woensdag 11 september 2024

Yuval Noah Harari 4

Nexus : van het stenen tijdperk tot AI: een beknopte geschiedenis van informatienetwerken
Thomas Rap 2024, 527 pagina's € 29,99

Oorspronkelijke titel: Nexus: A Brief History of Information Networks from the Stone Age to AI (2024)

Wikipedia: Yuval Noah Harari (1976)

Korte beschrijving
Een actuele beschouwing over de relatie tussen informatie en macht in de menselijke geschiedenis, van het stenen tijdperk tot op heden. We bevinden ons in de meest ingrijpende informatierevolutie ooit, stelt Yuval Noah Harari. Om te begrijpen wat er gebeurt, moeten we lessen trekken uit het verleden. In dit boek onderzoekt hij hoe samenlevingen door de eeuwen heen macht hebben verkregen door het verspreiden van informatie in de vorm van fictie, fantasieën en waanideeën. Het boek analyseert de rol van informatie bij historische gebeurtenissen zoals heksenjachten, en onderzoekt hoe samenlevingen en politieke systemen in het verleden informatie gebruikten om hun doelen te bereiken, ten goede of ten kwade. Tot slot waarschuwt Harari voor de invloed van AI op onze mogelijkheid om feit van fictie te onderscheiden. Helder, vaardig en gelaagd geschreven. Geschikt voor een brede tot geoefende lezersgroep.  Yuval Noah Harari (1976) is een beroemde Israëlische schrijver, historicus en mediëvist. Hij schreef meerdere boeken. Zijn werk wordt in meer dan dertig landen uitgegeven.

Tekst op website uitgever
We hebben onze soort Homo sapiens genoemd, ‘de wijze mens’, maar als mensen zo wijs zijn, waarom zijn we dan zo zelfdestructief? Waarom staan we op het punt ecologische en technologische zelfmoord te plegen?

Op dit moment maken we de meest ingrijpende informatierevolutie in onze geschiedenis door. Om goed te kunnen begrijpen wat er gebeurt, moeten we leren van het verleden en analyseren welke rol informatie in ons leven speelt.

Al eeuwenlang verkrijgt de mensheid macht door het verspreiden van informatie in de vorm van fictie, fantasieën en massale waanideeën. In Nexus neemt Yuval Noah Harari ons mee naar het stenen tijdperk, de heiligverklaring van de Bijbel, vroegmoderne heksenjachten, het stalinisme, het nazisme en de heropleving van het hedendaagse populisme, om de complexe relatie tussen informatie en waarheid, bureaucratie en mythologie, wijsheid en macht bloot te leggen. Hij onderzoekt hoe verschillende samenlevingen en politieke systemen in het verleden informatie hebben gebruikt om hun doelen te bereiken en orde te scheppen, ten goede en ten kwade.

In de 21ste eeuw kan kunstmatige intelligentie ervoor zorgen dat we geen grip meer hebben op de verspreiding van waanideeën en onwaarheden. Door weloverwogen keuzes te maken, kunnen we de ergste uitkomsten wellicht nog voorkomen.

Fragment uit (het) Voorwoord
Onze individuele psychologie is dus niet de factor die tot machtsmisbruik leidt. Mensen zijn immers niet alleen in staat tot hebzucht, overmoed en wreedheid, maar ook tot liefde, mededogen, bescheidenheid en vreugde. Het is zeker waar dat de akeligste leden van onze soort zich laten leiden door hebzucht en wreedheid en dat die tot machtsmisbruik kunnen leiden, maar waarom zouden mensengemeenschappen ervoor kiezen om hun akeligste leden de macht te geven? De meeste Duitsers uit 1933 waren  bijvoorbeeld geen psychopaten. Waarom kozen ze dan toch voor Hitler?

Onze neiging om onbeheersbare krachten op te roepen komt niet voort uit de individuele psyche, maar uit de unieke manier waarop onze soort in grote groepen kan samenwerken. Het voornaamste argument van dit boek is dat de mensheid enorm veel macht vergaart door het opzetten van grote  samenwerkingsnetwerken, maar dat de manier waarop die netwerken zijn opgezet ze vatbaar maakt voor een onverstandig gebruik van die macht. Ons probleem is dus een netwerkprobleem.

Specifieker gesteld is het een informatieprobleem. Informatie is de lijm die netwerken bij elkaar houdt, maar sapiens hebben tienduizenden jaren lang grote netwerken opgezet en onderhouden door het bedenken en verspreiden van verzinsels, fantasieën en massale waanvoorstellingen – over goden, betoverde bezems, ai en nog veel meer. Individuele mensen willen doorgaans graag de waarheid over zichzelf en de wereld te weten komen, maar grote netwerken verbinden hun leden en creëren orde met behulp van verzinsels en fantasieën. Zo hebben we bijvoorbeeld het nazisme en het stalinisme gekregen. Dat waren uitzonderlijk sterke netwerken die bijeen werden gehouden door uitzonderlijke waanideeën. Onwetendheid is kracht, zoals het beroemde citaat van George Orwell luidt.

Het feit dat het naziregime en dat van Stalin op wrede verzinsels en Nexus schaamteloze leugens gebaseerd waren, maakte ze zeker niet tot historische uitzonderingen en het maakte hun val ook niet onvermijdelijk. Het nazisme en het stalinisme waren twee van de sterkste netwerken die mensen ooit hebben opgezet. Eind 1941, begin 1942 wonnen de asmogendheden bijna de Tweede Wereldoorlog. Uiteindelijk kwam Stalin als overwinnaar uit de bus,1 en in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw maakten hij en zijn erfgenamen ook nog een redelijke kans om de Koude Oorlog te winnen. In de jaren negentig kregen liberale democratieën de overhand, maar dat begint steeds meer op een tijdelijke overwinning te lijken. In de eenentwintigste eeuw zou een nieuw totalitair regime heel goed kunnen slagen in iets wat Hitler en Stalin niet voor elkaar kregen, namelijk het opzetten van een almachtig netwerk waarin toekomstige generaties niet eens meer kunnen proberen om de onderliggende leugens en verzinsels aan de kaak te stellen. We moeten niet klakkeloos aannemen dat netwerken op basis van waanideeën automatisch gedoemd zijn. Als we hun overwinning willen voorkomen, zullen we daar hard voor moeten werken. (pagina 12-13)

Fragment uit 11. Het digitale gordijn: wereldrijk of wereldwijde tweedeling?
Datakolonialisme

In de zestiende eeuw, toen Spaanse, Portugese en Nederlandse conquistadores de eerste wereldrijken van de geschiedenis vestigden, kwamen ze met zeilschepen, paarden en buskruit. Toen de Britten, Russen en Japanners in de negentiende en twintigste eeuw een gooi naar de hegemonie deden, hadden ze stoomschepen, locomotieven en machinegeweren. In de eenentwintigste eeuw hoef je geen kanonneerboot meer te sturen om een kolonie te domineren. Je hoeft alleen de data er maar uit te trekken. Een paar bedrijven of regeringen die alle data op aarde oogsten kunnen de rest van de aardbol reduceren tot datakoloniën - gebieden die ze niet beheersen met openlijke militaire overmacht, maar met informatie.

Stel je een situatie voor - zeg over een jaar of twintig - waarin iemand in Beijing of San Francisco de complete persoonlijke geschiedenis van alle politici, journalisten, kolonels en CEO's in jouw land in handen heeft: elk appje dat ze ooit verstuurd hebben, elke zoekopdracht die ze ooit op internet hebben ingetikt, elke ziekte die ze gehad hebben, elk seksueel contact dat ze hebben genoten, elke grap die ze hebben verteld, alle steekpenningen die ze hebben aangenomen. Zou je dan nog steeds in een onafhankelijk land wonen of in een datakolonie? Wat gebeurt er als je land ineens volkomen afhankelijk wordt van digitale infrastructuren en op AI draaiende systemen waarover het in wezen geen enkele controle heeft?

Zo'n situatie kan tot een nieuw soort datakolonialisme leiden waarin de beheersing van data gebruikt wordt om verre koloniën te domineren. Zeggenschap over AI en data kan de nieuwe grootmachten ook macht geven over de dingen waaraan mensen aandacht schenken. Zoals we al zagen, hebben de Amerikaanse socialemediagiganten als Facebook en YouTube in de jaren tien de politiek van verre landen als Myanmar en Brazilië al compleet overhoopgegooid, puur uit winstbelang. Toekomstige digitale wereldwijken zouden iets vergelijkbaars kunnen doen vanuit politieke overwegingen. (pagina 416-417)


Lees ook:  Sapiens : een kleine geschiedenis van de mensheid (2014), Homo Deus : een kleine geschiedenis van de toekomst (2016) en 21 lessen voor de 21ste eeuw (2018).

Terug naar Overzicht alle titels

Marieke Groen

Het verhaal van mijn schaarste
Thomas Rap 2024, 224 pagina's € 22,99

Website van Marieke Groen (1966)

Korte beschrijving
Een persoonlijk verhaal over armoede, ziekte en schaarste. Marieke Groen onderzoekt in dit boek hoe haar opvoeding en overtuigingen hebben geleid tot een leven vol tekorten. Ze stelt vragen over de psychologische effecten van structurele schaarste en de moeilijkheid om deze te overwinnen. Daarnaast onderzoekt ze de verbinding tussen verschillende vormen van schaarste. Eerlijk, met zelfinzicht en op heldere toon geschreven. Marieke Groen (Amstelveen, 1966) is een Nederlandse schrijver en vertaler. Ze schreef meerdere boeken.

Tekst op website uitgever
'Mijn hele leven heb ik geprobeerd iemand anders te worden, een ander dan ik diep vanbinnen was, en dat is niet gelukt.'

Als Marieke Groen bij de gemeente moet aankloppen voor financiële hulp dringt voor het eerst tot haar door dat haar leven al heel lang door schaarste wordt gedomineerd: door armoede, ziekte, honger en eenzaamheid. Hoe heeft het zover kunnen komen?

Aan de hand van gebeurtenissen uit haar verleden onderzoekt ze hoe de ideeën en overtuigingen waarmee ze opgegroeide een voedingsbodem konden vormen voor een leven vol tekorten. Ze vindt antwoorden op vragen als: wat gebeurt er in je hoofd als je ergens structureel te weinig van hebt? Waarom is het zo moeilijk om schaarste te overwinnen en hoe komt het dat verschillende vormen van schaarste onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn?

Het verhaal van mijn schaarste is een even aangrijpend als verhelderend literair memoir over de mechanismes die schuilgaan achter schaarste.

Fragment uit (de) Proloog
Intussen heeft geen van de voorstellen die ik heb rondgestuurd geresulteerd in een opdracht. Ik geef maar twee keer per week een cursus op het moment, te weinig om van te kunnen leven. Ik tel voor de honderdste keer mijn geld. Wat als ik straks de huur niet meer kan betalen? Mijn spaarrekening is inmiddels leeg. Gelukkig kan ik zuinig leven. Mijn vriezer en keukenkastjes zitten vol, ik heb geen verjaardagen de komende tijd, veel hoef ik niet uit te geven. Ik maak nieuwe berekeningen met mijn uitgaven en inkomsten en kijk waar ik nog op kan besparen. Ik zet oude spullen op Marktplaats. Ik laat mijn haar knippen in ruil voor drie positieve internetreviews en ik vraag gratis samples aan van kattenvoer, espresso, shampoo en soep. Een deel van me vindt het leuk, dit gegoochel – er wordt een beroep gedaan op mijn vindingrijkheid, dat ik me red zie ik als een teken van mijn kracht en flexibiliteit. Maar het andere deel is constant gespannen en bezorgd.

Een collega-schrijver mailt met de vraag of ik een opdracht van haar over wil nemen. Daarna komen er nog twee kleine correctieklussen binnen, maar de goedbetaalde workshop blog­ en columnschrijven die ik zou geven gaat niet door bij gebrek aan inschrijvingen. Meteen weer beklemmende paniek.

Zo gaat het nu al jaren. Ik leef van opdracht naar opdracht en kijk zelden verder dan een paar weken vooruit. Elke keer als ik een poosje zonder inkomsten zit overvalt het me. Ik zou daar misschien beter op moeten anticiperen, maar meestal heb ik het te druk met het halen van een deadline om daarmee bezig te zijn.

Ik heb niet genoeg bandbreedte als gevolg van schaarste, zouden gedragswetenschappers Sendhil Mullainathan en Eldar Shafir zeggen. ‘Schaarste neemt zo’n groot deel van je denkvermogen in beslag,’ schrijven ze, ‘dat je min­ der capaciteit overhoudt voor andere dingen. Dat geldt voor geldgebrek, maar ook voor tijdgebrek, gebrek aan vrienden of calorieën, het zorgt allemaal voor een 'schaarstementaliteit”.’ Ze vergelijken het met een computer waarop tien programma’s tegelijk draaien en meerdere tabbladen openstaan: de pc wordt trager of loopt vast. Dat gebeurt ook in het hoofd van mensen die met een vorm van schaarste te maken hebben, ze hebben niet genoeg bandbreedte om zich op alle belangrijke zaken in hun leven te kunnen focussen. Als ik bezig ben een deadline te halen, denk ik niet na over mijn gebrek aan werk en inkomsten in de nabije toekomst, en als ik me zorgen maak over geld, ben ik niet bezig met het zoeken naar werk dat me op langere termijn geld zal opleveren: ik heb nú geld nodig, dus zet ik liever spullen op Marktplaats dan dat ik pitches schrijf voor stukken die ik mogelijk in de toekomst kan gaan schrijven of ga koffiedrinken met mensen die me misschien aan werk kunnen helpen. Koffiedrinken kost bovendien geld. (pagina 12-14)

Artikel waarin verschillende boeken worden aangestipt die op dit brede thema aansluiten: Starry night aan het eind van de Shifttalks 2023 (november 2023)

Terug naar Overzicht alle titels

dinsdag 10 september 2024

Peter Wohlleben 2

Onze natuur : fascinerende inzichten voor een leven in harmonie met de natuur
LeV 2024, 256 pagina's  € 22,99

Oorspronkelijke titel: Unser wildes Erbe (2024)

Wikipedia: Peter Wohlleben (1964)

Korte beschrijving
Een beschouwing van de mens en zijn relatie tot de natuur. Peter Wohlleben onderzoekt waarom de mens, het schijnbaar meest ontwikkelde wezen op aarde, zijn eigen leefomgeving vernietigt. Hij betoogt dat de mensheid voornamelijk instinctmatig reageert en gericht is op onmiddellijke behoeftebevrediging, wat leidt tot het plunderen van de hulpbronnen van de planeet. Door middel van vergelijkingen tussen de mens en het dieren- en plantenrijk laat hij zien dat evolutie nog steeds een cruciale rol speelt in ons bestaan. Alleen door ons verleden en de plaats van de mens in de natuur te begrijpen is het mogelijk een leefbare toekomst voor mens en planeet te creëren. Doorwrocht maar onderhoudend geschreven. Voor een brede tot geoefende lezersgroep.  Peter Wohlleben (Bonn, 1964) is een wereldberoemde Duitse schrijver, boswachter en ecoloog. Hij schreef meerdere boeken. Zijn werk wordt in meer dan dertig landen uitgegeven.

Tekst op website uitgever
Peter Wohlleben, auteur van de bestseller Het verborgen leven van bomen, over de problematische relatie van de mens met zijn leefomgeving.

Peter Wohlleben onderzoekt de vraag hoe het kan dat het schijnbaar meest ontwikkelde wezen op deze planeet diens eigen leefomgeving vernietigt. 

Hebben we ons lot daadwerkelijk zelf in de hand of reageren we, net als alle andere diersoorten, vooral instinctmatig? Dat laatste lijkt het geval te zijn. We lijken niet in staat tot langetermijndenken en zijn puur geïnteresseerd in onmiddellijke behoeftebevrediging. De mensheid plundert de hulpbronnen van de planeet en stevent af op haar eigen ondergang. Aan de hand van verrassende vergelijkingen tussen de mens n het dieren- en plantenrijk, betoogt Wohlleben dat begrip van onze menselijke natuur en het erkennen van haar constante invloed essentieel zijn voor een nieuwe, duurzame toekomst. Door ons verleden en onze plaats in de natuurlijke wereld te begrijpen, kunnen we een toekomst creëren die zowel voor ons als voor onze planeet leefbaar is.

Fragment uit Hoe vrij is de vrije wil?
We naderen een centrale vraag voor de toekomst van de mensheid: is er een vrije wil? Zijn we echt in staat om helemaal onafhankelijk van onze instincten controle over ons handelen te krijgen als dat nodig is, en beslissingen te nemen die al naargelang de situatie objectief gezien noodzakelijk zijn? Instinctieve reacties hebben ons in het verleden wel steeds behoed voor een voortdurend dreigend uitsterven; zo gezien zou het gevaarlijk zijn om ze te negeren.
  In de economie en de politiek wordt in elk geval gedaan alsof we puur rationele wezens zijn, die altijd op een zakelijke manier en ook tegen het eigen gevoel in beslissingen kunnen nemen. Onze spelregels, dus bijvoorbeeld wetten, gaan uit van beslissingen uit vrije wil. Laten we wat dat betreft eens kijken naar de rechtspraak en wel het aspect van toerekeningsvatbaarheid. Iemand kan alleen schuldig worden bevonden als die a) het geldende recht overtreedt en b) het vermogen tot inzicht heeft.
Bovendien moet die persoon strafrechtelijk aansprakelijk zijn, oftewel die moet oud genoeg zijn en mag niet lijden aan ziekelijke psychische stoornissen of sterke bewustzijnsstoornissen, bijvoorbeeld als gevolg van drugs- of alcoholgebruik.
Er kan echter alleen maar van vermogen tot inzicht sprake zijn als er bij diens beslissing een echte keuzemogelijkheid bestaat; een vrije wil dus. Als aan die voorwaarde niet is voldaan, dan zou het geen verschil zijn of een misdaad zonder invloed van alcohol of nuchter wordt gepleegd. Zodra instincten de overhand hebben, is een werkelijk inzicht, dus een objectieve beoordeling van de omstandigheden voor het eigen handelen niet mogelijk. 

Voor we onderzoeken of er eigenlijk wel een vrije wil bestaat, moeten we eerst een aantal definities bekijken die ons denkvermogen in dit verband betreffen. Die begrippen zijn namelijk helemaal niet zo duidelijk als het dagelijkse gebruik ervan doet vermoeden: denk nog maar eens aan de problemen bij de definitie van het begrip 'intelligentie'. 
  Laten we beginnen met instincten. Die werden vroeger gedefinieerd als aangeboren gedragspatronen, in tegenstelling tot aangeleerd gedrag. Maar instincten kunnen worden versterkt door te leren, bijvoorbeeld doordat ouders hun kinderen bijbrengen bang te zijn voor bepaalde dieren (ik zeg alleen maar spinnen!). Dit zou dus met elkaar in tegenspraak zijn, waardoor het begrip steeds minder vaak wordt gebruikt.
  En nu? Misschien helpen gevoelens ons verder. Ook op dit gebied is het helaas lastig definiëren, want hier speelt een grote onduidelijkheid. Als je gevraagd wordt wat gevoelens zijn, kun je er waarschijnlijk een aantal noemen, zoals liefde, verdriet, woede of geluk. Maar wat is het eigenlijk precies en hoe werkt het? Eenvoudig gezegd zou je kunnen stellen da gevoelens de taal zijn waarmee het onderbewustzijn met ons bewustzijn communiceert. Die gevoelens zetten ons aan tot handelingen die niet door het verstand worden bepaald. Dat kan heel zinvol zijn, denk maar eens aan gevaarlijke situaties. Als er een leeuw op je afkomt, komt er onmiddellijk aan angst in je op die alle reserves in je lichaam mobiliseert en je in opperste paraatheid brengt. Zo kun je ogenblikkelijk wegrennen, zonder daar lang over te hoeven nadenken. Altijd als er iets snel moet gaan en er daarom meteen een beslissing moet worden genomen, winnen gevoelens het met straatlengten voorsprong van het verstand - en maken daarbij doorgaans de juiste beslissing. Het onderbewustzijn zit er echter ook wel regelmatig naast, zowel veel mensen bijvoorbeeld in de liefde hebben ervaren. (pagina 115-117)

Lees ook: Het verborgen leven van bomen : wat ze voelen, hoe ze communiceren - ontdekkingen uit een onbekende wereld (uit 2016)

Boeken over onze nieuwe omgang met niet-dieren en dingen

Terug naar Overzicht alle titels

Wilbert Schreurs & Doortje Smithuijsen

Wat mocht, wat mag, what's next?  : reclame als spiegel van onze tijd
Spectrum 2024, 219 pagina's € 24,99

Wikipedia: Wilbert Schreurs (1960) & Doortje Smithuijsen (1992)

Korte beschrijving
Een verdiepend en onderhoudend boek waarin een tijdsbeeld wordt geschetst van wat reclame met de Nederlandse cultuur doet en deed. Wilbert Schreurs en Doortje Smithhuijsen tonen dat reclame een barometer is van de tijdgeest, en dat samen met veranderingen van ideeën over goede smaak en fatsoen ook reclames aan verandering onderhevig zijn. Het boek analyseert klachten en uitspraken van de Reclame Code Commissie en neemt daarbij thema's als de verhouding tussen man en vrouw, seks, religie en gezondheid onder de loep. Tegelijkertijd laten de schrijvers zien hoe omgekeerd reclame, omgekeerd, ook onze samenleving heeft gevormd. Smithuijsen schreef aanvullend een essay over de rol van commercie en machtsverhoudingen waarin zij fantaseert over de toekomst. Soepel en helder geschreven. Met foto's en illustraties in kleur en zwart-wit. Geschikt voor een brede tot geoefende lezersgroep.  Wilbert Schreurs (1960) is reclamehistoricus. Hij schreef enkele boeken. Doortje Smithuijsen (1992) is filosoof, documentairemaker, schrijver en journalist. Ze publiceerde meerdere boeken.

Tekst op website uitgever
Een inzichtelijk portret over wat reclame met onze cultuur doet en deed

‘Het overzicht en de analyse op de rol van reclame zijn overtuigend, buitengewoon goed gedocumenteerd en messcherp.’ Erwin Wijman, schrijver en journalist

Reclame is een barometer van de tijdgeest. Als spiegel van verandering zien we via reclame de normen over goede smaak en fatsoen verschuiven. Dat is de ruggengraat van het verhaal in Wat mocht, wat mag, what’s next?

Historicus Wilbert Schreurs en filosoof en journalist Doortje Smithuijsen onderzoeken het spanningsveld rond de maatschappelijke rol en de invloed van reclame. De klachten en uitspraken van de Reclame Code Commissie laten zien waar we ons met z’n allen zo druk over maken. De verhouding tussen man en vrouw, seks, religie, gezondheid en andere heikele thema’s komen langs.

Maar reclame heeft ons en onze samenleving ook gevormd. Overal zijn de sporen van reclame terug te zien. Technieken uit de reclame zijn tot in alle geledingen van de maatschappij doorgedrongen.

Wilbert Schreurs neemt in dit boek de rol van historische duider op zich. Doortje Smithuijsen schreef een essay over de rol van commercie en machtsverhoudingen en fantaseert over de toekomst.

Wilbert Schreurs (1960) is reclamehistoricus. Hij schreef onder meer de boeken Geschiedenis van de reclame in Nederland, Leuker kunnen we ‘t niet maken en So 70’s. Hij stelde ook de succesvolle tentoonstelling ‘100 Jaar ReclameKlassiekers’ samen en is momenteel verbonden aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.

Doortje Smithuijsen (1992) is filosoof, documentairemaker, schrijver en journalist. Ze heeft een column in Trouw over digitale dilemma’s, publiceerde meerdere boeken en schrijft regelmatig voor onder andere de Volkskrant en Vrij Nederland. Daarnaast maakte ze documentaires voor de VPRO en maakt ze de podcasts VSM en Old Girls Network.

Fragment uit How many brands? (Doortje Smithuijsen)
Such a bullshit product, really

Het was op een boot tussen Jepara en Karimunjawa dat ik een meisje van een jaar of vier zag spelen met een stuk speelgoed dat mijn wereldbeeld zonder overdrijven de jaren daarna enorm zou beïnvloeden. We zaten opeengepakt op het dek van het Indische schip - toeristen, lokale gezinnen op weg naar werk of familie, mannen met houten karren naast honderden eieren, blikken bonen en flesjes cola erop gestapeld. Indische kinderen renden rond op blote voeten, terwijl oude Amerikaanse stellen foto's van ze maakten met hun enorme digitale spiegelreflexcamera's. En te midden van deze onduidelijke, internationale verzameling aan mensen, talen en spullen, zat dat blonde meisje een spelletje te doen dat inmiddels zo'n beetje de hele wereld wel zou kunnen herkennen.
  In haar hand had ze een L.O.L. Surprise - een soort roze, plastic tennisbal waar je een poppetje en bijbehorende kleertjes uit kunt halen. Ze herhaalde constant dezelfde handeling: bal openmaken, poppetje eruit, kleertjes eruit, kleertjes aantrekken, dan weer alles uit, alles weer de bal in, bal weer dicht. Ondertussen kek ze almaar recht vooruit, richting een punt ongeveer een meter voor zich. Ze leek tegen dat punt te praten - alsof daar een vriendinnetje zat dat verder niemand kon zien. Maar het was geen vriendin die ze zich verbeeldde, begreep ik na het tafereel een aantal minuten bekeken te hebben. Het was een camera. Dit meisje speelde vloggertje. De LOL-bal was haar ingebeelde unboxing product.
  Ik raakte in gesprek met de vader van het meisje, een Italiaan van een jaar of vijfenveertig die een maand door Indonesië reisde met zijn gezin. Hij was speelgoedimporteur, verteld ehij, en de L.O.L. Surprise was zijn laatste grote hit. 'They love it,' zei hij met een blik op zijn dochter, 'they want to feel like a vlogger with sponsored products. Just like they see on YouTube.' Waar kinderen ooit ridder speelde, of prinses, of cowboy of astronaut, spelen ze nu influencer: ze imiteren een bestaan voor een camera, gefinancierd door adverteerders die betalen voor het tonen van bepaalde producten. Kennelijk is zo'n carrière zo nastrevenswaardig dat meisjes van vier al volop bezig zijn met oefenen.
  Later die vakantie kwam ik nog eens langs bij de Italiaan en zijn gezin. Hij bleek de allergrootste en allermooiste bungalow van het eiland gehuurd te hebben: een enorme hardhouten hut, met vrij uitzicht over een stuk zee waarin de zon elke avond spectaculair onderging. Zijn vierjarige zat op de grond, omringd door een arsenaal aan L.O.L. Surprises: glitterballen, ballen met panterprint, exemplaren zo groot als een voet- of basketbal. Ze rolden over de donkerbruine vloer, de Italiaan pakte er een op.
  'It's weird, huh,' zei hij. 'Such a bullshit product reallly. But the kids, they go crazy.'



Eind 2021 liep ik de Aesop-winkel aan de Amsterdamse Utrechtsestraat in - een winkel die een jaar eerder open was gegaan, met een interieur waarin de grootst mogelijke moeite was gedaan voor een oude, authentieke uitstraling. Bebrilde winkeliers, antieke kasten en vitrines, glazen stolpen met flessen zeep en shampoo eronder - Aesop is een huidverzorgingsmerk. Ik liet me minutenlang adviseren door de verkoper, maar wist ondertussen al precies wat ik wilde: de Reverence Aromatique Hand Wash. De afgelopen jaren had ik mijn handen ontelbaar vaak gewassen met Aesop - in restaurants, hotels, bij hippe vrienden thuis - maar nooit had ik zelf een fles bezeten. Samen met de handcrème kwam het totaalbedrag op 142 euro. Ik betaalde met een zo neutraal mogelijk gezicht.


  Ik nam de handzeep en -crème in het linnen tasje dat eromheen kwam mee naar mijn nieuwe huis: een huurappartement in Amsterdam-Noord, waar ik sinds een paar weken woonde. Aan mijn verhuizing waren maanden zo niet jaren aan huizenstress voorafgegaan. Ik was lang geobsedeerd geweest door het idee dat ik een huis moest kopen - mijn ouders kochten toen ze mijn leeftijd hadden een huis van drie verdiepingen in Amsterdam-Zuid, ik kon niet eens een hypotheek rondkrijgen voor een studio in Nieuw-West. Hoewel ik me kapot ergerde aan de doorgeslagen woningmarkt en aan de bizarre huizenprijzen, voelde het toch als falen dat ik op mijn dertigste niet kon herhalen wat mijn ouders op die leeftijd wel was gelukt.
  Wat zette ik neer, toen ik de twee diepbronzen plastic Aesop-flessen naast de kraan zette in mijn Formica-keuken? Een emulsie van water, natrium, kaliumlactaat. Maar ook een manifestatie van mijzelf als onderdeel van de strevende klasse. Deze klasse - hoogopgeleid, relatief welvarend, zelfbewust - bestendigt zijn sociaaleconomische positie met consumptie die een vorm van inwijding en kennis vereist. Leden luisteren de juiste podcasts, dragen ecologisch verantwoorde kleding, lopen rond met een tasje van maandbladen als The New Yorker - als getuigenis van een abonnement maar vooral van het bijbehorende denkvermogen. Ze kopen groenten op de biologische markt, eten zuurdesembrood in plaats van casino, drinken geen koemelk maar havermelk - vandaar de veelgehoorde term 'havermelkelite'. In Amerika kijkt biosupermarkt Whole Foods alvorens zich ergens te vestigen eerst in welke gebieden het opleidingsniveau toeneemt: hoe veryupter de buurt, hoe groter de behoefte tot klassenmanifestatie in de vorm van dure boerenkool. (pagina 167-169)

Lees ook: Iedereen verslaafd? : een analyse van ons digitale gedrag (uit 2022) en Kapitalisme is seksisme : een pamflet (uit 2024) van Doortje Smithuijsen (uit 2024)

Terug naar Overzicht alle titels

Charles Duhigg 2

Supercommunicatie : het geheim achter een goed gesprek
Spectrum 2024, 350 pagina's € 24,99

Oorspronkelijke titel: Supercommunicators (2024)

Wikipedia: Charles Duhigg (1974)

Korte beschrijving
Een verhandeling over succesvolle communicatie in werk- en privé-leven. Charles Duhigg legt uit waarom sommige gesprekken soepel verlopen terwijl andere maar moeilijk van de grond komen. Hij onderscheidt drie soorten gesprekken — 'waar gaat het eigenlijk om', ‘hoe voelen we ons’ en ‘wie zijn we’ — en legt uit hoe die te herkennen en erop in te spelen. Hij laat ook zien uit hoe complexe emoties, subtiele onderhandelingen en onderliggende gedachten in een gesprek kunnen worden opgevangen en benut. De voorbeelden komen onder meer uit de rechtbank, relatiepraktijk en televisiewereld. Informatief maar onderhoudend geschreven.  Charles Duhigg (New Mexico, 1974) is een Pulitzerprijswinnende onderzoeksjournalist. Hij schreef 'Slimmer sneller beter' en 'Macht der gewoonte' en werd onderscheiden met de National Academy of Sciences Award, de National Journalism Award en de George Polk Award. Ook schrijft hij voor onder andere The New Yorker. Zijn boeken werden in meer dan 45 landen vertaald.

Tekst op website uitgever
Bestsellerauteur en communicatie-expert Charles Duhigg leert ons de kunst van goede communicatie – thuis en op de werkvloer

• Hoe houd je de regie over een gesprek?
• Hoe praat je over gevoelige onderwerpen zonder direct commentaar te geven?
• Hoe leid je een gesprek naar een succesvolle uitkomst?

We kennen allemaal wel iemand die moeiteloos met iedereen een connectie aangaat. Maar wat is het geheim achter een goed gesprek? In dit boek ontcijfert onderzoeksjournalist Charles Duhigg de kunst van succesvolle communicatie en laat hij zien waarom sommige gesprekken meteen gesmeerd lopen terwijl andere maar moeilijk van de grond komen.

Duhigg onderscheidt drie verschillende soorten gesprekken: het ‘Waar gaat het eigenlijk om?’-gesprek, het ‘Hoe voelen we ons?’-gesprek en het ‘Wie zijn we?’-gesprek. In zijn zoektocht naar supercommunicatie leert hij ons deze gesprekken te herkennen en ons erop aan te passen. En hij legt uit hoe we de complexe emoties, subtiele onderhandelingen en onderliggende gedachten die een gesprek rijk is kunnen opvangen en benutten – of het nu gaat over wie de kinderen ophaalt of over hoe je op je werk behandeld wilt worden. Communicatie is een superkracht, en aan de hand van verhalen uit onder meer de rechtbank, relatiepraktijken en de televisiewereld leert Duhigg ons een eenvoudige maar belangrijke les: we kunnen met iedereen een connectie aangaan.

