Boom 2021, 374 pagina's - € 29,90
Biografie Maarten Reesink (1963)
Korte beschrijving
Dit boek is te beschouwen als een inleiding op relatief nieuw vakgebied, dier-mensstudies. Internationaal komt er meer belangstelling voor onze relatie met dieren, en wel vanuit invalshoeken zoals filosofie, sociologie, ethiek, geschiedenis en recht. Hoe keken bijvoorbeeld Aristoteles en Thomas van Aquino naar onze omgang met dieren? Vanuit de oude Christelijke benadering heeft een dier geen ziel, geen gevoel en slechts een instinct. Dit geeft een volkomen andere benadering dan een dier als individu met adequaat intelligent gedrag, met een eigen persoonlijkheid en met een eigen cultuur. Descartes zag een dier als een ding, met de ideeën van Darwin begon ook in het westen geleidelijk onze kijk op dieren te schuiven. We lezen over het dier in de populaire mediacultuur, zoals bij Disney en Cousteau, over bio-industrie, huisdieren, dierentuinen en dierenrechten. Maarten Reesink is docent dier-mensstudies aan de universiteit van Amsterdam en geeft een overtuigend en vlot leesbaar betoog dat ons met andere ogen laat kijken naar andere dieren. Er zijn volop tips om verder te lezen. Hoewel bedoeld als inleiding op een jonge wetenschap is er geen specifieke voorkennis vereist. Het boek richt zich op lezers die open staan voor een nieuwe kijk op dieren. Bevat zwart-witfoto's en registers..
Het eerste alomvattende werk in het Nederlandse taalgebied over de veranderende kijk op mens-dierrelaties.
Onze kennis van dieren beperkte zich eeuwenlang tot de biologie: we beschreven het leven van diersoorten. Het dierlijke gedrag zagen we als het resultaat van instincten. Intelligentie bij dieren was inferieur, en zonder al te veel bewijs gingen we ervan uit dat ze geen emoties kennen. Onze relaties met dieren zijn eeuwenlang volstrekt hiërarchisch geweest: wij bepaalden wat we met ze deden. Dat was geen enkel probleem want ze zeiden niets terug, ze verzetten zich nauwelijks.
Dieren als individu: filosofische en juridische implicaties
De wereld is veranderd. Dieren blijken ook taal en cultuur, ideeën en gevoelens te hebben. Velen van ons rekenen hond en kat tot de familie. En waarom zou dat niet ook voor koeien en kippen, olifanten en dolfijnen gelden? Wat zijn de filosofische en juridische implicaties van een dergelijke vraag? Kortom: wat als alle dieren, ook de niet-menselijke, een individu zijn, die naast een bio-logie ook een bio-grafie hebben?
Dier en mens is een inleiding in het snelgroeiende terrein van mens-dierstudies, waarin nieuwe inzichten vanuit diverse disciplines – filosofie, kunst, sociologie, recht, biologie en meer – bij elkaar komen. Door dit boek leer je met nieuwe ogen te kijken naar andere dieren – met de ogen van een dierenmens.
Fragment uit 6. Dieren in de biologie
6.2 Het grote nature-nurture-debat
Waarin dieren in het wild ons op een ander idee brengen over de rol van nature en nurture in hun leven - en in dat van onszelf.
De logische reactie op dit soort experimenteel onderzoek was eigenlijk al eerder in gang gezet en kwam niet uit de psychologische hoek, maar vanuit de natuurwetenschappen. Biologen warenminder geïnteresseerd in mensen, of in hun vermeende verschillen met andere dieren. Zij wilden dieren begrijpen als dieren. Volgens hen kon dat alleen in hun natuurlijke, dus wilde omgeving; alleen daar zou het natuurlijke gedrag naar boven komen dat zo kenmerkend is voor allerlei soorten dieren. De onderzoeker die wereldwijd naam maakte met die benadering was de Oostenrijkse gedragsonderzoeker Konrad Lorenz. Hij liet zien dat vogels instinctief geneigd zijn om het eerste levende wezen dat ze waarnemen nadat ze uit het ei gekropen zijn als hun vader of moeder te beschouwen, en dat ze dat wezen blindelings zullen volgen. Hij noemde dat proces imprinting, en toonde dit aan door zelf dat wezen te zijn: de beelden van de bebaarde bioloog gevolgd door een rijtje wilde ganzen zijn iconisch geworden. Van hem komt ook het eerder besproken idee dat mensen instinctief worden geactiveerd door de kinderlijke kenmerken van baby's en dieren die daarop lijken (Lorenz noemt dit het Kinderschema). Lorenz schuwde het experiment niet, maar anders dan in de behavoristische benadering deed hij dat met een open oog voor de context en aarzelde hij niet om daar een actief onderdeel in te vormen.
Daarmee was hij een van de grondleggers van de eerste bloeiperiode in de ethologie, de studie van het natuurlijke gedrag van dieren. Anders dan de behavioristen gingen deze eerste ethologen ervan uit dat dat gedrag door de natuurlijke omgeving werd opgeroepen en dus alleen daarin kon worden waargenomen. Maar tegelijk meenden ze dat dat gedrag aangeboren was, en berustte op instincten die in de loop van de evolutie waren ontstaan en soortspecifiek waren. Dit voorgeprogrammeerde gedrag had de soort in staat gesteld te overleven in de strijd om het bestaan, geheel volgens Darwins theorie. Andere onderzoekers die met hetzelfde idee als Lorenz op zoek gingen naar aangeboren patronen deden al even intrigerende observaties. Zo legde de Nederlandse etholoog Niko Tinbergen in een serie experimenten bloot hoe meeuwenjongen reageerden op verschillende vorm- en kleurenpatronen van de snavels van hun ouders, om te achterhalen hoe dit hun kans op overleving zou vergroten. In diezelfde periode deed de Duitse bioloog Karl von Frisch een zo mogelijk nog sensationelere ontdekking bij insecten. Hij toonde aan hoe bijen door middel van de snelheid, richting en volgorde van hun bewegingen, de zogeheten 'bijendans', bij terugkomst in de kolonie aan hun soortgenoten de plaats van een bron van nectar konden laten weten. In 1973, decennia na hun ontdekkingen, kregen deze drie ethologen samen de Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde toegekend voor hun baanbrekende werk. (pagina 170-171)
Draadje (december 2021)
Boeken over onze nieuwe omgang met niet-dieren en dingen
Lees o.a ook Mama's laatste omhelzing : over emoties bij dieren en wat ze ons zeggen over onszelf van Frans de Waal (uit 2019)
Terug naar Overzicht alle titels
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen