maandag 25 mei 2020

Henk Oosterling

Verzet in ecopanische tijden
Uitgeverij Lontano 2020, 224 pagina's - € 22,--

Wikipedia: Henk Oosterling (1952)

Korte beschrijving
De Rotterdamse filosoof Henk Oosterling is een doener. In zijn werk combineert hij het Japanse denken (hij is Nederlands kampioen Japans zwaardvechten) met de moderne Franse filosofie (waar hij jaren lang les in gaf als docent aan de Erasmus Universiteit). Maar zo'n combinatie krijgt pas zin als je er iets mee doet: zo was hij oprichter en directeur van Rotterdam Vakmanstad, een instelling die onderwijsprogramma’s ontwikkelt waarin gezondheid, duurzaamheid en talentontwikkeling centraal staan. In 'Verzet in ecopanische tijden' houdt hij zich bezig met de vele vormen van verwarring rond de klimaatcrisis. Een zinvolle aanpak is zijns inziens pas mogelijk als wij overstappen van 'doem' naar 'doen', van 'ego' naar 'eco', van 'piramide' naar 'netwerk', van 'rechtlijnig' naar 'circulair'. Langs deze weg ontwikkelt hij wat hij omschijft als een ecosofisch vergezicht. Dit alles illustreert hij met een overvloed aan citaten en verwijzingen die de leesbaarheid van het geheel niet ten goede komen. Met enkele illustraties in zwart-wit, een literatuurlijst en afzonderlijke registers op onderwerpen en personen.

Tekst op website uitgever
De klimaatcrisis staat volop in de publieke belangstelling. Hoe erg is het? Kan er nog iets aan worden gedaan? Wie moet dat dan doen, en wie gaat dat betalen? Burgers, ondernemers, bestuurders, maar vooral jongeren, iedereen verzet zich en denkt dat het anders moet. Maar hoe? Als individu voelen we ons te beperkt en gebonden aan groepsbelangen. Er verandert weinig, terwijl alles op de schop moet. 

Hierdoor schieten het debat, het beleid, de media en de stemmingen van mensen alle kanten op en worden ecopanisch. Het lijkt onmogelijk: in een wereld die cultureel fragmenteert en politiek polariseert onszelf opnieuw uitvinden in andere levensstijlen. En hoe verbinden we zulke micro-keuzes met gemeenschappelijke belangen op het werk en in de politiek?

Dit boek analyseert hoe het zo gekomen is en geeft richting aan verzet. De auteur breekt begrippen als gezondheid, duurzaamheid, politiek en individualiteit open, en schept ruimte voor een circulair-inclusief denken en doen waarin niet het ego maar onze eco centraal staat.

Henk Oosterling (1952) doceerde tot 2018 filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ook ontwierp en implementeerde hij ecosociale lesprogramma’s in het basis- en beroepsonderwijs. Hij leidde Rotterdam Vakmanstad, een onderwijsinnovatie gericht op ecowijsheid. Voor zijn werk ontving hij de Rotterdamse Laurenspenning (2008), de Van Praag Prijs (2013) en de Lof der Zotheid Speld (2016).

Fragment uit 2. Discours en doemdenken
Uit 2.4 Antropoceen of Kapitaloceen?
Door 'publieke internalisering' van de klimaatcrisis wordt de suggestie gewekt dat het een probleem van ons allemaal is. Maar door de soortelijke benaming wordt het infrastructurele en wereldhistorische aandeel van de (zeer) vermogenden aan de klimaatverandering aan het zicht onttrokken. De Franse econoom Thomas Piketty toont in Kapitaal in de 21ste eeuw (2013) aan dat de steeds dieper en breder wordende kloof tussen de 10 procent puissant vermogenden en de rest van de wereld alleen maar groter zal worden. Nederlands rijkste 10 procent bezit 64 procent van het nationale vermogen. Wijst deze constatering op een intrinsieke samenhang tussen winstmaximalisatie en milieuproblematiek, dat wil zeggen het tegendeel van de triple top line? Volgens Raworth wel degelijk: 'Grote ongelijkheid in een land blijkt doorgaans hand in hand te gaan met toenemende aantasting van het milieu'(2017, 165). De feitelijke winnaars in dit proces zijn uiteindelijk grootindustriëlen, gigabankiers en mega-investeerders. Natuurlijk kan Piketty's onderzoek worden bekritiseerd. Maar het inzicht dat grote populaties van voormalige koloniën politiek-economisch gemarginaliseerd blijven en dat de milieuproblematiek intrinsiek samenhangt met structurele ongelijkheid en het ontbreken van sociaaleconomische rechtvaardigheid, wordt er niet door tenietgedaan.
  Volgens onder andere Naomi Klein zou de kwalificatie 'Antropoceen' dus vervangen moeten worden door 'Kapitaloceen'. Er zijn meerdere voorstellen gedaan (Schuilenburg & Van Tuinen 2019). Maar hoe we het ook noemen, met de discussies rond de betekenis van het Antropoceen is het doemdenken van het theologische via het filosofische en het biologische naar het geologische vlak verschoven. Dat is een opschaling waarin de menselijke psychologie en verbeelding uit beeld verdwijnen. Theologisch, geologisch, klimatologisch, biologisch, uiteindelijk kan niemand zich buiten, boven of voorbij de goddelijke voorzienigheid, de wenteling der ijstijden, de klimaatverandering en het uitsterven van de mens positioneren. Mara wat gebeurt er als een geologische tijd, historische tijd en psychologische tijd, dat wil zeggen drie kwalitatief verschillende tijden, in elkaar schuiven? Wat gebeurt er op microniveau van onze tijdsbeleving als we ons afvragen wat we als 'subject' - dus als actor op het wereldtoneel - kunnen doen of laten om geologisch gewicht in de schaal te leggen? (pagina 70-71)

Terug naar Overzicht alle titels

Lieven Scheire

DNA : hoe de menselijke genetica ook jouw leven zal veranderen
Borgerhoff & Lamberigs 2019, 223 pagina's

Lenen als E-book via bibliotheek.nl 

Wikipedia: Lieven Scheire (1981)

Korte beschrijving
De Vlaamse wetenschapscomedian en televisiemaker Lieven Scheire (1981) ontwierp een 'theatercollege' over de menselijke genetica en werkte dat uit tot deze publicatie over DNA. Deze drager van erfelijke eigenschappen van levende wezens, heeft veel mogelijkheden zoals: de genetisch gemanipuleerde mens, artifical intelligence, personalised medicine en kinderen extra talenteren. Er wordt ook aandacht besteed aan de epigenetica: omgevingsfactoren (nurture) kunnen bepalen welke genen (nature) er aan- of uitgezet worden. Vanwege de steeds krachtiger gentechnologie komt de vraag centraal te staan wat we met dat DNA willen. Samenhangende grote maatschappelijke vraagstukken moeten doordacht worden, zoals opslag van DNA, inzage van het medisch dossier en de wetgeving. Deze zeer goed en ludiek geschreven, leerzame, zeer toegankelijke en inspirerende publicatie, gebaseerd op wetenschappelijke onderzoeken, bevat vele wetenswaardigheden, illustraties en verwijzingen naar literatuur en websites (geen register). Deze uitstekende publicatie overtreft gelijksoortige werken en is geschikt voor ieder geïnteresseerde.

Tekst op website uitgever
Hoe de menselijke genetica ook jouw leven zal veranderen
Een halve eeuw geleden al huppelden de eerste mensen op de Maan, maar pas de jongste jaren geeft ons DNA zijn geheimen prijs. De ene doorbraak volgt de andere in sneltempo op en het gaat zo hard dat de wetgeving hopeloos achterophinkt. Gelukkig is Lieven Scheire wel mee met de laatste ontwikkelingen. Niet alleen maakt de wetenschapscomedian de nieuwste inzichten in het DNA-onderzoek aanschouwelijk, Scheire werpt ook de vraag op wat we daar nu eigenlijk mee zijn.

De eerste genetisch gemanipuleerde mens is intussen geboren, maar zou u uw eigen kind genetisch laten aanpassen? Zo kunt u zware ziektes voorkomen en meteen kunt u uw kind ook wat extra talenten toestoppen. Moet de politie toegang krijgen tot het DNA van burgers? U kunt vrezen voor een politiestaat, maar nieuwe DNA-technieken werpen wel nieuw licht op moordzaken die lange tijd onopgelost bleven. Laat u uw DNA uitlezen voor stamboomonderzoek? Prima, maar dan achterhaalt u mogelijk een vervelende waarheid over de huwelijkse trouw van uw grootmoeder.

Heel binnenkort wordt er zeer veel mogelijk en we moeten stilaan nadenken over de beslissingen die we moeten nemen. Lieven Scheire werpt een blik vooruit naar de nabije toekomst en u mag zelf beslissen of die toekomst u hoopvol of angstig stemt. Ondertussen kunt u wel uitpakken met honderden razend interessante weetjes over ons DNA.

Fragment uit Zou jij alle talenten van je pasgeboren kind willen kennen?
Dit is een geschikt moment om even heel duidelijk te maken dat het overgrote deel van onze eigenschappen niet afhangt van één gen, maar van een complex samenspel van invloeden van verschillende genen. Wie vandaag het geneticanieuws volgt, kan daar een vertekend beeld van krijgen, omdat er momenteel vooral dingen bekend geraken die slechts van één gen afhangen, zoals Huntington, mucoviscidose en sikkelcelanemie. De simpele reden daarvoor is: eigenschappen die van één gen afhangen, monogenetische eigenschappen, zijn het gemakkelijkst op te sporen. Dat is het laaghangend fruit voor genetici,
  De echte zoektocht begint nu pas, met het ontrafelen van de polygenetische eigenschappen. Autisme zou volgens de huidige schattingen worden beïnvloed door enkele honderden genen en ook nog eens door omgevingsfactoren. Dat is een puzzel waar we nog lang niet mee klaar zijn. (pagina 143-144)



Terug naar Overzicht alle titels

zaterdag 23 mei 2020

Bert de Vries

Ontspoord kapitalisme : hoe het kapitalisme ontspoorde en na de coronacrisis kan worden hervormd
Prometheus 2020, 675 pagina's - € 29,99

Wikipedia: Bert de Vries (1938)

Korte beschrijving
In dit boek neemt CDA-coryfee Bert de Vries (1938) nadrukkelijk afstand van de neoliberale ideologie. Hij maakt duidelijk dat het superkapitalisme en de hyper-globalisering niet alleen voordelen, maar óók nadelen hebben. Het systeem dreigt zelfs te ontsporen. Na zijn analyse van de ontstaans-geschiedenis van e.e.a. presenteert de auteur radicale hervormingen om het kapitalisme houdbaarder, socialer en duurzamer te maken. Alleen zo kan z.i. worden voorkomen dat het systeem volledig in dienst blijft staan van een marktelite die er buitensporig aan profiteert. Dit geluid wordt steeds vaker gehoord. De Vries kreeg nogal wat kritiek te verduren omdat hij destijds als minister aan de wieg stond van de ontwikkelingen die hij nu verfoeit. Dat doet echter niets af aan de relevantie van zijn betoog. Bevat geen illustraties. Het lijvige boek bevat 5 delen en 20 hoofdstukken. Met een voorwoord, een inleiding, noten, een literatuurlijst, een personenregister en een lijst van bedrijven/instellingen. Kritisch boek.

Tekst op website uitgever
Populisme kwam niet uit de lucht vallen, maar blijkt diepe economische wortels te hebben. Vanaf de jaren zeventig werd de bestaanszekerheid in de rijke westerse landen ondermijnd door hyperglobalisering en de opkomst van het superkapitalisme. Door de ICT-revolutie kwamen de middengroepen extra in de verdrukking. Gelegitimeerd door een neoliberale ideologie trokken multinationals en aandeelhouders steeds meer macht naar zich toe. Daarbovenop verloren kiezers invloed door de overdracht van bevoegdheden aan supranationale organisaties. Verzorgingsstaten werden versoberd. De ongelijkheid nam negentiende-eeuwse vormen aan.
Vanaf de jaren tachtig begon de financiële economie de reële economie te overheersen. Malafide praktijken en zeepbellen veroorzaakten in 2008 een diepe crisis, waardoor ook andere zwakheden aan het licht kwamen. In de jaren daarna dreef de eurocrisis de volkeren van Europa uit elkaar. Ondanks alle inspanningen is het systeem niet wezenlijk veranderd. Na de uitbraak van het coronavirus in het voorjaar van 2020 werden de kwetsbaarheid ervan en de opgekropte spanningen opnieuw pijnlijk zichtbaar.
Voormalig CDA-coryfee Bert de Vries neemt de lezer in Ontspoord kapitalisme mee op een reis door de ontstaansgeschiedenis van al deze ontwikkelingen. Aan het eind ervan presenteert hij radicale hervormingen om het kapitalisme houdbaarder, socialer en duurzamer te maken. Alleen zo kan worden voorkomen dat het systeem volledig in dienst blijft staan van een marktelite die er buitensporig van profiteert.

Bert de Vries (1938) was in de jaren tachtig fractievoorzitter van het CDA, en van 1989 tot 1994 minister van Sociale Zaken in het kabinet Lubbers-Kok. Eerder publiceerde hij de bestseller Overmoed en onbehagen.  

Fragment uit 4. Van afnemende naar toenemende ongelijkheid en de rechtvaardigheid daarvan
De invloed van de onderhandelingsmacht blijkt ook uit het feit dat georganiseerde werknemers in een periode waarin vakbonden sterk zijn, in staat blijken een groter deel van de economische groei op te eisen dan in perioden waarin vakbonden zwak zijn.
  Opmerkelijk is dat ook inkomensverschillen groter plegen te worden naarmate het hiërarchische niveau van de beklede posities stijgt. Juist op de hogere niveaus worden de verschillen in opleiding en ervaring tussen de leidinggevenden op de hogere en lagere posities echter meestal eerder kleiner dan groter. Ook dat wijst erop dat met het opklimmen in de organisatie ook de mogelijkheid om het eigenbelang te bevorderen toeneemt.  
  Dat over zulke zaken zelden openlijk wordt gesproken, heeft waarschijnlijk alles te maken met de vrees voor gevoelige discussie over het morele gehalte ervan. Zolang de waarde van geleverde prestaties niet objectief vastgesteld kan worden, blijft een verwijzing daarnaar als rechtvaardiging voor een uitzonderlijke beloning echter niet meer dan een slag in de lucht. Van die nood is echter in onderhandelingen op basis van macht ook een deugd te maken. Zo wijst Piketty erop dat er geen enkele mogelijkheid bestaat te bepalen of de financieel directeur van ene multinationale onderneming door zijn uitzonderlijke kwaliteiten jaarlijks 100.000, 500.000 of 50 miljoen euro aan het bedrijfsresultaat toevoegt. Voor de betrokken functionaris is dat echter eerder een voordeel dan een nadeel. Want het is juist die enorme bandbreedte die veel onderhandelingsruimte oplevert. (pagina 167)

Enkele citaten uit een recensie
Lange tijd dacht de politicus De Vries de onvolkomenheden te kunnen repareren. 'Het bleek ijdele hoop. Hyperglobalisering, de groeiende macht van multinationals en de opkomst van het aandeelhouderskapitalisme gooiden roet in het eten. Het geloof in het zelfsturend vermogen van de overheid werd ingeruild voor het geloof in de almacht van de vrije markt.'
  De overheid, meent hij, moet het roer dus weer stevig in handen nemen. ()
Hij ging niet over één nacht ijs. In zijn werkkamer laat hij zijn vinger langs een kleine twee meter boeken glijden die hij ter voorbereiding heeft gelezen: 'In de levensfase waarin ik zit, heeft het allemaal geen haast. Je hebt er de tijd voor. Heerlijk.'
(Artikel: 'De EU-lidstaten moeten terug naar een eigen munt', FD zaterdag 23 mei 2020)

Lees ook: De grote verkilling van Geert Van Istendael (uit 2019), De limieten van de markt : de slinger tussen overheid en kapitalisme van Paul De Gauwe (uit 2014),  Voettocht naar het hart van het land : hoe sociaal en democratisch zijn we nog? van Jan Schuurman Hess (uit 2014) of  De waarde van alles : onttrekken of toevoegen aan de wereldeconomie (uit 2018) van Mariana Mazzucato.

Artikel met veel meer titels: Economie - boeken én e-books voor onze post-corona-times (6 mei 2020)

zondag 17 mei 2020

Geschiedenis - boeken én e-books voor onze post-corona-times


Een van de grootste en meest onverwachte bestellers van de eenentwintigste eeuw verscheen in 2003 in het Engels. Een geschiedenisboek: A short history of nearly everything van de Amerikaanse 'reisboeken'-schrijver Bill Bryson.

Kort voor de zomer van 2004 verscheen de Nederlandse vertaling. Die jarenlang op de bestsellerlijsten bleef 'hangen'. Niet alleen in Nederland. Overal zag je edities van dat boek liggen. In boekhandels, kiosken, op vliegvelden.

Alleen al in Nederland verschenen er minimaal vier edities (paperback, een gebonden geïllustreerde editie, als Dwarsligger en een bewerking voor kinderen).

Bill Bryon's boek is inmiddels een klassieker geworden en nog steeds een prima manier om bijna alles over de geschiedenis te weten te komen.

In de titel zitten twee grappen: short én nearly. Het boek is alleszins 'short', want ruim vijfhonderd pagina's dik. En 'nearly' alles, is ook ietwat overdreven; want dat is per definitie (a) niet mogelijk, en zou (b) lezer én schrijver opzadelen met een onmogelijke taak.


Bill Bryson stipt in zijn prachtig geschreven boek veel aan; heel veel. Maar hij legt zichzelf beperkingen op. Hij gaat amper in op onderwerpen die vooral historici vaak en graag beschrijven: politieke ontwikkelingen, oorlogen, gedoe met een al dan niet onderdanige bevolking, de machthebbers, wat leiders doen et cetera.

Nee, hij vertelt in Een kleine geschiedenis van bijna alles vooral hoe 'de mens', en vooral slimme mensen dingen ontdekten over de wereld, het heelal, de mens.

Voorlopers die op tal van terreinen dingen hebben ontdekt, die tot dan toe door de mensheid niet werden begrepen, of waar andere verklaringen (zeg: verhalen) voor werden verzonnen.

Het is een zeer hoopvol boek. De mensheid heeft door de eeuwen heen honderden slimme mensen voortgebracht, die voor ons van alles hebben ontdekt, doorgrond en de weg bereid voor technologen die met hun inzichten de meest uiteenlopende 'dingen' konden gaan maken.


In mijn ogen is het boek nog net zo actueel als in 2004. En het kan nooit kwaad om weer eens een hoofdstuk te gaan herlezen als weer eens een vulkaan uitbarst of er nieuwe geologische kennis wordt opgedaan. Bij Bill Bryson kun je dan effe nalezen hoe we op dit of dat wetenschapsterrein gekomen zijn tot waar we nu ongeveer staan. 'Iedereen' staat bijna per definitie op de schouders van reuzen die ons voorgingen. En altijd kun je genieten van zijn stijl, humor en menselijkheid.

Al jaren geleden begon op te vallen dat andere schrijvers (en vooral hun uitgevers, vermoed ik) met 'zijn titel-vondst' gingen spelen. Er verschenen en verschijnen regelmatig boeken waarin de woorden geschiedenis, klein en alles in een ander verband in de titel worden opgenomen. Ik schreef er in september 2018 een stukje over: Een kleine geschiedenis van.


Een kleine geschiedenis van de mensheid
In 2014 verscheen de vertaling van een boek dat oorspronkelijk in 2012 in Israël verscheen: Sapiens : een kleine geschiedenis van de mensheid.

Geschreven door Yuval Noah Harari, een toen nog volstrekt onbekende Israëlische historicus. Een échte, niet zoals Bill Bryson.

Bill Bryson is een auteur van reisboeken, die zich rond zijn vijftigste realiseerde dat hij weliswaar de hele wereld overvloog, maar amper wist hoe 'bijna alles' door de millennia heen tot stand was gekomen. Dus wat deed hij? Hij nam een sabbatical en las pakweg driehonderd boeken over uiteenlopende wetenschapsterreinen. Geschreven voor leken. En schreef op basis daarvan die gigantische bestseller.

Yuval Noah Harari had natuurlijk het voordeel dat hij als historicus al veel gelezen had.

Tóch moet hij voor zijn eerste boek (Sapiens : een kleine geschiedenis van de mensheid) ontzettend veel boeken extra gelezen hebben.

Maar gelukkig beschikt hij over dezelfde gave als Bill Bryson: hij kan domweg GOED schrijven. Is in staat complexe informatie in te passen in een VERHAAL. Want dat is het, ondanks alles. En hij zal de eerste zijn om toe te geven dat er her en der dingen in zijn boek(en) staan die nadere toelichting, aanvulling en onderzoek behoeven. Wetenschap is immers - zoals u weet - nooit klaar!


Yuval Noah Harari is iemand van de grote lijnen. Maar in tegenstelling tot Bill Bryson heeft hij wel degelijk 'een boodschap'.

Hij wil de lezer opzadelen met een andere bril om (voortaan anders) naar de wereld te gaan kijken. Hij wil zijn gehoor opzadelen met dilemma's. Ons na laten denken over de wereld, en of alles wel zo zou moeten blijven.

Bij Bill Bryson is dat veel minder (of niet) het geval. Hij vertelt oneerbiedig gezegd na wat hij van anderen heeft opgestoken; voegt er geen privé meningen aan toe.

Niets mis mee. Beide boeken zijn (inmiddels) wat mij betreft must reads. Die elk mens, die de wereld (beter) wil leren begrijpen, gelezen zou moeten hebben.

En nu, in het droge voorjaar van 2020, is er een ander 'geschiedenis'-boek dat al sinds september 2019 op de bestsellerlijsten staat. Het is meer een Harari-, dan een Bryson-boek. Ook hier komt de auteur met een ander verhaal; een manier om anders naar de wereld te (gaan) kijken. En u hoeft het niet met hem eens te zijn.

In negen maanden zijn in Nederland van dit boek meer dan tweehonderdduizend exemplaren verkocht. Ik vermoed dat het vijfde boek van historicus en publicist Rutger Bregman in meer landen bij een groot publiek aan kan/zal slaan.

Deze week verschijnt de eerste vertaling van De meeste mensen deugen : een nieuwe geschiedenis van de mens als Humankind : a hopeful history in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. En de eerste recensies die ik las waren zeer positief; en hij mag al her en der aanschuiven voor interviews, praatprogramma's en podcast. Zo gaat dat tegenwoordig.

Belangrijke titels worden door naar unieke geluiden snakkende media nu eenmaal snel opgepikt.

Al in 2013 kwam Rutger Bregman met een vergelijkbaar boek als Sapiens uit.

Ik vermoed dat beide heren historici elkaar toen nog niet kenden. Maar beiden vertellen (in Geschiedenis van de vooruitgang en in Sapiens : een kleine geschiedenis van de mensheid) hoe 'de mens'zich de laatste tweehonderdduizend jaren in grote lijnen heeft ontwikkeld.

In 2013 opende Bregman zijn lezingen vaak met een zin die de kern van 99 procent van het leven van de mensheid kort en bondig samenpakt: 'Vroeger was één bak ellende!'

Homo sapiens werd in het gros van 'vroeger' niet oud, en leefde vaak in kommervolle omstandigheden. Het grootste deel van die tienduizenden jaren trokken wij in kleine groepjes rond, en scharrelden ons kostje bij elkaar.

Ruim tienduizend jaar geleden gingen we in gehuchten en kleine dorpjes samenleven. Gingen vee houden en andere agrarische dingen doen. In die tijd ontstond ook een bovenlaag, die de rest van de populatie met verhalen over god(en), én rechten voor koningen en geestelijkheid, eronder wist te houden.


Zo rond 1500 begon een andere tijd; gingen slimme mensen vragen stellen over de meest uiteenlopende zaken. Zaken die ook in Bill Bryson's boek uitvoerig aan bod komen. Dat was het begin van 'de' wetenschappelijke revolutie. Die Renaissance en Verlichting leiden ons tot waar we nu staan: een mensenras dat ogenschijnlijk alles op aarde bepaalt; en - helaas - ook hard bezig is de planeet waarop we leven voor een groot deel kapot te maken.

Inmiddels geeft Rutger Bregman toe dat hij in zijn tweede boek (Geschiedenis van de vooruitgang) iets té veel de nadruk legde op het feit dat het met de mens nog nooit zo goed is gegaan als nu. Inmiddels zet hij vooral bij dat laatste iets meer vraagtekens.

Twee artikelen: Vroeger - Eén bak ellende (februari 2014) & Vroeger was (bijna) één bak ellende (maart 2018)

Dingen veranderen, (bijna) altijd
Er zijn allerlei redenen om boeken over 'de geschiedenis' te gaan lezen. Interesse in hoe het vroeger was, is waarschijnlijk de belangrijkste. Van de grote lijnen tot de kleinste details. In de collectie van elke openbare bibliotheek zijn honderden tot duizenden titels aanwezig. Veel te veel om te lezen.

In dit artikel wil ik er enkele naar voren halen. Relatief recent verschenen titels. Waarin schrijvers ons via hun (of haar) onderwerp een blik aanreiken om anders naar onze eigen tijd te (gaan) kijken.

Ik stip vier gezichtspunten aan:
1. hoe de mens(heid) zich door de millennia heen heeft ontwikkeld, tot waar we nu staan (hierboven staan al enkele must read titels)
2. boeken waarin iedereen die vijftig jaar en ouder is zichzelf kan herkennen, want die geschiedenis hebben ze/we zelf meegemaakt, ervaren
3. boeken waarin op een specifiek onderwerp of ontwikkeling wordt ingezoomd; en daardoor krijg je ondanks alles tóch een beeld op de grote ontwikkelingen
4. enkele specifiek Nederlandse onderwerpen

Altijd: een raam (van Overton)
Maar door al deze boeken (en wellicht is dat in bijna alle 'geschiedenis-boeken' per definitie het geval) schemert een begrip heen dat ik enkele jaren geleden leerde kennen: het Raam van Overton.

Artikel: 2016 – You can blow out a candle/But you can’t blow out a fire (december 2015)

De kern van (the) Overton window is dat er in elke samenleving, altijd, op een zeker moment iemand opstaat die vraagtekens zet bij hoe het in zijn of haar samenleving op een bepaald gebied is geregeld, of 'hoort'. Die persoon wordt bijna per definitie in eerste instantie door de rest van de groep als een idioot weggezet. Het is een ketter. Iemand die niet deugt. Niet begrijpt hoe het hoort. En soms moet zo'n voorloper dit met de dood bekopen. Denk aan de brandstapel, of de Inquisitie.

Uiteraard vindt zo iemand vaak medestanders en dan heb je de poppen aan het dansen, want zij zorgen voor onrust in een samenleving waarin 'alles' al jarenlang (decennia, eeuwen?) rustig was.

Vooral leiders hebben behoefte aan rust in de tent. Geen gedoe. Doe maar wat onze klasse aan de rest van de samenleving voorschrijft. En zij doen dat altijd - belangrijk om je dat te blijven realiseren - gebaseerd op een verhaal. Maar er zullen - gelukkig! - altijd dit soort 'radicalen' opstaan.

Denk aan Rosa Parks, Martin Luther King, de suffragettes in Engeland, voorvechters van homorechten, tegenstanders van Zwarte Piet. En wat gebeurt er door de tijd. Langzaamaan (of soms sneller) druppelen hun ideeën door naar een groter publiek. Weer later worden hun gedachten gemeengoed en worden als het ware overgenomen door 'iedereen' en indien nodig bevestigd in nieuwe wetten. En nog veel later kunnen mensen die dan leven zich niet meer voorstellen dat hun voorgangers er zo'n rare ideeën op na hielden. Denk aan vlees eten, het bezit van een huis of auto, rente berekenen over uitgeleend geld of - wie weet - denkwerk laten uitvoeren door mensen.

Joseph Overton, een Amerikaanse socioloog, zag dat er over elk maatschappelijk fenomeen als het ware een raam gelegd kan worden; en dat raam verschuift in de loop van de tijd van 'onmogelijk', of 'radicaal', 'idioot' naar 'er zit tóch iets in' en 'waarom nemen we dat idee niet over'.

Het moge helder zijn dat er in onze tijd heel veel Ramen van Overton zijn. Op het kruispunt (van o.a. Charles Eisenstein) waar we nu staan. Het moment waar we moeten kiezen, hoe verder te gaan als de corona-crisis voorbij is. Er zijn momenteel  tientallen onderwerpen waar niet alle mensen het over eens zijn. Maar waar je als het wel ware de tijdgeest kunt zien verschuiven.

Voor bijna alle keuzes die voor ons liggen, zijn er voorlopers, die hét heel anders willen gaan doen, tot aan mensen die kost wat kost vast willen houden aan hoe het 'altijd' was; en terugverlangen naar het prettige leventje uit onze pre-corona times.


1. Hoe de mens(heid) zich heeft ontwikkeld
Bill Bryson, Yuval Noah Harari en Rutger Bregman noemde ik al. En geloof me: lees die boeken! Schrijvers die de grote lijnen schetsen. Niet té diep op details ingaan. En vooral een goede pen hebben.

David Christian, directeur van het Big History Institute, doet dat ook in zijn Big history : het waanzinnige wetenschappelijke ontstaansverhaal van de mens, de wereld en het universum.

Hij houdt zich bezig met een nieuwe vorm van geschiedenis: big history.

Nicholas Christakis, een Grieks-Amerikaanse socioloog, vertelt in Het goede in de mens: de evolutionaire wortels van onze samenleving een vergelijkbaar verhaal als Yuval Noah Harari en Rutger Bregman. Alleen vliegt hij zijn onderwerp heel anders aan, put wel uit kennis en inzichten uit verschillende wetenschapsgebieden.
Ook hier: vlot geschreven.


Twee wetenschappers, Daron Acemoglu & James Robinson, reiken in hun al in 2012 verschenen boek Waarom sommige landen rijk zijn en andere arm heel veel geschiedenis aan. Zij vroegen zich af waarom sommige landen rijk zijn (geworden) en andere arm (gebleven). En waarom rijke landen soms weer armer werden of worden.

Centraal staat twee begrippen: extractief én inclusief. Sommige landen zijn er in geslaagd om zich als het ware te bevrijden van extractieve tendensen en instanties. Denk aan een koning en een daarom heen cirkelende kliek, die een groot deel van de door een samenleving geproduceerde waarde opeist.

Sommige landen zijn er in geslaagd die waarde-onttrekkers als het ware te beteugelen en een scheiding van de drie machten tot stand te brengen. In andere landen is dat (nog) niet gelukt, en daar kun je je als burger niet verweren als een robber baron een deel van door jou opgebouwde welvaart zomaar komt opeisen. Denk aan Mobutu, Poetin of Orban.

Acemoglu en Robinson maken ook helder dat dit niets te maken heeft met luie mensen. In warme landen, die de hele dag onder de spreekwoordelijke palmboom liggen en te beroerd zijn om hun handen te laten wapperen. Nee, over de hele wereld zijn er - in alle tijden - samenlevingen geweest die zich - om allerlei redenen - hebben weten te onttrekken aan deze extractieve tendensen. Vaak heeft het met geluk te maken. Het ligt niet aan het klimaat, de genen, een volksaard et cetera.

Een ontluisterend boek voor iedereen die 'simpele' ideeën heeft over hoe de wereld in elkaar zit. Vervelend aan dit boek is ook, dat je in onze contreien dagelijks voorbeelden ziet dat deze extractieve krachten volop bezig zijn zich als het ware te hergroeperen. Vooral achter de schermen (denk aan lobbyisten, de Zuidas). En sinds 2012 is het er niet bepaald beter op geworden. Zie hiervoor artikelen over boeken over Nemen en Geven, Ongelijkheid & Elite(s), monopolie(s), oligarchie, meritocratie e.a. fenomenen.


Een van mijn favoriete boeken tot slot: De wil van technologie van Kevin Kelly. In dit zeer vlot geschreven boek betoogt deze Amerikaanse denker, uitgever en 'hippie' dat de mens als het ware de technologie heeft uitgevonden, én dat die technologie momenteel als het ware met ons (de mens-heid) aan de haal gaat.

Technologie laat zich niet meer beteugelen, heeft als het ware een eigen dynamiek; en de mens slaagt er niet meer in die macht, die drive te beteugelen.

Los van dit voor sommigen wellicht onverteerbare idee (remember: Overton!) is het een verdomd knap boek. Waarin u veel dingen zult 'leren' die u nog niet wist.

Jaren later borduurde Yuval Noah Harari voor een deel door op dit gedachtegoed in zijn Homo deus : een kleine geschiedenis van de toekomst (uit 2016).

Alleen is Kevin Kelly veel optimistischer. Hij gelooft dat 'het' wel goed zal komen. Yuval Noah Harari maakt zich zorgen maakt of 'die technologie' ons op den duur niet zal knechten; en ons zal gaan 'houden' zoals wij nu beesten in de bio-industrie 'houden'.


2. boeken over zelf meegemaakte geschiedenis
Naarmate je ouder wordt heb je meer meegemaakt. Nietwaar! En aangezien er steeds meer oude mensen komen worden er ook steeds meer boeken uitgegeven waarin schrijvers verhalen over hoe Nederland (en 'de wereld') zich na Wereldoorlog Twee heft ontwikkeld. Mensen van veertig, vijftig jaar oud zullen vaak dingen herkennen die ze zelf mee hebben gemaakt, of waarover hun ouders en grootouders vertelden.

Het bekendste voorbeeld is Gouden jaren : hoe ons dagelijks leven in een halve eeuw onvoorstelbaar is veranderd van econoom Annegreet van Bergen. Zij realiseerde zich enkele jaren geleden tijdens een depressie dat er niet veel redenen zijn om in onze huidige tijd te (blijven) somberen.
Anno 2014 stonden we er in Nederland vergeleken met decennia eerder erg goed voor. Zij schrijft over alledaagse dingen als eten, wonen, het huishouden, kleding, onderwijs, de kindertijd, de telefoon et cetera. En van alle pagina's spat af dat we het nu veel 'beter' hebben dan zeg in de jaren vijftig, zestig of zeventig.

