De extremist en de wetenschapper : hoe we radicalisering beter kunnen begrijpenBalans 2024, 127 pagina's
- € 19,25Wikipedia: Rik Peels (1983)
Korte beschrijving
Een diepgaande beschouwing over filosofie, theologie, radicalisme en extremisme. Extremisme en radicalisering zijn momenteel hete hangijzers, of het nu gaat om extreemrechts, anti-institutioneel radicalisme of complotdenken. Rik Peels onderzoekt in dit boek verschillende manieren om hedendaagse radicalisering beter te begrijpen. Hij bevraagt de aard van extremisten en de rol van wetenschap en overheid in de omgang met radicale stemmen. Daarbij onderzoekt hij of de oudste wetenschappen, de filosofie en de theologie, ons iets leren over extremisme dat we tot nu toe gemist hebben. Bevlogen en met diepgang geschreven. Met een enkele illustratie. Met name geschikt voor een geoefende lezersgroep. Rik Peels (Zoetermeer, 1983) is houder van een University Research Chair, hoogleraar religie en theologie en hoogleraar filosofie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij publiceerde meerdere boeken. Zijn werk wordt in meerdere landen uitgegeven.
Tekst op website uitgever
Rik Peels onderzoekt in dit boek verschillende manieren om hedendaagse radicalisering beter te begrijpen. Zijn extremisten gek of zijn ze in feite gezonde, rationele mensen?
‘Eindelijk! Een filosoof annex theoloog die een deel van het antwoord geeft waar we al decennia naar zoeken: hoe moeten we radicalisering begrijpen? Peels levert een uiterst waardevolle en unieke, nieuwe bijdrage aan de explosieve radicaliseringspuzzel.’ – Beatrice de Graaf Het icoon van gewelddadig extremisme is nog altijd de aanslag op de Twin Towers van 11 september 2001. Maar er is de afgelopen jaren veel veranderd. Extremisme komt vandaag de dag van verschillende kanten. Niet alleen is extreemrechts flink gegroeid, er is ook steeds meer anti-institutioneel radicalisme, dat zicht richt tegen overheid, wetenschap, media en rechtspraak. Ook zijn extremisme en radicaal complotdenken sterker verweven geraakt, onder meer door de coronacrisis. Rik Peels onderzoekt verschillende manieren om hedendaagse radicalisering beter te begrijpen. Zijn extremisten gek of zijn ze in feite gezonde, rationele mensen? Moeten wetenschap en overheid luisteren naar extremisten, en hoe dan? Kunnen de oudste wetenschappen, de filosofie en de theologie, ons iets leren over extremisme dat we tot nu toe gemist hebben?
Fragment uit 3. Luisteren naar de extremist
Soorten verklaringen van extremisme
Als de extremist vaak een gezonde persoon zonder psychopathologie is en relatief rationeel, zoals we in het vorige hoofdstuk zagen, dan heeft dat gevolgen voor hoe we radicalisering beter kunnen begrijpen. Want waarom zouden we dan de extremist niet gewoon vragen wat hem of haar bezielt? Met andere woorden: waarom zouden onderzoekers en beleidsmakers de extremist niet serieus nemen door naar de extremist te luisteren? En wat levert het precies op als de extremist serieus genomen wordt?
Om te zien in hoeverre dit al dan niet gebeurt en wat de aarzelingen zijn die sommigen hebben bij het luisteren naar de extremist, is het behulpzaam om iets van het wetenschappelijk debat te weten. Het is in de radicaliseringsliteratuur gebruikelijk om drie soorten verklaringen te onderscheiden: macro-, meso- en microverklaringen. Ik schets ze hier kort.
Macroverklaringen betreffen het hoogste niveau, dat van de maatschappij als geheel of in enkele gevallen zelfs mondiale ontwikkelingen. Zulke verklaringen doen een beroep op zaken als de onveilige situatie in een land, massale werkloosheid, een falende overheid, armoede en ongelijkheid tussen maatschappelijke groepen, en sociale marginalisering. Maar ook politiek uitsluiting van bepaalde groepen, het gebrek aan goed onderwijs of juist de aanwezigheid van misleidend en indoctrinerend onderwijs, het gebrek aan toegang tot voorzieningen als schoon drinkwater, en grootschalige migratie. Een laatste die de afgelopen jaren steeds belangrijker is geworden, is klimaatverandering, bijvoorbeeld in de vorm van ontbossing, overstromingen, bosbranden en verlies van biodiversiteit. Deze factor wordt ook wel een threat multiplier genoemd, omdat hij allerlei andere macrofactoren, zoals migratie, in de hand werkt en versterkt.
Mesoverklaringen zijn verklaringen op het middelste niveau, dat van de groep. Dat kan een relatief strak georganiseerde groep zijn, zoals de Ku Klux Klan, die ook nu nog zo'n 3000 tot 6000 leden heeft. Maar het kan ook een hele minderheid of zelfs een meerderheid in een land zijn, zoals de witte arbeidersklasse in de VS of de Hutu's in Rwanda in de jaren negentig. Mesoverklaringen zoomen dan ook in op dynamieken die op groepsniveau spelen. Dan kunnen we denken aan de ervaring van onrecht, in het heden of het verleden, wanhoop, hopeloosheid, of het gevoel achtergelaten te zijn (dit zijn grievances, iets waarover men bedroefd of verbolgen is). Maar ook aan collectieve identiteit en het gevoel ergens bij te horen. Verder vallen binnen deze categorie etnische spanningen tussen bevolkingsgroepen, wij-zijdynamiek, vooroordelen van groepen, en echokamers waarin dezelfde meningen rondzingen en alles van daarbuiten wordt gediskwalificeerd. En dan is er nog alles wat met het koloniale verleden te maken heeft: een vermeend glorieus verleden, de vernedering van de kolonisatieperiode, een gedeeld narratief, het trauma dat van generatie op generatie wordt overgedragen,
Microverklaringen, tot slot, zijn verklaringen op het niveau van het geradicaliseerde individu of een heel kleine groep, zoals de Nederlandse Hofstadgroep die uit veertien geradicaliseerde moslims bestond en in 2004 door de AIVD werd opgerold. De psychopathologie kan dit op microniveau verklaren, maar we zagen al dat dat vaak niet opgaat. Andere factoren zijn religiositeit of toewijding aan seculaire waarden, het verlangen naar gevaar en avontuur, de zoektocht naar erkenning en de zucht om status. Maar ook een persoonlijk narratief, bijvoorbeeld een verhaal in termen van radicale verlossing door een heilige strijd, cognitieve ondeugden zoals zwart-witdenken en dogmatisme. En, niet te vergeten, simpelweg liefde voor een zaak of groep mensen. (pagina 43-45)
Terug naar Overzicht alle titels
