Francis Fukuyama

Identiteit : waardigheid, ressentiment en identiteitspolitiek
Atlas Contact 2019, 268 pagina's -  € 19,99

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: Identity: The Demand for Dignity and the Politics of Resentment (2018)

Wikipedia: Francis Fukuyama (1952)

Korte beschrijving
In 1992 schreef de vooraanstaande Amerikaanse politiek filosoof Francis Fukuyama (1952) het indrukwekkende boek 'Het einde van de geschiedenis en de laatste mens'. Daarin noemde hij Donald Trump een voorbeeld van een ambitieuze man wiens verlangen naar erkenning veilig was gekanaliseerd in een zakelijke carrière. De verkiezing van Trump tot president in 2016 kwam ook voor hem als een volkomen verrassing. De electorale ruimte die in de Verenigde Staten bestond om zo’n verkiezingsuitslag mogelijk te maken is een belangrijk thema in dit boek over identiteit en waardigheid. Voor de beschrijving van het begrip identiteit gaat de auteur onder andere te rade bij theorieën van Freud en Nietzsche en moralisten als Rieff en Lasch, om vast te stellen dat mensen liever erkenning vragen voor hun gelijkheid aan andere mensen dan voor hun individualiteit. Fukuyama eindigt met een reeks, ook voor Europa geldende, aanbevelingen, zoals het afschaffen van dubbele nationaliteit en het (her)invoeren van een nationale dienstplicht. Verenigde identiteiten zullen volgens hem uiteindelijk de remedie zijn tegen populistische politiek. met eindnoten, een literatuurlijst (van uitsluitend Engelstalige literatuur) en register.

Tekst op website uitgever
Fukuyama, de schrijver van het wereldwijd beroemde boek ‘Het einde van de geschiedenis’, bekijkt in zijn nieuwe boek ‘Identiteit’ het electorale succes van populisten. Dit succes wordt vaak verklaard vanuit economische motieven, maar komt in feite voort uit een behoefte aan identiteit. In ‘Het einde van de geschiedenis’ schreef Fukuyama al dat mensen hechten aan erkenning van hun waardigheid. Nu verklaart hij vanuit dit begrip het huidige tijdsgewricht. Voorheen streefde de liberale democratie naar universele erkenning van burgerschap met onvervreemdbare rechten. Nu heeft identiteitspolitiek op basis van religie, ras, etniciteit of gender de overhand. De opleving van de gepolitiseerde islam, identiteitspolitiek gericht op etnische minderheden, activisme op universiteiten en het anti-immigranten-populisme zijn daar voorbeelden van. De behoefte aan identiteit kan niet zomaar opzij worden gezet. Daarom moet zij ingevuld worden op een manier die de democratie ondersteunt in plaats van ondermijnt. Identiteit is een noodzakelijk boek – een ernstige waarschuwing dat we onszelf veroordelen tot voortdurend conflict, tenzij we een universele invulling aan menselijke waardigheid geven.

Fragment uit 14. Wat te doen?
Verwarring omtrent de identiteit is een onvermijdelijk gevolg van het leven in de moderne wereld. Modernisering betekent voortdurende verandering en ontwrichting, en het vrijkomen van keuzes die er eerder niet waren. Zij is mobiel, veranderlijk en complex. Die veranderlijkheid is in het algemeen een goede zaak: in de loop van vele generaties hebben miljoenen mensen dorpen en traditionele samenlevingen die hun geen keuzemogelijkheden beiden verruild voor andere waar dat wel het geval is.
  Maar de vrijheid en de keuzemogelijkheden in een moderne liberale samenleving kunnen mensen ook ongelukkig maken en vervreemden van hun medemensen. Ze hebben heimwee naar de gemeenschap en het gestructureerde leven dat ze menen te hebben verloren, of waarvan ze dachten dat hun voorouders het ooit hadden. De authentieke identiteit die zij zoeken die welke hen met anderen verbinden. Ze kunnen verleid worden door leiders die hun vertellen dat ze verraden zijn en niet gerespecteerd worden door de bestaande machtsstructuren, en dat ze lid zijn van belangrijke gemeenschappen waarvan de grootheid weer erkend zal worden.
  Veel moderne liberale democratieën bevinden zich op een belangrijk keerpunt. Ze moeten zich aanpassen aan snelle economische en sociale veranderingen en zijn door de globalisering veel diverser geworden. Dit heeft het verlangen naar erkenning opgeroepen bij groepen die voorheen onzichtbaar waren voor het merendeel van de samenleving. Maar dat heeft voor het gevoel de status verlaagd van de groepen waarvoor zij in de plaats zijn gekomen, hetgeen leidde tot een politiek van ressentiment en verzet. Dat beide kanten zich terugtrekken in steeds engere identiteiten is een bedreiging voor de mogelijkheid tot overleg en collectieve actie door de hele samenleving. Uiteindelijk leidt deze weg tot het uiteenvallen en falen van de staat. (pagina 207-208)


Lezing: zondag 10 maart 2019 spreekt Francis Fukuyama in De Vereeniging in Nijmegen (Radboud Reflects)

Terug naar Overzicht alle titels