Charles Duhigg is een Pulitzerprijswinnende onderzoeksjournalist en studeerde aan de Harvard Business School en Yale. Hij is de auteur van de bestsellers Slimmer sneller beter en Macht der gewoonte en werd onderscheiden met de National Academy of Sciences Award, de National Journalism Award en de George Polk Award. Ook schrijft hij voor onder andere The New Yorker en presenteerde hij de podcast How To! Zijn boeken werden in meer dan 45 landen vertaald.

Over Supercommunicatie:
‘Dit is niet alleen een geweldig boek over hoe je anderen beter kunt begrijpen. Het is ook een onthullende kijk op hoe je ervoor zorgt dat anderen jóú begrijpen.’ Adam Grant, auteur van Weten wat je niet weet

‘Ons persoonlijke en professionele succes hangt af van ons vermogen om te begrijpen en begrepen te worden, en toch vertrouwen we meestal op intuïtie. In Supercommunicatie onthult [Duhigg] praktische tactieken om te laten zien dat iedereen een effectievere luisteraar, spreker en zelfs socialmediaexpert kan worden.’ David Epstein, auteur van Range

‘Dit boek liet me niet los. Ik betrapte mezelf erop dat ik nadacht over hoeveel vragen ik stel en hoe vaak ik lach tijdens een gesprek. […] Een broodnodige gids voor verbinding in tijden van afstand.’ Amanda Ripley, auteur van High Conflict

‘Charles Duhigg schreef opnieuw een boek dat we allemaal moeten lezen. Met zijn unieke mix van verhalen en wetenschap is Supercommunicatie een gids voor betere gesprekken en diepere menselijke verbinding. Als je je communicatieve vaardigheden op het werk en in je dagelijks leven wilt verbeteren, is dit boek het startpunt.’ Arthur C. Brooks, auteur van Het leven dat jou past

Fragment uit 2. Elk gesprek is een onderhandeling
Hoe bepalen we waarover we zullen praten?
Probeer je het laatste betekenisvolle gesprek te herinneren dat je hebt gevoerd. Misschien hebben jij en je partner gespraat over het verdelen van huishoudelijke taken. Of misschien was het een werkbespreking over de begroting van volgend jaar. Je hebt misschien met vrienden gediscussieerd over politiek of geroddeld over de mogelijkheid dat de buren, Pablo en Zach, uit elkaar gaan. 
  hoe wist je aan het begin van dat gesprek waarover iedereen wilde praten? Was er iemand die het onderwerp aankondigde ('We moeten beslissen wie Aimee morgen naar school brengt') of ontstond er geleidelijk aan een thema? ('Overigens, vonden jullie Pablo gisteren tijdens het diner ook niet wat verstrooid?')
  En hoe voelde je de toon van het gesprek aan toen je eenmaal had uitgezocht waarover jullie wilden praten? Hoe wist je dat het om ene luchtig gesprek zou gaan? Dat er grapjes gemaakt konden worden/ Dat je elkaar mocht onderbreken?
  Je hebt waarschijnlijk helemaal niet over deze vragen nagedacht en toch kreeg je er op een of andere manier antwoord op. Toen onderzoekers zich verdiepten in het voeren van gesprekken, ontdekten ze een gevoelig, bijna onbewust spel dat zich doorgaans aan het begin van een gesprek ontvouwt. Deze uitwisseling berust op de toon waarop iets wordt gezegd, op onze lichaamstaal, onze terloopse opmerkingen, onze gezichtsuitdrukkingen en onze manier van lachen. Maar zolang we geen consensus hebben bereikt over het verdere verloop van de dialoog, komt het werkelijke gesprek niet op gang.
  Af en toe worden de doelstellingen van een gesprek met zoveel woorden geuit ('We zijn hier om de ramingen voor dit kwartaal te bespreken'), totdat men halverwege beseft dat de aandacht van de aanwezigen op iets anders is gericht ('Waar we ons eigenlijk zorgen over maken, is de vraag of er ontslagen zullen vallen'). Soms ondergaat een gesprek een of meerdere herstarten - iemand vertelt een grapje; iemand anders wordt veel te formeel; er valt een pijnlijke stilte totdat een derde persoon het voortouw neemt - waarna het echte doel van het gesprek stilzwijgend wordt geaccepteerd.
  Sommige onderzoekers noemen dit proces een 'stille onderhandeling', een subtiel spel van geven en nemen waarin wordt bepaald welke onderwerpen aan de orde komen en welke we willen vermijden, oftewel de regels die bepalen hoe we praten en luisteren.
  Het eerste doel van deze onderhandeling is vast te stellen wat de aanwezigen van het gesprek verwachten. Deze verwachtingen blijken vaak uit een reeks voorstellen en tegenvoorstellen, uitnodigingen en afwijzingen die vrijwel onbewust worden verwoord maar toch duidelijk maken of mensen bereid zijn het spel te spelen. Zo'n uitwisseling kan een paar seconden in beslag nemen of kan zo lang duren als het hele gesprek zelf.  En het dient een zeer belangrijk doel: om ons te helpen een aantal onderwerpen te vinden dat we allemaal willen bespreken.
  Het tweede doel van de stille onderhandeling is het vaststellen van de regels die bepalen hoe we praten, luisteren en samen tot beslissingen komen. Deze regels worden niet altijd expliciet verwoord. Veeleer worden er experimenten uitgevoerd om uit te vinden welke normen worden gedeeld. We brengen nieuwe onderwerpen in, we geven signalen af door middel van de toon waarop we iets zeggen en de gebaren die we maken, we reageren op wat mensen zeggen, we geven blijk van verschillende stemmingen en besteden aandacht aan de reacties van anderen.
  Maar hoe deze stille onderhandeling ook verloopt, de doelstellingen ervan zijn altijd hetzelfde: ten eerste om te bepalen wat we van de dialoog verwachten. En ten tweede om te bepalen hóé we zullen praten en tot beslissingen zullen komen. Kortom, om uit te zoeken wat iedereen eigenlijk wil en hoe we gezámenlijk besluiten kunnen nemen. (pagina 62-64)

