Balans 2024, 376 pagina's - € 27,99
Wikipedia: Carel van Schaik (1953) en Kai Michel (1967)
Korte beschrijving
Een maatschappijkritische beschouwing over de sociale en psychologische evolutie van de mens. Het boek verklaart dat veel hedendaagse crises en persoonlijke problemen voortkomen uit de vervreemding van de mens in een hyperindividuele maatschappij. De auteurs beschrijven hoe recent wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat de snel veranderende wereld steeds verder uit de pas gaat lopen met onze evolutionaire blauwdruk. Aan de hand van evolutionaire inzichten wordt uitgelegd dat de mens niet gemaakt is om om te gaan met extreme individualiteit, voortdurende prikkels en het leven achter schermen. De auteurs pleiten voor een menselijker wereld, met meer ruimte voor rust en fysieke interactie. Analytisch en bevlogen geschreven. Geschikt voor een brede tot geoefende lezersgroep. Carel van Schaik (1953) is een Nederlandse gedragswetenschapper en evolutiebioloog. Hij schreef meerdere boeken. Kai Michel (1967) is een Duitse historicus. Samen met Van Schaik schreef hij onder meer ‘De waarheid over Eva', een bekroonde analyse van de sociale ongelijkheid tussen de seksen.
Tekst op website uitgever
Elke dag wordt het nieuws gedomineerd door crises, oorlogen en rampen. Het aantal mensen dat lijdt aan depressies en angststoornissen is nog nooit zo hoog geweest. Heel lang heeft de kerk ons voorgehouden dat alle onheil wordt veroorzaakt door de zondigheid van de mens. In onze huidige, individuele maatschappij bestaat een hele industrie van psychologen en coaches die ons allerhande behandelingen voorschrijven, van psychotherapie tot time management, van mindfulness tot weerbaarheidstraining.
De resultaten van die therapieën zijn vaak matig. De oorzaak van alle ellende ligt dan ook niet in onszelf, maar in de omstandigheden waarin wij leven. Terwijl we sociale wezens zijn, leven we in een hyperindividuele samenleving. We zijn verantwoordelijk voor ons eigen geluk, voor ons eigen succes. De prikkels volgen elkaar in steeds hoger tempo op.
We staan altijd aan. Maar in plaats van continu contact via schermen, hebben we rust nodig en relaties met mensen van vlees en bloed. Recent wetenschappelijk onderzoek heeft onomstotelijk aangetoond dat de razendsnel veranderende wereld steeds verder uit de pas gaat lopen met onze evolutionaire make-up. Als we willen weten wat er fout gaat in ons leven, dan moeten we de diepte in van ons verleden en vandaaruit verder kijken. Lessen van de oermens is een even overtuigend als hartstochtelijk pleidooi voor een menselijker wereld.
Velen van ons hebben op school geleerd dat in de klassieke oudheid de democratie werd uitgevonden door de Grieken. En dat haar herontdekking ten tijde van humanisme en renaissance, in de Nieuwe Tijd tot een golf aan democratische revoluties leidde, waarvan onze huidige wereld het resultaat is. Het klinkt alsof de klassieke filosofen op een geweldig idee gekomen waren: één man(let wel: geen vrouw, geen slaaf, geen vreemdeling), één stem. En alsof voor die tijd nog nooit iemand op dat idee gekomen was. Het maakte de democratie tot een triomfale verworvenheid van onze beschaving.
Maar enkel en alleen het feit dat iets vaak verteld wordt, betekent nog niet dat het ook waar hoeft te zijn. Zowel de Atheners als de denkers van de Nieuwe Tijd groeven gewoon een idee op dat minstens zo oud was als de mensheid zelf. De samenlevingen van de rondtrekkende jager-verzamelaars waren egalitair en ook democratischer, want inclusiever. De voorkeur voor gelijkberechtiging en rechtvaardigheid zit ons letterlijk in de genen.
Dat kerninzicht van de Evolutieverlichting maakt alles anders. Want dan is democratie geen vooruitgang, maar juist een terugkeer naar oude verhoudingen - zij het wel op een ander, nieuw niveau. De eerste natuur van de mens viert een comeback; zij maakt zich los uit de onderdrukkende verbanden van de afgelopen vijfduizend jaar en eist haar rechten op.
Inderdaad valt er in het verloop van de geschiedenis gedurende de afgelopen eeuwen een algemene trend waar te nemen: machtsstructuren eroderen, steeds meer mensen nemen deel aan besluitvormingsprocessen. Op veel levensterreinen zien we een renaissance van jager-verzamelaarsprincipes. Voor de westerse wereld geldt dat zowel de emancipatie van vrouwen- en daarmee de terugkeer naar de oude gelijkberechtiging - als de aanpassingen van de arbeidswereld aan de menselijke behoeften daarvan getuigen. De strijd tegen uitbuitingspraktijken was succesvol. Ook de slavernij is afgeschaft en aan het kolonialisme werd een eind gemaakt. De wereld is aanzienlijk democratischer geworden. Natuurlijk is dit alles verre van perfect, we zien terugslagen, en soms lijkt zelfs de verdenking gerechtvaardigd dat er enkele sprake is van subtielere vormen van overheersing en uitbuiting. Niettemin valt het fundamentele proces niet te miskennen.
Voor de laatsten die nog aan het bestaan van een menselijke natuur twijfelen: het betreft hier een indrukwekkend bewijs van haar kracht. Als de in de twintigste eeuw dominante overtuiging dat de mens uitsluitend bepaald wordt door zijn culturele omgeving zou opgaan, valt de politieke emancipatie na vijfduizend jaar van onderdrukking niet te verklaren. Wij zouden allemaal deemoedige onderdanen zijn, zonder ook maar een spoortje van rebelse gevoelens. Nee, net als bij de emancipatie van vrouwen het geval was, kwam de op gerechtigheid gerichte eerste natuur door heel de geschiedenis heen in verzet doordat de splinter in het brein opspeelde. De eerste natuur is een voortdurend moment van onrust, dat vaart gaf aan de emancipatie, althans op momenten dat de machten van dat moment in de versukkeling raakten. Vanuit evolutionair perspectief is gelijkberechtiging nu eenmaal de echte normaliteit van Homo sapiens. Zelfs kinderen reageren heel emotioneel op onrecht.
We zullen nu in grote lijnen het verlies en de terugkeer van democratische verhoudingen schetsen om te laten zien waarom deze democratisering momenteel het risico loopt dat ze halverwege blijft steken. (pagina 313-314)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen