dinsdag 24 september 2019

Domheid, een menselijke gave

Domheid, een menselijke gave : de psychologie van de stupiditeit
Onder redactie van Jean Francois Marmion / met bijdragen van o.a. Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman
Karakter Uitgevers 2019, 352 pagina's  - € 21,99

Oorspronkelijke titel: Psychologie de la connerie (2018)

Korte beschrijving
Verzameling essays en interviews van voornamelijk psychologen, maar ook filosofen, schrijvers etc. over menselijke domheid. Met name de interviews zijn interessant. Grote namen uit de psychologie, zoals Kahneman en Damasio, maken hun opwachting. De essays zijn over het algemeen minder interessant; een groot deel bestaat vooral uit synoniemen voor en gescheld op domheid. Vaak wordt domheid op één lijn gezet met slechtheid en hufterigheid, wat niet vanzelfsprekend is. Ook cognitieve dissonantie wordt een enkele maal opgevoerd in plaats van domheid, bijvoorbeeld bij het eten van lieve diertjes. Vlees eten brengt ontegenzeggelijk veel dierenleed met zich mee, maar het getuigt niet per se van domheid. De bundel bevat echter ook een aantal zeer scherpe stukken, waarvan een aantal ronduit angstaanjagend is, zoals dat over hoe gemakkelijk moderne media te manipuleren zijn en een analyse over de opkomst van nationalisme in de Verenigde Staten. Aan het einde weten we niet veel meer over domheid. Maar we zijn wel vermaakt. Uitstekende vertaling uit het Frans. Geïllustreerd. Pocketuitgave; normale druk.

Tekst op website uitgever
Gezond verstand, schreef Descartes, geldt in meest algemene zin. Ja, dat is zeker, maar geldt dat niet ook voor stupiditeit? Stupiditeit is overal, ieder van ons ziet het om zich heen en begaat regelmatig zelf een stommiteit of slaat een flater. Het is niet te vermijden. Het is de kunst je er van bewust te zijn en het kortstondig te betreuren. Maar er vooral niet onder gebukt te gaan, want immers, een flater begaan is menselijk. Toch…?

In Domheid, de psychologie van de stupiditeit trachten tal van wetenschappers en (ervarings)deskundigen de stupiditeit die ons allen soms treft te duiden, analyseren en te verklaren en ons zo een handreiking te doen met het onvermijdelijke van stupiditeit te leren leven.

Psychologen en deskundigen op het gebied van menselijk gedrag, hebben tot op heden nog nooit geprobeerd stupiditeit te definiëren. Vreemd eigenlijk want, hoe beter je iets begrijpt, hoe beter je het kunt bestrijden. Vandaar dit boek, waarin ze zoals ze zelf zeggen een poging doen in de wetenschap dat ze bij voorbaat verslagen zijn.

In dit boek zetten psychologen uit alle hoeken van de wereld, maar ook filosofen, sociologen en schrijvers, hun visie op de menselijke stommiteit en stupiditeit uiteen

Fragment uit Denken op twee snelheden : interview met Daniel Kahneman
Vraag: Uw onderzoek naar heuristiek heeft aangetoond dat onze voorstellingen van de homo economicus grotendeels onjuist zijn. Niettemin is zelfs de democratie gebaseerd op het idee dat de burger rationeel de voors en tegens afweegt alvorens zijn stem uit te brengen. Welk systeem ligt in werkelijkheid aan onze politieke overtuigingen ten grondslag, systeem 1 of systeem 2?
  DK: Vooral systeem 1. Onze politieke overtuigingen worden niet door argumenten bepaald. We geloven erin omdat we geloven in specifieke personen die we graag mogen, die we vertrouwen. Het politieke leven wordt grotendeels door emotie bepaald. Maar ik ben er niet zeker van dat de fictie van een rationeel denkend mens in de democratie centraal staat. Je hebt geen perfecte rationaliteit nodig wil een democratie functioneren: dat mensen stemmen op wat in het algemeen en zonder dat ze garanties hebben in hun belang is, is al genoeg. Waar democratieën moeite mee hebben, zijn abstracte, ver van de alledaagse werkelijkheid verwijderde dreigingen. Als het klimaat daadwerkelijk verandert, dan is dat probleem heel moeilijk op een democratische manier op te lossen. Systeem 1 reageert niet op dreigingen op grote afstand. Je kunt het grote publiek niet mobiliseren zonder veel emotie, noch emotie genereren als de dreigingen niet concreet zijn. Dan moet je een manier vinden om systeem 2 aan te spreken: alleen dat kan een verschrikkelijke dreiging, een point of no return, aan het licht brengen, ook al is daar op dit moment nog niet veel van te merken.

Vraag: In uw boek Ons feilbare denken over systeem 1 en systeem 2, noemt u de nudge, het libertair paternalisme, dat predikt dat het mensen helpt de goede beslissingen te nemen. Is dat een bruikbare en afdoende oplossing om dezelfde resultaten te behalen als wanneer we ons systeem 2 mobiliseren?
  DK: Het is werkbaar en belangrijk waar men het kan toepassen om mensen tegen zichzelf te beschermen, tegen stommiteiten die ze mogelijk begaan, en zonder hen in hun vrijheid te beperken. Maar voor veel problemen zal dat niet voldoende zijn. Als de klimaatverandering reëel is, zien we niet hoe de nudge de nodige sociale en economische veranderingen tot stand zou kunnen brengen. Die richt zich vooral op systeem 1. Het idee erachter is dat het individu wordt gefaciliteerd om de beste beslissingen te nemen, zonder dat sprake is van dwang, omdat systeem 1 zich niet voor de verre toekomst interesseert. Je moet er niet te veel van uitgaan dat mensen handelen op basis van de rede. Als je 25 bent en je moet een beslissing over je pensioen nemen, dan heb je niet het idee dat het over jou gaat. (pagina 103-104)

Enkele boeken die hier (deels) ook over gaan
Carlo M. Cipolla. De wetten van de menselijke stupiditeit (2016)
Daniel Dennett. Gereedschapkist voor het denken (2013)
Rolf Dobelli. De kunst van het heldere denken : 52 denkfouten die je beter aan anderen kunt overlaten (2012)
Daniel Kahneman. Ons feilbare denken (2011)
Hans Rosling. Feitenkennis : 10 redenen waarom we een verkeerd beeld van de wereld hebben en waarom het beter gaat dan je denkt (2018)

Klik hier voor meer boeken over hersenen (december 2017)

Terug naar Overzicht alle titels

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen