekening te houden met die factoren willen we een adequeaat perspectief ontwikkelen op het goede leven en een goede samenleving. Dit essay laat zien hoe je anders kunt denken over economie.

Korte samenvatting door Arjo Klamer (zelf)
"De boodschap van dit boek is eenvoudig. Willen we goed leven in een goede samenleving - en wie wil dat niet - dan gaat het niet in de eerste plaats om geld, iets economisch dus, maar om iets sociaals, zeg vriendschap, zorg en aandacht, en uiteindelijk vooral om iets cultureels of spiritueels, ofwel om iets wat zin geeft aan het leven. Daarmee wil ik niet beweren dat de economie er niet toe doet. Alleen kan de economie nooit het doel zijn, dat waar het leven om draait. Het is niet meer en niet minder dan een middel. Dus moeten we buiten de economie opereren om dat wat echt van waarde is te verwezenlijken. Niet een sterke economie of een doeltreffende overheid bepaalt de kwaliteit van het leven, maar een vitale en krachtige samenleving."

Terug naar Overzicht alle titels





Benjamin R. Barber

De infantiele consument : hoe de markt kinderen bederft, volwassenen klein houdt en burgers vertrapt
Ambo/Manteau 2007, 512 pagina's - € - 24,95

Oorspronkelijke titel: Consumed : how markets corrupt children, infantilize adults and swallow citizens whole (2007)

Wikipedia: Benjamin R. Barber (1939)

Korte beschrijving
Een ruim vierhonderd pagina's lange aanklacht tegen het moderne kapitalisme, waarin de klant niet meer de koning is, maar multinationals de dienst uit maken. De consument is ondergeschikt, en hem worden keuzes opgedrongen via verfijnde marketingtechnieken. Conclusie van de schrijver is dat dit op de lange termijn het kapitalisme te gronde zal richten. De schrijver is hoogleraar politicologie en politiek theoreticus in de Verenigde Staten. Het boek is dan ook meer een politiek manifest dan een economische theorie. Moeilijke en vooral zeer uitgebreide stijl van schrijven. Van de lezer wordt niet zozeer economische voorkennis verwacht, maar wel veel geduld en een grote woordenschat. Voorzien van vele voetnoten en literatuurverwijzingen, en een uitgebreid register.

Fragment uit 1. Een zegevierend kapitalisme en een infantiliserend ethos
In deze armzalige tijden van een zegevierend, tot narcistisch consumentisme vervallen kapitalisme, lopen Shakespeares zeven levensfasen van de mens gevaar weggespoeld te worden door een levenslange kindsheid. Jounalisten over de hele wereld gebruiken in hun artikelen over de huidige populaire cultuur allerlei termen ter aanduiding van een nieuwe menselijke soort van eeuwige adolescenten. In het Engels heten ze kidults, rejuveniles, twixters en adolescents. Duitsers spreken van Nesthocker, Italianen van mammone, Japanners van freeter, bewoner svan India hebben het over zippies, Fransen over een 'Tanguy-syndroom' en puériculture, terwijl de kidults en adulescents (naar dan zonder 't') ook voor de polyglotte Nederlanders geen onbekenden zijn. Met deze populaire neologismen karakteriseren ze iets dat voortvloeit uit een krachtig nieuw cultureel ethos, meer gevoeld dan duidelijk als zodanig herkend. Het is een ethos van opgedrongen kinderlijkheid: een infantilisering, die nauw verbonden is met de eisen van het consumentenkapitalisme in een wereldwijde markteconomie. (pagina 11-12)

Fragment uit hoofdstuk 7 Bestrijding van consumentisme : kan het kapitalisme zichzelf genezen?
Maar stel dat een voortschrijdend infantiliserend consumentisme op zich een heilzaam, en geen schadelijk proces is, dat het de bevrijding van consumenten uit Webers kooi inhoudt, en niet hun opsluiting erin? Stel dat het winkelcentrum, ook al domineert het de publieke ruimte, een genoeglijke, zelfs de burgerzin bevorderende plek is, en shoppen een weldadige, zelfs inspirerende tijdspassering? Stel dat de allesbepalende industrie van het consumentisme, de marketing plus de reclame, niet zozeer het bolwerk van een establishment is, maar een arena van rebellie en voortgaande verandering? Stel dat juist de kinderlijkheid waarvan het moderne ethos in kritieken als de mijne wordt beschuldigd in werkelijkheid een zegenrijke kwaliteit is, een gehechtheid aan het speelse kind, die de verharding van de bloedvaten van het kapitalisme verzacht en jeugdigheid tot een ware deugd maakt? Misschien kan het consumentisme weerstand bieden aan zijn eigen fossilisatie door een beroep te doen op zijn eigen inherente speelse karakter en te putten uit de sentimenten van zijn inherente carnavaleske hart. In dat geval zou het erom gaan dat je de waarlijk bevrijdende aard van het consumentisme als zodanig herkent en huldigt. (pagina 338-339)

Terug naar Overzicht alle titels

Thomas Friedman & Michael Mandelbaum

Wat is er mis met Amerika? : hoe een supermacht achterop raakte en hoe zij terug kan komen
Nieuw Amsterdam 2011, 400 pagina's - € 27,95

Oorspronkelijke titel: That used to be us : how America fell behind in the world it invented and how we can come back (2011)

Wikipedia: Thomas L. Friedman (1953), Michael Mandelbaum en de website van Friedman

Korte beschrijving
Hoe kan Amerika het hoofd bieden aan vier grote toekomstproblemen: de globalisering, de IT-revolutie, het financieringstekort en het broeikasaffect? Schrijver/journalist Thomas Friedman (Pulitzerprize-winnaar) en hoogleraar buitenlandse politiek Michael Mandelbaum zetten in een uitvoerig exposé hun visie uiteen. Zij achten beide politieke partijen (Republikeinen en Democraten) onvoldoende toegerust en te zeer gestold in polarisatie om oplossingen te bedenken om Amerika's plaats in de wereld van morgen veilig te stellen, met name tegenover China (dat de auteurs nogal bewonderen). Met voorbeelden uit onder meer het bedrijfsleven, het onderwijs en de gezondheidszorg, veelal in reportagevorm, staven zij hun overtuiging dat koersverandering dringend nodig is. Ook komen zij met praktijkvoorbeelden van slimme innovatie en creatieve investeringen. Crux is verbetering van het onderwijspeil. Ze hopen dat een toekomstige derde presidentskandidaat, als constructieve shock, beide oude partijen kan sturen naar een toekomstgericht program. Een boek dat tot nadenken stemt en wellicht invloedrijk wordt.

Fragment uit Deel 1 De diagnose, hoofdstuk 1 Als u iets ziet, zeg het ons
Dus delen we de in sommige kringen zeer populaire opvatting dat Groot-Brittannië heerste over de negentiende eeuw en Amerika over de twintigste en dat China zonder twijfel heer en meester zal zijn over de eenentwintigste, en dat je om daarachter te komen alleen maar van Tianjin of Shanghai naar Washington hoeft te vliegen en daar de metro moet pakken?
Nee, die opvatting delen we niet. En we hebben dit boek geschreven om uit te leggen waarom gene enkele Amerikaan, jong noch oud, zich bij die gedachte moet neerleggen. We zijn optimistisch, maar ook teleurgesteld. We zijn teleurgestelde optimisten. (pagina 19)

Terug naar Overzicht alle titels

donderdag 23 augustus 2012

Sam Sommers

Wij zijn onze omgeving : hoe situaties ons gedrag beïnvloeden
Maven 2012, 335 pagina's - € 18,--

Oorspronkelijke titel: Situations matter : understanding how context transforms your world (2011)

Website van de Diversity & Intergroup Relations Lab waaraan Sam Sommers als directeur is verbonden

Korte beschrijving
Veel van ons denken en gedrag wordt gevormd door de kracht van situaties waarin wij ons bevinden. Gedurende ons gehele leven bepaalt de maatschappelijke context mede ons gedrag en welke keuzes wij maken. In gezelschap van andere mensen worden wij anders dan wanneer wij alleen zijn. Om de mens beter te leren kennen moet men niet alleen mensen bestuderen, maar ook goed naar zijn omgeving kijken. Met behulp van onderzoeksresultaten en persoonlijke observaties uit het dagelijks leven wordt het belang van de situatie duidelijk gemaakt. Ook wordt nader onderzocht welke factoren ons beïnvloeden in datgene wat ons in anderen aantrekt , hoe onze intieme relaties worden gevormd en hoe onze vooroordelen en vooringenomenheden in onze onderlinge interacties ontstaan. Oefeningen om beter naar het grote geheel te leren kijken zijn in het boek opgenomen. Voor mensen die geïnteresseerd zijn in het menselijk gedrag biedt dit boek, door een helder taalgebruik en de beschrijving van herkenbare situaties, voldoende mogelijkheden om zichzelf en anderen beter te kunnen plaatsen en begrijpen.

Fragment uit hoofdstuk 4 Je bent niet wie je dacht - De spiegel liegt (nooit)
Waarom verschilt ons zelfbeeld zo van situatie tot situatie? Omdat het voor een groot deel afhangt van je omgeving en de cultuur waarin je bent opgegroeid. Omdat introspectie alleen momentopname geeft van hoe je je in deze vluchtige tijd en plaats voelt. Maar er is een andere verklaring.
Neem ter illustratie de volgende vraag: Hoe goed ben jij achter het stuur?
Oké, dat is een open vraag die niet zo een-twee-drie te beantwoorden is. Op een schaal van 0 tot 100 dan, waarbij 0 een totale brokkenpiloot is, 50 gemiddeld en 100 de allerbeste automobilist ter wereld. Kies een getal tussen 0 en 100 voor hoe jij jezelf inschat. Maak je keuze en lees dan verder.
Nu de volgende vraag: Hoe goed ben jij in leiding geven? Ook hierbij vergelijk je jezelf met de gemiddelde persoon op dezelfde schaal van 0 tot 100.
Nu heb je dus twee getallen in je hoofd - twee getallen die bepaalde aspecten van hoe jij tegen jezelf aankijkt weergeven.

