woensdag 28 juni 2023

Thomas Oudman

Uit de shit : pleidooi voor meer boeren en minder vee
De Correspondent 2023, 156 pagina's €15,-- 

Lenen als E-book via bibliotheek.nl 

Korte bio van Thomas Oudman (1984)

Korte beschrijving
Een boek over de stikstofcrisis en hoe deze opgelost zou kunnen worden. De auteur biedt een hoopvolle analyse van de crisis, waarin hij laat zien hoe deze is veroorzaakt en wat er gedaan kan worden om uit de crisis te komen. Hij legt uit wat de problematiek precies omvat en waarom de overheid het stikstofprobleem nog niet heeft opgelost, en pleit ervoor dat de natuur het werk moet doen. Informatief en essayistisch geschreven. Geschikt voor een brede tot geoefende lezersgroep. Met één zwart-witschema van de stikstof in- en uitstroom.  Thomas Oudman (1984) is een Belgische bioloog en journalist. Hij schreef een klein aantal boeken. Zijn vorige boek, ‘De ontsnapping van de natuur’ stond op de shortlist van de Jan Wolkers Prijs voor beste natuurboek.

Tekst op website uitgever
In een glasheldere en hoopgevende analyse laat bioloog en journalist Thomas Oudman zien hoe we het stikstofprobleem samen hebben veroorzaakt, en hoe we er samen weer uit kunnen komen.

Het kan: de stikstofcrisis oplossen én boeren perspectief geven. In een glasheldere en hoopgevende analyse laat bioloog en journalist Thomas Oudman zien hoe we het stikstofprobleem samen hebben veroorzaakt, en hoe we er samen weer uit kunnen komen. Thomas Oudman schrijft voor De Correspondent over voedsel. Zijn vorige boek, De ontsnapping van de natuur met Theunis Piersma, stond op de shortlist van de Jan Wolkers Prijs voor beste natuurboek. Reacties: ‘Manifest en encyclopedie ineen: wie Uit de shit leest weet alles.’ - Tommy Wieringa, schrijver 'Thomas Oudman vertelt pakkend en onderbouwd hoe we ‘in de shit’ terecht zijn gekomen. Zijn visie over hoe we daar weer uit komen, biedt uitkomst. Hopelijk leest de politiek mee.' - Barbara Baarsma, hoogleraar Toegepaste Economie 'Thomas Oudman biedt wat we missen in de politiek: een visie op landbouw en natuur. Wie eenmaal ziet hoe aantrekkelijk zijn vooruitzicht is, zal geen minuut langer willen neuzelen over de deadline en zo snel mogelijk aan de slag willen.' - Roos Vonk, hoogleraar Sociale Psychologie 'Zonder kunstmest en geïmporteerd krachtvoer zijn we snel uit de shit. Dit geweldige boek is een aanrader, ook voor mensen die meer willen weten hoe we in de shit zijn gekomen.' - Jan Willem Erisman, hoogleraar Milieu en Duurzaamheid

Fragment uit 6. Uit de shit
Het stikstofprobleem mag dan maar één van de problemen met de huidige veeteelt zijn, het is wel een urgent politiek probleem dat onmiddellijke actie vereist. De stikstofneerslag moet om verschillende redenen zo snel mogelijk worden gehalveerd. De politiek  steggelt momenteel over de vraag in welk jaar dit doel bereikt moet zijn, maar hoe dan ook is er haast bij.
  Hebben we dan wel tijd voor de allesomvattende transitie die noodzakelijk is voor het afzweren van krachtvoer en kunstmest in de veehouderij? En waar moet het geld vandaan komen om dat te bekostigen?

Tijd voor transitie
Om te beginnen: wat is eigenlijk de planning van de huidige aanpak? Op dit moment is forse reductie van de uitstoot met liefst onmiddellijke ingang noodzakelijk, omdat er gene enkele ruimte voor nieuwe uitstoot mogelijk is - de reden waarom zelfs belangrijke bouwprojecten nu stil liggen. Dat er geen énkele uitstoot meer bij mag komen, komt doordat de Europese Unie het vertrouwen in ons rekenmodellenbeleid is verloren. Begrijpelijk, gezien het feit dat die ingewikkelde modellen en het bijbehorende handelssysteem sinds de invoering een decennium geleden gene verlaging hebben gerealiseerd.
  Vandaar dat stikstofminister Christianne van der Wal (VVD) heeft besloten tot het uitkopen van de bedrijven die de meeste neerslag veroorzaken - zogenaamde 'piekbelasteraars'. Desnoods met dwang.
  Dat zijn bijna allemaal intensieve veehouderijen in de buurt van overbelaste Natura 2000-gebieden. Die willen grotendeels helemaal niet weg. En het is nog niet duidelijk of de overheid daadwerkelijk zal overgaan tot onteigening, en of dit op korte termijn wel tot reductie leidt - zulke procedures kunnen door slepende rechtszaken jaren duren.

Als Nederland, zoals hier voorgesteld, besluit om krachtvoer en kunstmest in de veehouderij uit te faseren en daarvoor strikte wetgeving introduceert, dan liggen de kaarten ineens heel anders. Dan pakken we het probleem bij de bron aan, en dat geeft zekerheid. Zo ontstaat er ruimte in onze onderhandelingen met de EU en over de mogelijkheid om noodzakelijke bouwprojecten door te laten gaan, en misschien zelfs om onteigening voor een deel overbodig te maken. Het is namelijk een oplossing die aansluit bij de wensen van de EU.
  De Europese Unie hamert keer op keer op het belang van bronmaatregelen. Door met concrete maatregelen te komen met meetbaar resultaat, verdienen we wisselgeld. Dat zei Eurocommissaris Virginijus Sinkevičius van Milieu in mei 2022, toen een delegatie van vier Nederlandse ministers in Brussel was om meer stikstofruimte te vragen (die ze niet kregen). Ook al denkt de EU daarbij vooral aan het verkleinen van de veestapel, je hebt geen complexe modellen nodig om te begrijpen dat het dichtdraaien van de krachtvoer- en kunstmestkraan een verkleining van de veestapel als resultaat geeft. (pagina 117-119)

Al die kosten die boeren besparen op de industrie om hen heen betekent wel dat de bijdrage van díé industrie - nu zo'n  2,7 procent van het bbp - ook zal dalen. Dat kun je zien als een economisch verlies, maar in feite is het een verlegging van economische waarde. Geld dat iedereen op dit moment via de dagelijkse boodschappen aan de industrie betaalt, wordt verlegd naar de verzorging van het ecosysteem. Een post die gemeten naar zijn aandeel in het bbp alleen maar geld kóst, maar die in werkelijkheid een grotee concrete waarde heeft. Want het moge nu duidelijk zijn: het systeem is de basis waar de mens, en dus ook de economie op draait. (pagina 129)

Terug naar Overzicht alle titels

Boeken over onze nieuwe omgang met niet-dieren en dingen - een overzichtslijst

 In het eerste decennium van deze eeuw verschenen er kort na elkaar verschillende boeken waarin wetenschappers én wetenschapsjournalisten een poging deden te schrijven over het onderzoek naar hoe de hersenen van de mens werken. Niet dat zij toen wisten - net als zij nu, anno 2023 weten - hoe die werken, maar er was voldoende reden om daarover te gaan schrijven. Ook verschenen er veel boeken waarin duidelijk werd dat dé mens in de meeste gevallen als het ware geleid wordt door 'ons gevoel', en dat 'onze ratio' vaak er achteraan hobbelt. Klik hier voor een overzicht van dat soort boeken (laatste update februari 2021)

De laatste jaren verschijnen er - een nieuwe trend? - steeds meer boeken waarin wederom wetenschappers, journalisten, betrokken burgers én filosofen pleiten voor ene andere omgang met dieren (beter: niet menselijke dieren), 'dingen' en 'de aarde'. Op deze pagina worden ze samengebracht. Het is (a) een momentopname, en (b) geenszins een overzicht van alles wat de laatste jaren in het Nederlandse taalgebied is verschenen. Al in december 2021 plaatste ik een aanzet tot deze lijst.

Verschillende titels staan ook in de lijst met boeken over onze hersenen en gedrag. In die boeken wordt zelden gepleit voor een nieuwe omgang met niet-dieren en dingen. In die boeken wordt wél gepleit voor een ietwat deemoediger houding: 'dé mens' is niet zo slim als we vaak geneigd zijn te denken. Ook andere dieren doen er toe en vertonen gedrag dat vaak op het onze lijkt.

George Akerlof

Animal spirits

2009

271

David Attenborough

Een leven op onze planeet

2020

256

Jonathan Balcombe

Het geheime leven van vissen

2018

333

John Bargh

Het verborgen brein

2018

463

Simon Barnes

De groene planeet

2022

319

Sanne Bloemink

De wilde wereld

2020

111

Vincent Blok

Van wereld naar aarde

2022

239

Philipp Blom

De onderwerping

2023

381

Robbert Bodegraven

Radicaal anders

2022

205

Imke de Boer

Past het dier nog op ons bord?

2022

125

Madelaine Böhme c.s.

Hoe we mensen werden

2020

268

Peter Bos

Verbonden

2020

317

René ten Bos

Extinctie

2019

160

René ten Bos

Het geniale dier

2008

302

Rutger Bregman

De geschiedenis van de vooruitgang

2013

413

Rutger Bregman

De meeste mensen deugen

2019

512

James Bridle

Manieren van zijn

2023

424

David Brooks

Het sociale dier

2011

508

Laura Burgers c.s.

De stem van de Noordzee

2020

126

Colin Butfield c.s.

Earthshot

2021

334

Rachel Carson

De zee

2022

277

Rachel Carson

Verstild voorjaar

2022

288

Melanie Challenger

Het dier in ons

2021

302

Nicholas Christakis

Het goede in de mens

2019

439

Lewis Dartnell

Oorsprong

2019

398

Lorraine Daston

Tegen de natuur in

2020

94

Geertrui Meike De Ketelaere

Mens versus machine

2020

204

Midas Dekkers

Wat loopt daar?

2021

367

Govert Derix

De boom

2021

629

Jeremy DeSilva

Eerste stappen

2021

366

Vinciane Despret

Wat zouden dieren zeggen als we ze …

2022

334

Laurence Devillairs

Een kleine filosofie van de zee

2023

144

Jared Diamond

Zwaarden, paarden en ziektekiemen

2000

465

Lisa Doeland

Apocalypsofie

2023

174

Sue Donaldson c.s.

Zoöpolis

2022

542

Karen Duve

Fatsoenlijk eten

2012

333

Stephen Emmott

Tien miljard :

2013

208

Kristoffer Hatteland Endresen

Het varken

2021

270

Ewald Engelen

De kanarie in de kolenmijn

2016

255

Erno Eskens

Een beestachtige geschiedenis van de filosofie

2015

478

Albert Faber

De gemaakte planeet

2018

300

David Farrier

Voetafdrukken

2020

334

Jonathan Safran Foer

Het klimaat zijn wij

2019

280

Charles A. Foster

Leven als een mens

2021

491

Bill François

De begaafde sardine

2020

219

Hannah Fry

Algoritmes aan de macht

2018

272

Erica Fudge

Huisdieren

2023

192

Mo Gawdat

Griezelig slim

2021

343

Amitav Ghosh

De vloek van de nootmuskaat

2023

367

Peter Godfrey-Smith

Buitengewoon bewustzijn

220

296

Jane Goodall

Het boek van hoop

2021

270

Dave Goulson

Stille aarde

2021

497

Pierre Hadot

De sluier van Isis

2022

392

Jonathan Haidt

Het rechtvaardigheidsgevoel

2021

461

Clive Hamilton

De provocerende aarde

2018

176

Yuval Noah Harari

21 lessen voor de 21ste eeuw

2018

448

Yuval Noah Harari

Homo Deus

2017

444

Yuval Noah Harari

Sapiens

2014

556

Donna J. Haraway

Als soorten elkaar ontmoeten

2023

480

Hal Herzog

We aaien ze, we haten ze, we eten ze

2011

326

Medard Hilhorst

Rachel Carson, op de bres voor de aarde

2022

224

Jan van Hooff

Gebiologeerd

2019

283

Melanie Joy

Waarom we van honden houden …

2021

247

Daniel Kahneman

Ons feilbare denken

2011

527

Daniel Kahneman e.a.

