Annette Kukh, Dirk Holemans en Pieter Van den Broeck

Op grond van samenwerking : over commons, huisvesting, ruimte en landbouw
EPO 2018, 424 pagina's - € 26,50

Korte beschrijving
Al meer dan twee eeuwen wordt grond geprivatiseerd, verkaveld en vermarkt. En al even lang zijn er schuchtere pogingen om dat proces te stoppen of om te keren – denk aan pacht, sociale woningbouw, natuurherstel of stadsvernieuwing. In dit boek tonen de auteurs praktijkvoorbeelden waarin mensen gezamenlijk optreden als de publieke overheid én de markt tekortschieten. De initiatieven verzachten effecten van vermarkting. Tegelijk botsen ze op het ‘absolute’, wettelijk verankerde recht op eigendom, of op nieuwe privatisering. Bij vragen over gedeeld eigenaarschap of gebruiksrecht beland je bij de commons: culturele en natuurlijke hulpbronnen gebruikt en beheerd door burgers. Op grond van samenwerking bundelt bijdragen van diverse Vlaamse experten inzake commons, en vertrekt vanuit het INDIGO-project. Dit boek richt zich tot een brede groep van praktijkmensen die op zoek zijn naar nieuwe, meer solidaire manieren om grond te beheren.

Tekst op website uitgever
Bijdragen van diverse Vlaamse experten inzake commons, vertrekkend vanuit het INDIGO-project. Dit boek richt zich tot een brede groep van praktijkmensen die op zoek zijn naar nieuwe, meer solidaire manieren om grond te beheren.

Al meer dan twee eeuwen wordt grond geprivatiseerd, verkaveld en vermarkt. En al even lang zijn er schuchtere pogingen om dat proces te stoppen of om te keren. In dit boek tonen de auteurs praktijkvoorbeelden waarin mensen gezamenlijk optreden als de publieke overheid en de markt tekortschieten. De initiatieven verzachten effecten van vermarkting. Tegelijk botsen ze op het 'absolute', wettelijk verankerde recht op eigendom, of op nieuwe privatisering. Bij vragen over gedeeld eigenaarschap of gebruiksrecht beland je bij de commons: culturele en natuurlijke hulpbronnen gebruikt en beheerd door burgers. 'Op grond van samenwerking' bundelt bijdragen van diverse Vlaamse experten inzake commons

Fragment uit 1. commons als noodzaak
4.3 Hybride commons: burgers, private sector en overheid
Dat een geïdealiseerd beeld van de commons onrealistisch en ongewenst is, blijkt uit diverse bijdragen in dit boek: niet alle commons zijn 'per se goed'. Waar volgers van Ostrom nog al eens vergeten dat de historische commons ook in een bredere socio-economische en sociopolitieke context tot stand kwamen en functioneerden, blijkt hoe concrete commons hybride mengsels zijn van diverse beheersvormen. Commons in enge zin zijn essentieel voor hun nadruk op burgerinitiatief, gedeeld gebruik en beheer, en solidariteit als compleet ondergewaardeerd organisatieprincipe. Maar naast commons in enge zin, staan ook markt en staat. Polanyi tonde al aan dat in alle grote samenlevingen vóór het kapitalisme, naast uitwisseling die gebaseerd is op wederzijdsheid, ook herverdeling en marktrelaties mechanismen waren om toegang tot hulpbronnen te organiseren. Onder andere sociale wetenschappers Erik Swyngedouwm Bob Jessop en Frank Moulaert spreken van hybride governances of metagovernance.

  Misschien moeten we dus zoeken naar een triadische opvatting van de commons, als een vergeten derde en belangrijke naast privaat en publiek, naast markt en staat. Holemans gebruikt een driehoek om dat te expliciteren, waarbij de twee hoekpunten aan de basis van de driehoek staan voor de organisatievormen staat en markt, en het derde hoekpunt (boven) de commons vertegenwoordigen. Zo kan elke wijze van organisatie, die steeds hybride is, gesitueerd worden in de driehoek. Zo kan ook het klassieke debat - meer staat of meer markt, dat zich enkele begeeft op de basislijn van de driehoek - worden overstegen. Wanneer men de commons opvat als een derde pool die de neoliberale versmelting van markt en staat, privaat en publiek openbreekt, toont de commonsbeweging haar potentieel. Men zou kunnen zeggen dat hier de eerste taak van de herontdekking van de commons zit: het ongedaan maken van de neoliberale fusie tussen staat en markt. De commons moeten niet (alleen) als radicaal alternatief worden opgevat zonder of zelfs tegen de staat, en buiten of tegen de markt. Een triadische opvatting kan hier helpen: het elkaar in evenwicht houden van drie krachten kan een norm worden om commonsinitiatieven af te wegen. In die zin kunnen de commons een schakel, moment, wig of plek van mediatie vormen waar overheid en markt samenkomen. (pagina 28-29)

Recensie: Boekrecensie - Commons als politiek-realistische utopie (Walter Lotens) (21 november 2018)

Terug naar Overzicht alle titels