Ik wed voor vijf dollar dat beide boven de 50 uitkomen.
Jawel, ik durf er een geldbedrag om te verwedden dat jij - en iedereen die dit boek leest - jezelf een betere automobilist en een betere leider dan gemiddeld vindt. Puur rationeel gezien is de kans dat ik gelijk heb niet groot.

Youtube: Situations matter (2:49) (2011)

TEDx Somerville: The hidden power of context (mei 2012, 18:07)




Terug naar Overzicht alle titels

vrijdag 17 augustus 2012

Lidewij en de Lezers van Stavast


Zomergasten
Het programma Zomergasten houdt elk jaar de gemoederen bezig. Hoe doet de presentator het? Heeft de gast interessante filmpjes en verhalen? Komen ze over op tv?

Het komt zelden voor dat iedereen enthousiast is - gast, kijker en critici. Waarschijnlijk was de laatste keer in 2005 toen Robbert Dijkgraaf samen met Conny Palmen een prachtige uitzending realiseerde. Dit seizoen was de derde uitzending bijzonder omdat Jolande Withuis wegens migraine halverwege moest afhaken. Een week later - op zondag 12 augustus - volgde een ijzersterke aflevering. Alhoewel er - uiteraard - weer enkele azijnppissers/critici waren, die er niets aan vonden. Maar de aflevering met Lidewij Edelkoort mocht er zijn. Ondanks de vele 'open deuren'. Maar daarover later meer.

Lidewij Edelkoort
Nederlanders die 'het nieuws' volgen wisten vaag wie Lidewij Edelkoort was. Ze is zeker geen BN'er, zoals bijvoorbeeld Adriaan van Dis. Toch was het meer dan terecht van de redactie van Zomergasten om haar uit te nodigen. In ruim drie uur werd duidelijk dat ze 'iets' te zeggen heeft over onze tijd en vooral over de richting waarin die samenleving zich zou kunnen of moeten ontwikkelen. Als trendwatcher geeft ze aan in welke richting de samenleving zich volgens haar zal ontwikkelen. Tijdens de uitzending strooide ze met terloopse zinnen. Ze ging nergens erg diep op in. Maar je vermoede telkens dat achter elk 'fragment' een bulk aan informatie en levenswijsheid zat.

Lezers van Stavast
Op de literatuurlijst voor de Lezers van Stavast staan (momenteel) ruim honderd non-fictie boeken. In veel boeken wordt ingegaan op gedachtes die Lidewij deze avond 'aanstipte'. Lidewij maakte al in het begin van de uitzending meer dan duidelijk dat we aan de vooravond van grote veranderingen staan. Ons huidig 'model' loopt op haar laatste benen. En er zal - links- of rechtsom - een andere samenleving ontstaan. Lidewij vermoedt dat we een fase ingaan waarin we als het ware afscheid aan het nemen zijn van dat oude model, dat sinds het eind van de Tweede Wereldoorlog is uitgegroeid tot onze huidige consumptie- en welvaartsstaat. Lidewij voorziet dat die fase gepaard zal gaan met melancholie en romantiek. En in die fase zullen we met z'n allen ook moeten debatteren over die nieuwe samenleving. Paul Gilding noemt het in zijn Helden uit noodzaak 'De grote verstoring'. Aan het eind gaf ze ook nog aan dat het IK-tijdperk al voorbij is. Niet dat we in de laatste fase daarvan zitten, zoals veel bedrijven en individuen denken. We zullen de komende jaren meer en meer met elkaar verbonden worden en zijn. Of om met Seth Godin (een marketing goeroe en op zijn manier ook een soort trendvoorspeller) te spreken: we gaan deel uitmaken van tribes (stammen). Enerzijds gaan we stammen leiden en vaker maken we deel uit van zo'n groep.

Marina Abramovic
Open deuren
Sommige critici merkten op dat Lidewij wel erg veel open deuren intrapt. Dat ze zaken te berde bracht die 'we' al lang wisten. Dat moge waar zijn, maar aan de andere kant bleek uit de hele uitzending dat alle open deuren deel uitmaken van een consistente kijk op de samenleving en toekomst. Niemand kan 'de' toekomst voorspellen, maar het is niet verkeerd om naar dit soort oude, wijze wijven te luisteren. Die al enige tijd meelopen en weten waar het om gaat.

Deze avond werd (ook) schrijnend duidelijk dat in de huidige verkiezingstijd nergens op zaken wordt ingegaan die Lidewij besprak. Politici zijn niet bezig met (zeg) tien of vijftien jaar na nu. Welke samenleving we de komende jaren moeten gaan opbouwen.

Cultuur en kunst
Lidewij gaf doorlopend aan hoe belangrijk kunst en cultuur zijn voor een samenleving. De meeste fragmenten waren bijzonder. En ze verwoordde ook (kort) waarom kunst zo belangrijk is. Juist in een tijd waarin grote veranderingen moeten en zullen komen.

Klik hier voor de uitzending


Terug naar Overzicht alle titels



Homepage Achtergrondartikelen

donderdag 16 augustus 2012

Peter Westbroek


De ontdekking van de aarde : het grote verhaal van een kleine planeet

Balans 2012, 336 pagina's - € 18,95

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: Peter Westbroek (1937)

Klik hier voor een lang artikel over dit boek (Bewonderen, verwonderen)

Korte beschrijving
De belezen auteur, oud-hoogleraar geologie, volgt stap voor stap de ontwikkeling van de kennis van de aarde tot en met het ontstaan van Earth System Science en een mogelijke opvolger daarvan. Het denken over de aarde begint geocentrisch. Na de aanstootgevende ontdekking dat de aarde om de zon draait, wordt het denken heliocentrisch en nu, mogelijk, symbiotisch. Er zijn veel geologische waarnemingen gedaan en geanalyseerd, maar het begin van een synthese liet op zich wachten tot in de jaren zestig van de 20e eeuw. Dan wordt de wisselwerking en onderlinge samenhang tussen lithosfeer, biosfeer, atmosfeer en hydrosfeer steeds duidelijker zichtbaar. Veel wijst op een zelfregulerend effect waardoor de aarde lijkt op een groot organisme. Feiten en argumenten sterken deze aanname. Anekdotes en persoonlijke ervaringen fleuren de tekst op. Kennis van scheikunde is nuttig, de benodigde geologische en andere kennis is in de tekst verwerkt. Geschikt voor ieder die met de aarde te maken heeft, wel met gedegen voorkennis. Ruim 50 zwart-wittekeningen en vier kleurenfoto's van schilderijen. Met register.

Tekst op website uitgeve
Met kerstmis 1968 vertoonde de aarde zich in een nieuwe gedaante. Voor het eerst aanschouwden we onze planeet vanuit de verre ruimte, met op de voorgrond de maan. Voor miljoenen mensen was het een beeld van een aangrijpende schoonheid. Het was alsof ze ontwaakten uit een diepe winterslaap. Een nieuw elan bloeide op: als we dit kunnen, gaat geen zee ons te hoog. Nu, bijna een halve eeuw later, lijkt dat vrolijke optimisme verdampt en rest ons de angst om klimaat, grondstoffen, globalisering en overbevolking. Toch is dat glorieuze gevoel over de aarde niet gedoofd. Het is springlevend. Achter de schermen is een nieuwe wetenschap opgebloeid, die almaar dieper doordringt in het verhaal van onze wonderplaneet, en ons toont wie wij zijn. Wat hier ontstaat, is een heel nieuw wereldbeeld een waardige opvolger van het heliocentrisme van Copernicus, Galilei, Keppler en Newton. Die bloeitijd van de wetenschap leidde destijds tot de Verlichting. Nu ontwaren we de contouren van een tweede Verlichting, die dit keer niet beperkt blijft tot de bescheiden elite, maar de hele mensheid een nieuwe oriëntatie zal geven.

Fragment uit hoofdstuk 3 - De wetenschaporiëntatiespiraal
Angst voor de blinde woelingen van onze planeet drijft de mensen naar de loopgraven van het eigen gelijk. Te midden van zo veel betrokkenheid is het zaak om distantie te betrachten. Persoonlijk heb ik nooit reden gehad om aan de oriënterende kracht van de wetenschap te twijfelen. De vraag is of de wetenschap ook op maatschappelijke schaal haar oriënterende werk kan doen, zodat ze een macht wordt die de mensheid helpt om haar angst voor het mondiale te overwinnen.
Mijn passie voor de geologie ontstond toen ik veertien was. Het was vakantie en ik zat verveeld aan de kant van de weg. Uit balorigheid pakte ik een kei op en sloeg hem tegen de grond in tweeën. Mijn adem stokte. Op het breukvlak ontwaarde ik een wonderlijk signatuur: een sneeuwwitte schelp met ribbels en knobbels, sierlijk en kunstig. Hoe kon zoiets wonderlijk moois uit zo'n onooglijke steen tevoorschijn komen? En toen wist ik het. Dit wezen was een boodschapper uit een oneindig ver verleden, uit een andere wereld dan de onze, een voorbije biosfeer. Daar had het geleefd, daar was het gestorven en zo was het tot mij gekomen. () Dit was het moment waarop ik de oriëntatie vond die bepalend zou worden voor mijn verdere leven. (pagina 58-59)

Alle verhalen van Edgar Allen Poe (incl. Een afdaling in de Maalstroom)

Een korte recensie
Geoloog Peter Westbroek geeft met dit boek een fascinerende kijk in een nieuwe wetenschap: earth system science. Hij beschrijft hoe onderzoekers uit verschillende wetenschappelijke disciplines - waaronder natuurkunde, biologie en geologie - er de laatste jaren steeds meer achter komen dat de aarde niet bestaat uit een een reeks op zichzelf staande processen, maar dat de aardbol één samenhangend systeem is dat in de loop van de tijd steeds complexer is geworden. Dat de aarde zelfs kan leren van zijn eigen geschiedenis, is een wonderlijk gegeven.

Twee radioprogramma's
In september 2012 trad Peter Westbroek twee keer aan om in een lang gesprek zijn boek toe te lichten
* 21 september 2012 - Martijn van Calmhout in de rubriek 60 minuten (VPRO Wetenschap 24)
* 28 september 2012 - Wim Brans in de rubriek Brands met boeken (VPRO, radio 1)

In het gesprek met Wim Brands komt expliciet de cover van Time met Bill Clinton aan bod.

TEDxTheHague: Earth and Wagner! (juli 2011, 14:28, 468 views)




Interview in NRC (vrijdag 16 november 2012)
Wetenschapsjournalist deed in de Boekenbijlage van NRC verslag van een gesprek met Peter Westbroek.
Hij zet het boek als volgt neer:
De ontdekking van de aarde is Peter Westbroeks ambitieuze, maar hel leesbare poging om geologie, biologie en sociale wetenschap bij elkaar te brengen. Hij sluit aan bij een nieuwe, wetenschappelijke benadering van de planeet aarde die disciplines wil overstijgen: Earth System Science. Daarin worden de nieuwste inzichten van geofysica, biologie en klimaatwetenschap verwerkt in één alomvattende systeemtheorie. Westbroek levert een oorspronkelijke bijdrage aan deze nieuwe systeemleer door de mens daarin een plaats te geven. Zijn boek is de eerste poging om dit weidse panorama uit te tekenen voor een breed publiek. Hij heeft er sinds zijn emeritaat in 2002 aan gewerkt.
() Voor het eerst sinds Copernicus voltrekt zich momenteel een nieuwe omwenteling in ons wereldbeeld, zegt Westbroek: van het modernistische, heliocentrische van de Verlichting naar een meer symbiotisch beeld. Daar grijpen de vier sferen - de geosfeer, atmosfeer, hydrosfeer en biosfeer - in op elkaar en vormen ze één systeem: systeem aarde. Een revolutie, volgens Westbroek

Zelfcivilisatie
Vraag: Zien we die zelfcivilisatie nu ook aan het werk ter beteugeling van de menselijke aandrang om hulpbronnen uit te putten voor korte termijngewin?
Oliemaatschappijen en hun politieke bondgenoten staan onder druk. Intussen is er zicht op heel nieuwe technologieën, zoals zonne-energie en andere hernieuwbare bronnen. Maar bij de ontwikkeling daarvan komen we bij Shell en zijn aandeelhouders tegen, waaronder ons eigen pensioenstelsel. En dat is geen kleinigheid. Om zelfcivilisatie te kunnen doorvoeren heb je een nieuwe oriëntatie nodig. Die botst met gevestigde machtsverhoudingen, maar tast ze ook aan. Daar gaat dit boek over.

Aanvulling oktober 2013
Klik hier voor een artikel in De Groene Amsterdammer waarin Peter Westbroek een aanvulling op zijn boek geeft (Een verkeerd logo?) (16 oktober 2013)

Filmpje
Op zondag 20 januari 2013 sprak Peter Westbroek op verzoek van de bibliotheek in de Groene Engel in Oss. Van deze bijzondere middag maakte collega Jan de Waal onderstaand filmverslag.



Terug naar Overzicht alle titels

John Paul Flintoff

De wereld veranderen : hoe doe je dat
De Arbeiderspers 2012, 176 pagina's - € 14,95

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: How to change the world (2012)

De website van John Paul Flintoff (1977) én the School of Life

Korte beschrijving
Natuurlijk zou u direct 'ja' antwoorden als u werd gevraagd of u de wereld zou willen veranderen. Maar de problemen zijn zo talrijk en groot: armoede, oorlog, klimaatverandering ... Veel mensen schrikken daarvan al snel terug en denken: 'wat kan ik daar nou in m'n eentje aan doen?' Toch zijn we allemaal verantwoordelijk voor hoe de dingen  eraan toe gaan en hoeven we ons niet neer te leggen bij de status quo, zegt journalist John Paul Flintoff in dit 'zelfhulpboek' uit de serie The School of Life van het gelijknamige instituut van filosoof Alain de Botton. Flintoff herinnert zijn lezer eraan dat veel belangrijke gebeurtenissen uit de geschiedenis een resultaat zijn van vele kleine handelingen en dat de kleinste daad anderen kan inspireren.
Dat gezegd hebbende, neemt Flintoff zijn lezer aan de hand om te ontdekken wat deze kan doen en welke strategie daarvoor het meest geschikt is. Met behulp van inspirerende voorbeelden van grote en minder grote positieve veranderingen - en de lijst van 198 manieren om geweldloze actie te voeren van Gene Sharp - overtuigt Flintoff ons ervan dat we nú al het verschil kunnen maken; niet pas als we meer tijd of geld hebben, als politici wetten hebben aangepast of als anderen er klaar voor zijn.

Fragment uit hoofdstuk 1 - Overwin het defaitisme
Hoe kan ik, een eenling in een wereld van miljarden, hopen iets te kunnen veranderen? Er zijn vele redenen waarom dit soort defaitistische vragen zich zo makkelijk aan ons opdringt. Het komt door de manier waarop we zijn opgevoed, doordat we ons leven lang dingen verwerken die ons frustreren of uit ons humeur brengen, en door pijnlijke herinneringen om Iets Te Doen.
Maar het feit blijft dat we allemaal voortdurend verschil maken. Het echte probleem is dat als we zaken alleen maar onbewust beïnvloeden, we waarschijnlijk niet het effect teweegbrengen dat we graag zouden willen.
Sommige mensen vinden het misschien moeilijk te geloven dat ze voortdurend een verschil maken. (pagina 17)

Terug naar Overzicht alle titels

Klaas Hendrikse

God bestaat niet en Jezus is zijn zoon
Nieuw Amsterdam 2011, 208 pagina's - € 16,50

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: Klaas Hendrikse (1947)

Korte beschrijving
Enkele jaren geleden verraste de 'atheïstische dominee' Klaas Hendrikse met zijn recalcitrante boek 'Geloven in een God die niet bestaat' (2007) waarin hij fel uithaalt naar de christelijke kerk (PKN) en de academische theologie. Het vervolg is inhoudelijk een veel beter boek geworden, positiever, persoonlijker, sympathieker en minder schreeuwerig. Hendrikse verdiept zich in vragen als: waar komt God vandaan? (Antwoord: de God van de Bijbel is een afgeleide van de zonnegod.) Wie was Jezus? (Antwoord: een historische figuur die met de mythologie van mysteriereligies werd bekleed.) En hoe nu verder geloven? (Antwoord: de kerk is achterhaald; wat overblijft, is een individueel ietsisme, dat een leven na de dood niet uitsluit, maar er ook niet aan vastklampt.) Van Jezus blijft slechts een functie over: een voorbeeld voor een positieve levensinstelling hier en nu. Hendrikses theologisch-historische reconstructie is tamelijk zwak. Het boek zal onherroepelijk behoudende gelovigen flink tegen de haren instrijken; toch is het nieuwe er wel van af. Toegankelijk geschreven en geschikt voor gespreksgroepen.

Fragment uit hoofdstuk 3 Van Jezus naar vandaag - 'Nieuwe religies'
Maar als het gaat om vragen die ertoe doen, kun je in een supermarkt niet terecht. Waarom ben ik hier? Waar kom ik vandaan en waar ga ik naartoe? Waar leef ik voor en waarvan? Hoe vind ik, te midden van anderen, mijn eigen plek op deze wereld? Wat is voor mij echt en wat niet? Waar ik wil me met hart en ziel voor inzetten en waarvoor niet? Dat zijn geen nieuwe, maar tijdloze vragen in een  moderne wereld. En je kunt zoeken waar je wilt, maar je zult het antwoord niet vinden. Althans niet in een supermarkt. Er is nog nooit iemand geweest die voor iemand anders een antwoord in het schap heft kunnen leggen, je zult je eigen leven moeten leven. En dat is in onze digitale post christelijke wereld misschien wel moeilijker dan het ooit geweest is. Daarom wil ik ook niet oordelen over andermans ogenschijnlijk oppervlakkig zapgedrag. Dat jonge mensen geen enkelvoudige keuzes kunnen of willen maken, is eerder begrijpelijk dan verwijtbaar. ()

Waar zoeken ze naar? Niet naar antwoorden, maar naar richting, oriëntatie: hoe kan ik mijn leven zinvol laten zijn? En waarom zouden zij ferm en fier moeten kunnen uitleggen wat zij geloven of hoe ze 'in het leven staan'? Wie onderweg is, heeft nog iets te verwachten wat hij nu niet verwoorden kan. En oprecht zoeken naar wat voor jou standhoudt is iets anders dan definitieve antwoorden krijgen op je vragen. En dat zou, in plaats van oppervlakkig of zweverig gedrag, evengoed de terugkeer van een oude wijsheid kunnen zijn: dat de weg belangrijker is dan het doel, en dat die weg meestal geen rechte lijn van a naar b is. Met andere woorden: dat zoeken belangrijker is dan vinden. (pagina 161-161)

Terug naar Overzicht alle titels

Bennie Mols

Turings tango : waarom de mens de computer de baas blijft
Nieuw Amsterdam 2012, 222 pagina's - € 18,95

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Bennie Mols (1969) blogspot - The pleasure of finding things out

Korte beschrijving
Het jaar 2012 is uitgeroepen tot het internationale Alan Turing-jaar, vanwege Turings honderdste geboortejaar. De Britse wiskundige Alan Turing (1912-1954) was gefascineerd door de zoektocht naar kunstmatige intelligentie. Wetenschapsjournalist Bennie Mols gaat na hoever die zoektocht vandaag de dag gevorderd is en is daarover niet onverdeeld positief. Hoewel Mols technologische ontwikkelingen in het algemeen positief waardeert, is hij bijzonder sceptisch over de zoektocht naar kunstmatige intelligentie, aangezien het menselijk brein zoveel complexer is en intiemer met lichaam en een sociale omgeving verbonden is dan voor een computer of robot ooit mogelijk is. Turings Test (die zou toetsen wanneer computerintelligentie niet meer te onderscheiden is van menselijke intelligentie) wordt door Mols beargumenteerd verworpen. Hij pleit voor een 'Turing Tango', waarbij de mens centraal staat maar gebruik maakt van de kracht van informatietechnologie. Meeslepend geschreven, voor een breed publiek, rijk geïllustreerd (zwart-wit), inclusief appendix met tijdlijn, literatuursuggesties en register.


Fragment uit hoofdstuk 8 - Turings appel
Het blijft speculeren, maar ik denk dat als Turing een paar decennia langer had geleefd, hij had ingezien dat niet alleen de computer fundamentele rekenbeperkingen heeft, maar ook dat de kunstmatige intelligentie maar een deel van de menselijke intelligentie kan nabootsen; dat er aspecten van de menselijke intelligentie zijn die fundamenteel niet berekenbaar zijn. Niet dat ze bovennatuurlijk zijn en niet uiteindelijk zouden voldoen aan de wetten van de natuurkunde, maar in de praktijk zijn ze niet te vatten in een rekenprogramma dat een computer kan uitvoeren. (pagina 177)

Artikel: AI is te belangrijk om over te laten aan grote techbedrijven en overheden.  (juli 2019)

Terug naar Overzicht alle titels

Karen Duve

Fatsoenlijk eten : mijn leven als proefkonijn
Cossee 2012, 333 pagina's - € 21,90

Oorspronkelijke titel: Anständig essen : ein Selbstversuch (2011)

Wikipedia: Karen Duve (1961)

Korte beschrijving
Mensen beschouwen weten en geweten als verworvenheden waarmee ze zich gunstig van dieren onderscheiden. Zelfs als ze weten hoeveel dierenleed gepaard gaat met hun leef- en voedingspatroon, doet hun geweten er meestal niet moeilijk over. Bij Duve vormt een diepvrieskip van € 2,99 echter het begin van een experiment waarin ze steeds minder dierlijke producten gebruikt. Na een jaar is ze fruitariër - ook planten zijn levende wezens! Ze doet onderzoek naar de (milieu-)effecten van de vee-industrie en gaat mee met dierenbevrijders. Ze is heel open over haar problematische relaties met huisdieren en vleesetende familie en vrienden. Theorie en werkelijkheid overtuigen haar ervan, dat een ethische levenshouding en gebruik van dieren niet samengaan. Uiteindelijk komt ze tot een compromis: heel weinig vlees en vis, zeker niet uit de bio-industrie, geen leer, geen dons - en vooral 'consuminderen'. Weten leidt tot anders leven. De vergelijking met 'Dieren eten' van Safran Foer dringt zich op, maar de in Duitsland populaire schrijfster Duve (1961) heeft een heel andere, directe en uitdagende stijl.

Fragment hoofdstuk 1 - December 2009
Op de dag dat ik besloot een beter mens te worden, stond ik  's ochtends in een supermarkt en hield een platte doos met het opschrift 'gebraden kip' in mijn hand.  Een regelmatig door mij gekocht product dat lekker, betaalbaar en gemakkelijk te bereiden is. Dankzij de bijgevoegde aluminium schaal hoef je er zelfs geen koekenpan voor vuil te maken. Ovendeur op, kip erin, instellen op 180 graden, en een uur later kon je het krokante en nog steeds nabubbelende vlees op een bord schuiven. Maar voordat ik de schaal met kip in mijn wagentje kon leggen dook uit de diepte van de supermarkt opeens Japie Krekel op en trok hem ruw uit mijn handen. Japie Krekel heet eigenlijk Kerstin en heeft sinds een halfjaar een kamer in mijn huis in Brandenburg. Als tegenprestatie mag ik gebruikmaken van haar woning in Berlijn-Kreuzberg. Sindsdien botsen er twee werelden op elkaar. Kerstin at hoofdzakelijk vegetarisch en kocht de meeste levensmiddelen in natuurvoedings- of reformwinkels. En ze voelde zich geroepen mijn eetgewoontes van commentaar te voorzien. Daarom noemde ik haar ook Japie Krekel, naar de figuur in de Disneyverfilming van Pinokkio. Als Pinokkio door een fee tot leven wordt gewekt, beschikt hij namelijk vooralsnog niet over een geweten. Daarom wordt er een krekel ingeschakeld om Pinokkio te vergezellen en hem in gewetenszaken bij te staan. Bij Disney draagt de gewetenskrekel een hoge hoed, een jacquet, een vest, een overhemd met vadermoorderboord, een kniebroek, halsdoek, slobkousen en een ingeklapte paraplu over zijn arm.
 'Hoe kun je nou zult martelvlees kopen?', riep Japie. 'Je weet toch wel wat voor leven die kippen hebben gehad?'
 Jazeker. Ergens in de periferie van mijn bewustzijn wist ik dat de omstandigheden waaronder deze kip ooit had geleefd niet erg best waren. Ik gaf het toe. (pagina 7)

Boeken over onze nieuwe omgang met niet-dieren en dingen

Terug naar Overzicht alle titels

woensdag 15 augustus 2012

David Graeber

Schuld : de eerste 5000 jaar
Business Contact 2012, 592 pagina's - € 34,95

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: Debt : the first 5000 years (2011)