Ruis

2021

447

Erik Kaptein

Rechtsgelijkheid voor de natuur

2021

96

Ewoud Kieft

De onvolmaakten

2020

336

Michiel Korthals

Goed leven als aardbewoners

2023

311

Bruno Latour

Het parlement van de dingen

2020

192

Bruno Latour

Oog in oog met Gaia

2017

432

Bruno Latour

Waar ben ik?

2021

156

Bruno Latour

Waar kunnen we landen?

2018

132

Ton Lemaire

Onder dieren

2017

508

James Lovelock

Welkom in het Novaceen

2020

172

Anna Lowenhaupt Tsing

De paddenstoel aan het einde van de wereld

2021

429

Neil MacGregor

Leven met goden

2018

487

Andri Snær Magnason

Over tijd en water

2022

333

Stefano Mancuso

Bomen van de wereld

2022

222

Stefano Mancuso

De universele rechten van de plant

2020

133

Stefano Mancuso

Plantenrevolutie

2018

255

Stefano Mancuso

Reizend groen

2019

160

Charles Mann

De tovenaar en de profeet

2018

688

Emma Marris

Waarom wilde natuur niet meer bestaat

2022

368

Virginie Marris

Het wilde deel van de wereld

2021

224

Lieke Marsman

Het tegenovergestelde van een mens

2017

175

Jeffrey Masson

Het verborgen leven van boerderijdieren

2023

192

Eva Meijer

De soldaat was een dolfijn

2017

124

Eva Meijer

Vuurduin

2021

88

Eva Meijer

Zee Nu

2022

236

Koert van Mensvoort

Next nature

2019

240

Baptiste Morizot

Het levende laten opvlammen

2022

221

Desmond Morris

De kale aap

2018

271

Timothy D. Morton

Ecologisch wezen

2018

256

Jos de Mul

Kunstmatig van nature

2014

206

Hans Mulder

De ontdekking van de natuur

2021

256

Martha Nussbaum

Gerechtigheid voor dieren

2022

464

Esther Ouwehand

Dieren kunnen de pest krijgen. En dan?

2021

127

Henny van der Pluijm

Rechten en plichten van robots

2013

250

David Quammen

Zoönose

2020

562

Ben Rawlence

De boomgrens

2022

414

Maarten Reesink

Mens en dier

2021

374

Tom Regan

Pleidooi voor dierenrechten

2022

768

Jelle Reumer

Teveel

2020

96

Matthieu Ricard

Waarom ik mijn vrienden niet opeet

2015

351

Adam Rutherford

Een kleine geschiedenis van iedereen die …

2018

485

Adam Rutherford

Het boek over de mensheid

2019

264

Norbert Sachser

De mens in het dier

2019

247

Henry S. Salt

Dierenrechten en maatschappelijke vooruitgang

2021

119

Mounir Samuel

Jona zonder walvis

2022

191

Minocuhe Shafik

Samen

2021

272

Suzanne Simard

Op zoek naar de moederboom

2021

395

Carolyn Steel

Wat gaan we eten

2021

496

Anne Sverdrup-Thygeson

Op de schouders van de natuur

2021

270

Jan Terlouw

Natuurlijk

2018

64

Marianne Thieme

Groeiend verzet

2019

160

Chris D. Thomas

Erfgenamen van de aarde

2018

320

Valerie Trouet

Wat bomen ons vertellen

2020

296

Peter-Paul Verbeek

De grens van de mens

2011

144

Dirk Verhofstadt

In gesprek met Johan Braeckman

2021

416

Willem Vermaat

Waarom we geen hondenmelk drinken

2021

151

Janneke Vink

De open samenleving en haar dieren

2023

504

Roanne van Voorst

Ooit aten we dieren

2019

255

Frans de Waal

De bonobo en de tien geboden

2013

286

Frans de Waal

Een tijd voor empathie

2009

311

Frans de Waal

Mama's laatste omhelzing

2019

366

David Wallace-Wells

De onbewoonbare aarde

2019

363

Alan Weisman

Aftellen

2014

496

Alan Weisman

De wereld zonder ons

2007

359

Peter Wohlleben

Het verborgen leven van bomen

2016

222

Richard Wrangham

De goedheidsparadox

2021

491

Andrea Wulf

De uitvinder van de natuur

2016

572