Ze bezigt het woord 'beter' echter met enige behoedzaamheid. We zijn na de oorlog veel welvarender, rijker geworden. En met dat geld kunnen we dingen kopen, diensten afnemen die voorheen (a) niet bestonden en (b) zeker niet weggelegd waren voor het gros van de bevolking. Maar zij weet als econoom dat 'meer' niet per se hoeft te betekenen dat we 'gelukkiger' werden. Als je naar het welvaartspeil kijkt, dan hebben we veel meer dan onze ouders en grootouders. Maar 'gelukkig zijn' hangt van meer zaken af.


Thomas Vaessens, een Nijmeegse hoogleraar letterkunde, schreef in 2018 een warm boekje over dezelfde tijd. In De Daf van mijn vader vertelt hij over een iconisch autootje. Uit Eindhoven, met het slimme pookje.

In het boekje heeft hij het uitvoerig over een ander iconisch beeld uit de jaren zestig. Een foto van Ed van der Elsken. Die op zeker moment drie jonge meiden in Amsterdam op de foto vastlegde. Die foto kent 'iedereen', maar bijna niemand weet dat op die foto een DAF-je stond. En een Kever, maar daar ging het Thomas Vaessens niet om. Terwijl dat ook zo'n iconisch beeld is.


Een opmerking, tussendoor
(Oude) foto's vertellen vaak meer over de geschiedenis of tijdgeest dan tientallen dikke boeken.

De bronafbeelding bekijken

Een voorbeeld: 
Deze foto van een slanke jonge vrouw. Ergens in Italië. Moet in de jaren vijftig zijn. Een tijd waarin mannen nog openlijk met vrouwen op straat mochten flirten. Veel mensen nog geen auto hadden, maar wel een brommertje. het leven er redelijk relaxt uitzag.

Deze foto gaat door het leven als American girl in Italy en is in 1951 gemaakt door Ruth Orkin.


3. Inzoomen op een 'detail'
Ik noemde Bill Bryson al. Vorig jaar verscheen zijn nieuwste boek: Het lichaam : een reisgids. Hierin zoomt hij in op ons lichaam. Hoe het werkt, en vertelt ondertussen over honderden mensen die de afgelopen eeuwen van alles over onszelf hebben ontdekt.

Eerder zoomde hij in op een specifiek jaar (dat is niet uniek: er zijn tientallen voorbeelden van andere schrijvers): De zomer van 1927 (uit 2014); het jaar waarin Charles Lindbergh als eerste mens in een vliegtuig over de Atlantische oceaan vloog, de eerste sprekende film werd uitgebracht (The Jazz singer met Al Jolson) en Al Capone het in Chicago als maffiabaas voor het zeggen kreeg. Ook het jaar waarin mijn vader werd geboren.

Of denk aan Het wonderbaarlijke leven van de Thunderbolt Kid, waarin hij in 2007 terugkijkt op zijn kindertijd. Prachtig geschreven. Een grote aanrader.

Maar uit die ontzettende hoop boeken wil ik enkele andere titels kort aanstippen.

Allereerst Leven met goden : 40.000 jaar volkeren, objecten en religie van Neil MacGregor, een voormalig directeur van het British Museum. Overladen met positieve kritieken. Hij sluit bijna naadloos aan bij Sapiens van Harari.

Neil MacGregor laat zien dat in alle tijden en culturen mensen met goden bezig zijn geweest. Honderden, duizenden passeren de revue. Is een perfect boek als je twijfelt of er één god is die alles bestuurt. Als je wilt begrijpen dat uiteindelijk alle religies en geloven gebaseerd zijn op een verhaal. Dat weliswaar mensen bindt, hen vaak een identiteit geeft, maar in the end niet gebaseerd is op 'iets' dat bestaat.

Maar de grote kracht van dit boek zit hem in de talloze details, in de vele kunstvoorwerpen, in al die manieren die mensen hebben gevonden om uit te drukken en te beleven wat zich niet in termen van wet en economie laat vangen. Daarbij zijn de mooiste dingen gemaakt en de vreselijkste dingen gedaan. (Marjoleine de Vos in een recensie: Al wat ons overstijgt én bindt - NRC december 2018)

Historicus Sven Beckert laat in Katoen : de opkomst van de moderne wereldeconomie zien dat globalisering niet iets is van de laatste decennia. Integendeel. In een dik boek (762 pagina's, waarvan circa tweehonderd pagina's noten) laat hij zien dat zo iets simpels als de teelt, en vooral de verwerking van katoen tot producten, mensen en samenlevingen over de hele globe met elkaar verbindt. En leidt tot verschillen in inkomen en welvaart. Dit soort boeken kun je al lezend 'koppelen' aan andere onderwerpen, boeken en films over een brede variëteit aan historische onderwerpen.

Eind januari 1860 verzamelden de leden van de Manchester Chamber of Commerce zich in het stadhuis voor hun jaarvergadering. Onder de achtenzestig mannen die in het centrum van de destijds meest geïndustrialiseerde stad ter wereld bijkwamen, namen katoenhandelaren en -fabrikanten een prominente plaats in. In de tachtig jaar daarvoor hadden zij het omringende platteland omgevormd tot het middelpunt van iets geheel nieuws: een wereldomspannend netwerk van landbouw, handel en industriële productie. Kooplieden kochten over de hele wereld ruwe katoen in en brachten die naar de Britse fabrieken, waar twee derde van de spillen van de hele wereld stond. Een leger arbeiders spon die katoen tot draad en weefde er stoffen van, die handelaars vervolgens weer op de wereldmarkten verkochten.

Zo begint Sven Beckert zijn boek. Een prachtige tijd, nietwaar? Maar u zult ervaren dat er aan dit economisch hoogstandje heel veel schaduwkanten zaten. Zitten?

Datzelfde gaat op voor De zijderoutes : een nieuwe wereldgeschiedenis van Peter Frankopan, een Britse historicus.

Ook dit is een dikke pil (750 pagina's, met honderdvijftig pagina's noten en toelichtingen). Een omgevallen boekenkast, die alle kanten uitzwermt en waarin je wederom veel leert over uiteenlopende onderwerpen, landen, mensen et cetera. En doorlopend parallellen kunt trekken naar andere, hedendaagse onderwerpen (zoals globalisering, ongelijkheid, kartelvorming, het financiële systeem et cetera).

Het woord wereldgeschiedenis, uit de ondertitel, is meer dan terecht. het overstijgt ver onze 'normale' Europees georiënteerde blik.

Op Hebban kwam ik deze tekst tegen:

Een boek dat je zonder omwegen inkijk verschaft in het mondiale gebeuren vanaf de oudheid, via de middeleeuwen naar de nieuwe en nieuwste geschiedenis. Op dusdanige wijze dat iedereen met een beetje interesse voor zijn of haar ‘roots’ er wat aan heeft. Het rust je toe met een wapen om te snel getrokken conclusies te pareren. In de zin van: ho, wacht eens even, zou dit en dat wellicht niet meegewogen moeten worden. 

Een paar jaar later verscheen er een soort vervolg - De nieuwe zijderoutes : het heden en de toekomst van de wereld - waarin Peter Frankopan meer inzoomt op de huidige tijd en dilemma's die vooral de expansie van met name China met zich meebrengt.

4. Enkele Nederlandse onderwerpen
Om te beginnen wil ik Roofstaat : wat iedere Nederlander moet weten van Ewald Vanvugt uit 2016 noemen.

Helaas, ook een dik boek (850 pagina's, ruim honderd bladzijden met noten). Het levenswerk van een Nederlandse fotograaf die zijn hele leven onderzoek gedaan heeft naar hoe wij - Nederlanders - ons door de eeuwen heen hebben gedragen.

Zijn conclusie is dat 'we' 'alles' bij elkaar geroofd hebben. Sluit naadloos aan bij het eerder genoemde boek van Daron Acemoglu en James Robinson over extractieve samenlevingen.

Dit boek is (nog steeds) omstreden. Wellicht niet in de zin dat 'zijn' bronnenonderzoek en feiten im Frage worden gesteld, maar meer in de zin dat (veel?) Nederlanders niet willen horen, noch weten hoe onze voorouders zich (soms, ook) misdragen hebben.

Ewald Vanvugt gaat als een chroniqueur te werk. Van 1209 tot 2015 schetst hij in honderden hoofdstukken hoe 'wij' ons op verschillende plekken op de aarde - tja hoe zeg je dat - minder fraai hebben gedragen.


Van vier andere - wederom dikke - boeken krijg je als Nederlander een beter gevoel.

Auke van der Woud, die als hoogleraar architectuur- en stedenbouwgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen was verbonden, laat zien hoe ons land zich na de nederlaag van Napoleon en de komst van koning Willem I heeft ontwikkeld. Van een achterlijk, niet geïndustrialiseerd en arm land tot waar we nu staan.

Dit verhaal lijkt een beetje op dat van China, dat zich sinds het begin van de jaren tachtig in een onvoorstelbaar snel tempo heeft opgewerkt.

Van der Woud laat niet alleen het mooie van deze trend zien, maar nadrukkelijk ook waar 'we' vandaan komen: gore ellende en achterstand. Vier boeken:
(1) Het lege land : de ruimtelijke orde van Nederland 1798-1848) (1987) (690 pagina's)
(2) Een nieuwe wereld : het ontstaan van het moderne Nederland (2006) (460 pagina's)
(3) Koninkrijk vol sloppen : achterbuurten en vuil in de negentiende eeuw (2010) (440 pagina's)
(4) De nieuwe mens : de culturele revolutie in Nederland rond 1900 (2015) (350 pagina's)


Pater Jan van Kilsdonk is geboren en getogen in Zeeland (het plaatsje), Oijen en Oss.

Op zeventienjarige leeftijd koos hij voor de kerk en werd een nationale bekendheid toen hij zich in de jaren zestig binnen de katholieke kerk als een criticaster van het beleid vanuit Rome ging gedragen. Iedereen die deze jaren heeft meegemaakt zal dingen uit die tijd herkennen; en herinnerd worden aan een tijd waarin de kerk nog een belangrijk deel van het sociale leven in onze regio bepaalde.

Zonder enige twijfel is Pater Van Kilsdonk op zijn manier zo'n man geweest die grote vraagtekens zette bij hoe het binnen een verstard systeem behoorde.

De ondertitel van dit prachtig geschreven kleinood is niet voor niets: raadsman in delicate zaken (memoires). Auteur Alex Verburg schrijft vanuit de pater, die in 2008 stierf.

Artikel: Alex Verburg - Pater van Kilsdonk als kantelaar (december 2013)


Twee Nederlandse sociologen onderzochten met een stel studenten hoe een groot en sterk Nederlands bedrijf als het ware werd verpatst en ophield te bestaan. Jack Burgers en Johan Heilbron beschreven dat in 2018 in De zaak Organon : geneesmiddelen in de greep van bedrijvenpoker.

Een boek dat een onthullend en af toe verbijsterend inkijkje geeft in de mores van de top van grote farmaceutische bedrijven. Ogenschijnlijk houden die zich bezig met het produceren en verkopen van medicijnen. In de praktijk gaat het maar om één ding: hoe kunnen we zo veel mogelijk winst maken waardoor de aandelenkoers stijgt en de top van het bedrijf aandelen met grote winst kan verkopen.

Dit boek is waarschijnlijk illustratief voor andere sectoren, waar hetzelfde proces gaande is. Gerealiseerde winsten worden amper of niet geherinvesteerd in het bedrijf . Waardoor het moeilijk wordt om in de iets verdere toekomst nieuwe en winstgevende producten of diensten te maken.

Artikel: De zaak Organon "dat afbraak van werknemersrechten en het uitkeren van zo veel mogelijk middelen aan de kapitaalbezitters economisch gezien het beste beleid zou zijn" (januari 2018)


Tot slot een boek waarin Sander Heijne dingen beschrijft die de gemiddelde Nederlander de laatste dertig jaar zelf heeft kunnen ervaren: de invoering van marktwerking in sectoren die vroeger onder 'de staat' vielen (post, vervoer, zorg). En hoe dat heeft uitgepakt voor ons ('de klanten'), de werknemers en ons democratisch bestel. Er zijn nog 17 miljoenen wachtenden voor u : dertig jaar marktwerking in Nederland is niet geschreven als een geschiedenisboek' maar is het toch wel. Niet negatief, maar het sluit wel aan bij ontwikkelingen die sinds het begin van de jaren tachtig in gang zijn gezet, en waar nu - nu we op het kruispunt (van Charles Eisenstein) staan - vraagtekens bij gaan zetten.

All our grievances are connected
Vraagtekens zetten bij een systeem dat om allerlei redenen is vastgelopen is niet iets unieks voor deze tijd, midden in een corona-crisis.

Integendeel, tijdens de vorige grote crisis (2007-2008), kwam vooral in de Verenigde Staten de Occupy Wall Street-beweging op. Uiteindelijk leidde dit tot niets, maar de leuzen die toen door verschillende mensen werden geuit zijn nog steeds (of weer) terecht.

In die tijd liep ik op zeker moment tegen een kunstwerk van ene Rachel Schragis aan: All our grievances are connected.  Bijna tien jaar geleden.

Zij maakte een kunstwerk van de Declaration of the Ocupation of New York. Die leidde, nogmaals, tot niets, maar bijna alle opmerkingen die in die verklaring werden gedaan zijn nog even urgent als toen. En - verrassing? - nothing's changed. Hieronder een fragment van dit complexe kunstwerk. Tjokvol woorden, zinnen, opmerkingen over onze wereld.


Artikel: Let these facts be known en een Openbare Bibliotheek (november 2011) met een transcript van alle teksten

(zondag 17 mei 2020)
Hans van Duijnhoven

Must read E-books

Annegreet van Bergen Gouden jaren 2014 351
Annegreet van Bergen Het goede leven 2018 352
Rutger Bregman De geschiedenis van de vooruitgang 2013 413
Rutger Bregman De meeste mensen deugen 2019 512
Bill Bryson Een kleine geschiedenis van bijna alles 2004 511
Richard J. Evans De eeuw van de macht 2016 1102
David Graeber Schuld 2012 592
Sander Heijne Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u 2018 179
Kevin Kelly De wil van technologie 2012 463
Salomon Kroonenberg Spiegelzee 2017 271
Marcia Luyten Het geluk van Limburg 2015 367
Neil MacGregor Leven met goden 2018 512
Jelmer Mommers Hoe gaan we dit uitleggen 2019 237
Jos Palm De gewone man 2017 342
Steven Pinker Ons betere ik 2011 1112
Piet de Rooy Een geschiedenis vh onderwijs in Ned. 2018 349
Piet de Rooy Ons stipje op de waereldkaart 2014 414
Maarten van Rossem Kapitalisme zonder remmen 2011 128
Russell Shorto Amsterdam 2013 402
Ece Temelkuran Verloren land 2019 224
Thomas Vaessens De Daf van mijn vader 2018 270
Alex Verburg Pater Van Kilsdonk 2013 237

Must read 'gewone' boeken

Daren Acemoglu Waarom sommige landen rijk zijn en …. 2013 496
Cynthia Barnett Regen 2015 383
Bas van Bavel De onzichtbare hand 2018 485
Sven Beckert Katoen 2016 762
Phillip Blom Het verdorven genootschap 2010 444
Madelaine Böhme c.s. Hoe we mensen werden 2020 268
René ten Bos Water 2014 380
Hans Boutellier Het seculiere experiment 2015 200
David Brooks Het sociale dier 2011 508
Nicholas Christakis Het goede in de mens 2019 448
David Christian Big history 2018 416
Lewis Dartnell Oorsprong 2019 398
Jared Diamond Omwenteling 2019 504
Peter Frankopan De zijderoutes 2016 750
Yuval Noah Harari Sapiens 2014 556
Jonathan Holslag Vrede en oorlog 2018 558
Henri Houben De veertigjarige crisis 2015 365
Tony Judt Het land is moe 2010 238
Robert D. Kaplan Duister Europa 2016 328
Jeroen Linssen Hebzucht 2019 340
Charles Mann De tovenaar en de profeet 2018 688
Raj Patel c.s. Een gesch. vd wereld in 7 goedkope zaken 2019 304
Hans Rosling Feitenkennis 2018 343
Adam Rutherford Een kleine geschiedenis van iedereen die … 2018 485
Adam Rutherford Het boek over de mensheid 2019 264
Angela Saini Superieur 2020 336
Geert Van istendael De grote verkilling 2019 267
Ewald Vanvugt Roofstaat 2016 856
Bert de Vries Ontspoord kapitalisme 2020 688
Kees Vuyk Oude en nieuwe ongelijkheid 2017 287
Auke van der Woud De nieuwe mens 2015 352
Auke van der Woud Een nieuwe wereld 2006 464
Auke van der Woud Het lege land 2007 686
Auke van der Woud Koninkrijk vol sloppen 2012 440


De overige E-books


# De twintig boeken die ons leven … 2015 208
Anthony B. Atkinson Ongelijkheid 2015 443
Rutger Bregman Gratis geld voor iedereen 2014 260
Rutger Bregman Met de kennis van toen 2012 255
Elias Canetti Massa en macht 2017 637
Trudy Dehue De depressie-epidemie 2008 322
Francis Fukuyama Identiteit 2019 268
Ulrike Guérot De nieuwe burgeroorlog 2018 112
Rob Hartmans Freek 2014 215
Michael Ignatieff Gewone deugden 2017 288
Michael Lewis Boomerang 2012 237
Bart Meijer De crisis in het kort 2013 144
Pankaj Mishra Tijd van woede 2017 336
Moisés Naïm Het einde van macht 2015 399
Steven Pinker Verlichting nu 2018 920
Timothy Snyder De weg naar onvrijheid 2018 375
Casper Thomas De autoritaire verleiding 2018 256
David Van Reybrouck Tegen verkiezingen 2013 174
Yanis Varoufakis En de zwakken ondergaan wat ze moeten … 2016 350
Damon Young Filosoferen in de tuin 2014 224

De overige 'gewone' boeken

Hans Achterhuis De kunst van het vreedzaam vechten 2014 671
Hans Achterhuis De utopie van de vrije markt 2010 319
Philipp Blom Wat op het spel staat 2017 223
Oliver Bullough Moneyland 2019 413
Jack Burgers De zaak Organon 2018 269
Noam Chomsky Het einde van de Amerikaanse droom 2017 197
Maarten Doorman Rousseau en ik 2012 140
Didier Eribon Terug naar Reims 2018 207
Koen Haegens De grootste show op aarde 2015 320
Yuval Noah Harari 21 lessen voor de 21ste eeuw 2018 448
Yuval Noah Harari Homo Deus 2017 444
Wil Heeffer Hoe lang pikken we het nog? 2015 162
Chris van der Heijden Te goed geregeld 2019 206
Bas Heijne Wereldverbeteraars 2017 96
Rob Hengeveld Wildgroei 2013 427
Maarten van den Heuvel Vrijheid gelijkheid broederschap 2014 307
Jonathan Holslag De kracht van het paradijs 2014 606
Coos Huijsen Ode aan het klootjesvolk 2020 208
Hans Kennepohl We zijn nog nooit zo romantisch geweest 2014 229
Andreas Kinneging De onzichtbare maat 2020 640
James Kirchick Het einde van Europa 2017 358
Thijs Kleinpaste Nederland als vervlogen droom 2013 239
Tom Kniesmeijer De seizoenen van de tijdgeest 2009 236
Ivan Krastev c.s. Falend licht 2019 287
Mark Lynas De mens als god 2011 299
Larisssa MacFarquhar Wereldverbeteraars 2016 380
Kishore Mahbubani Naar één wereld 2013 313
Paul Mason Post kapitalisme 2016 400
Achille Mbembe Kritiek van de zwarte rede 2015 288
George Monbiot Uit de puinhopen 2018 207
Michael Moss Zout, zuiker, vet 2013 478
Thomas Piketty Kapitaal en ideologie 2020 1134
Thomas Piketty Kapitaal in de 21e eeuw 2014 813
Wim de Ridder De ontdekking van de toekomst 2014 298
Peter Sloterdijk Wat gebeurde er in 20e eeuw 2018 235
Jeroen Smit De prooi 2008 446
Timothy Snyder Over tirannie 2017 124
Carolyn Steel De hongerige stad 2011 339
Joseph E. Stiglitz De euro 2016 472
Marianne Thieme Groeiend verzet 2019 160
Eddy Van Tilt De schaduw van de Verlichting 2014 414
Peter-Paul Verbeek Op de vleugels van Icarus 2014 189

The time is now, aflevering 7 en 8
Op dinsdag 12 mei maakte ik met collega Peter van der Wijst een filmpje waarin ik enkele van bovenstaande titels nader toelicht. De 'content' werd over twee filmpjes uitgesmeerd.




Homepage boeken én e-books voor onze post-coronatimes

Homepage The Time is Now - alle filmpjes

(maandag 6 april 2020- dinsdag 23 juni 2020)
Hans van Duijnhoven