Wikipedia: David Graeber (1961)

Korte beschrijving
Monetaire systemen en de wereld van het bankwezen roepen heden veel wezensvragen op; neem bijvoorbeeld de protesten tegen World Economic Forum en de Occupy Beweging. In deze context heeft de auteur, die verbonden is als antropoloog aan Goldsmith University of London en daarnaast ervaring heeft als activist, veel aandacht gekregen voor zijn studie naar de ontwikkeling van het concept schuld en de verschillende verschijningsvormen daarvan. In een chronologische aanpak laat hij zien hoe schuld, krediet, ruilmiddelen en geld in een bondgenootschap van krijgers en financiers een stempel hebben gedrukt op culturen over de gehele wereld, uiteenlopend van de Mesopotamiërs, Grieken en indianenstammen tot aan de moderne mens in China. Als visie voor de toekomst geeft hij de lezer mee dat het in situaties van doorgeschoten kredietverlening niet ongebruikelijk zou moeten zijn om schulden kwijt te schelden. Notenapparaat, bibliografie en register laten zien dat het even omvangrijke als goed leesbare werk niet alleen voor een groot publiek is bestemd, maar ook een plek in het wetenschappelijke discours zoekt.

Fragment uit hoofdstuk 1 - Over her ervaren van morele verwarring
Toch bleef die ene zin nog verscheidene dagen in mijn hoofd rondzingen: 'je moet je schulden toch terugbetalen?'
Dat dit zo'n krachtige uitspraak is, komt doordat het in feite geen economische stelling is, maar een morele stelling. Het terugbetalen van je schulden is toch waar het in het moralisme om gaat? Je geeft mensen wat hun toekomt. je accepteert je verantwoordelijkheden. Je voldoet aan je verplichtingen jegens anderen, net zoals je van hen verwacht dat ze voldoen aan hun verplichtingen jegens jou. Is er een duidelijker voorbeeld van je onttrekken aan je verantwoordelijkheden dan terug te komen op een belofte, of weigeren een schuld te betalen. (pagina 10)

Terug naar Overzicht alle titels

Jaap Peters & Judith Pouw

Intensieve menshouderij : hoe kwaliteit oplost in rationaliteit
Scriptum 2004, 188 pagina's - € 19,95

Website Jaap Peters (1956)

Korte beschrijving
Er is heel wat mis bij veel organisaties, of het nu bedrijven, instellingen of overheids instanties zijn: personeelsleden raken in de knel ('burn out'; reorganisatie moeheid) en klanten klagen over een tekort aan dienstverlening (frustratie). De auteurs gaan na wat er is misgegaan: organisaties zijn te veel gaan lijken op de intensieve veehouderij. Het management is met zijn eenzijdige financiële rationaliteit (aandeelhouderswaarde, meet-manie, regelzucht) het zicht op de werkelijkheid verloren, terwijl het vakmanschap van de werkvloer onvoldoende erkenning en ruimte ('kistkalveren') krijgt om zich te ontplooien. 'Intensieve menshouderij' is nu eens geen rooskleurig boekje over succesvolle managementmethoden maar een - soms cynische - analyse van het falen van de zogeheten bedrijfskundige (MBA!) professionaliteit. Het betoog eindigt niet in mineur: kijkend naar de biologische landbouw en veeteelt is er perspectief voor organisaties en hun bestuurders: organisch organiseren levert duurzame resultaten, van echte kwaliteit.

Fragment uit het Voorwoord
We zijn inmiddels met zoveel mensen op aarde en onze productiedrang is van een dergelijke aard dat we letterlijk tegen de grenzen van wat mogelijk is aanlopen. De excessen in de intensieve landbouw laten dat goed zien. De voorbeelden liggen voor het oprapen: varkenspest, BSE, dioxinekip, MKZ, vogelpest/griep, SARS, kokkelvisserij, visquota. Misschien lopen we in het overvolle Europa eerder tegen die grenzen aan dan in het ruimere en onbeperkte Amerika en zijn wij daarom gedwongen eerder na te denken over de consequenties van die productiedrang (druk, druk, druk) voor ons persoonlijk welzijn en het milieu (weinig vooruitgang). Het milieu wordt niet langer als gratis collectieve afvalbak gezien.

Wat onze manier van organiseren betreft, lijken we ergens de weg te zijn kwijtgeraakt. Zo kun je in The Matrix je persoonlijkheid en oriëntatie op de werkelijkheid volledig verliezen. In subsystemen van grote organisaties kun je je uit de naad werken, zonder dat iemand het ziet. Mensen wisselen frequent van baan en organisaties zitten in een proces van eeuwig reorganiseren. We probeerden de bureaucratie aan te pakken en hebben er schijnbaar professionele organisaties voor teruggekregen, waarbij de bureaucratie erger is dan ooit. Deze 'professionalisering' leidt tot onder meer 'te weinig handen aan het bed' en 'te weinig blauw op straat'. Door de voortdurende verandering is een langetermijnoriëntatie verdwenen en daarmee gevoelens van verbondenheid en loyaliteit. (pagina 12)

Terug naar Overzicht alle titels