Lees ook: Macht der gewoonte : waarom we doen wat we doen en hoe we dat kunnen veranderen (uit 2012)

Terug naar Overzicht alle titels

Christopher Lasch

De cultuur van het narcisme : leven in een tijd van afnemende verwachtingen
Athenaeum, Polak & Van Gennep 2024, 373 pagina's  € 27,99
Herdruk uit 1980. Verschijnt in de Paradigma reeks

Oorspronkelijke titel: The Culture of Narcissism: American Life in an Age of Diminishing Expectations (1979)

Wikipedia: Christopher Lasch (1932-1994)

Korte beschrijving

Tekst op website uitgever
De cultuur van het narcisme, oorspronkelijk verschenen in 1979, is een vernietigende kritiek op de cultuur van het moderne kapitalisme dat zich van alle ideologieën heeft ontdaan. Lasch laat zien dat de zich als radicaal voordoende cultuurkritiek van de jaren zestig in feite de wegbereider was voor de opmars van neokapitalistische normen en waarden.

De nieuwe cultuur is eerst en vooral een therapeutische cultuur. Gezondheid, zowel geestelijk als lichamelijk, is het grote doel, een ontwikkeling die zich heeft voortgezet tot nu, waarvan de geestelijke gezondheid het belangrijkste is. Iedereen moet zich prettig voelen, wat alleen te verwezenlijken is als met alle vormen van repressie wordt afgerekend. Te sterke emotionele bindingen zijn verboden, alle mogelijkheden moeten open blijven. De gevolgen zijn desastreus: ‘De narcistische persoonlijkheid van deze tijd baart een schijncultuur die geen geschiedenis heeft en op geen toekomst rekent.’

Fragment uit

Lees ook: Narcisme : over vrijwillige onderwerping van Isolde Charim (uit 2023) en Wij - Zij : gaat de wereld aan narcisme ten onder? van Martin Appelo (uit 2017(

Terug naar Overzicht alle titels

Olaf Tempelman

 De kunst van het missen : waarom aardse paradijzen niet gelukkig maken
Athenaeum, Polak & Van Gennep 2024, 192 pagina's  € 22,99

Verschijnt oktober 2024

Korte bio van Olaf Tempelman (1971)

Korte beschrijving

Tekst op website uitgever
Hoe welvarender mensen zijn en hoe meer mogelijkheden ze hebben, hoe sterker ze zich bewust kunnen raken van gemis in hun leven. Legden mensen zich in het verleden neer bij de mores van een levenscyclus, nu willen velen uit het leven halen 'wat erin zit', meemaken 'waar het echt om gaat', deelgenoot worden van wat Norman Mailer 'the sweet of life' noemde. Begrippen als 'bucketlist' en 'fomo' vinden we inmiddels ook in Nederlandse woordenboeken terug.

Eén van de gedaantes van de moderne mens die zoekt naar vervulling is De Reiziger. Aan de hand van het gedrag van reizigers brengt Volkskrant-journalist Olaf Tempelman in kaart wat bevoorrechte mensen in hun leven missen, en waarin moderne maatschappijen tekortschieten. Over de hele wereld ziet hij reizigers zoeken naar liefde, verlichting, bevlogenheid, geborgenheid en meer. Hij ziet óók dat er veel voorbijgaat aan mensen die niets willen missen. In een boek waarin hij reisimpressies met contemplaties mengt, pleit hij voor de kunst van het missen.

Fragment uit

Terug naar Overzicht alle titels

Johann Hari

Wondermiddel : de uitzonderlijke voordelen en de zorgwekkende gevaren van de nieuwe afslankmedicijnen
Nijgh & Van Ditmar 2024, 323 pagina's  € 24,99

Oorspronkelijke titel: Magic Pill: The Extraordinary Benefits and Disturbing Risks of the New Weight Loss Drugs (2024)

Wikipedia: Johann Hari (1979)

Korte beschrijving

Tekst op website uitgever
In januari 2023 begon bestsellerauteur Johann Hari zichzelf we­kelijks met Ozempic te injecteren. Hoewel oorspronkelijk ont­wikkeld voor diabetespatiënten, staat Ozempic inmiddels be­kend als een wondermiddel voor gewichtsverlies. Maar zijn deze nieuwe afslankmedicijnen wel zo wonderbaarlijk als ze lijken? Met hulp van experts wereldwijd onderzoekt Johann Hari de effecten en hij ontdekt dat naast de enorme voordelen er ook twaalf significan­te risico’s verbonden zijn aan deze medicijnen, en dat het gebruik ervan de discussie aanwakkert over onze bestaande opvattingen over schaamte, wilskracht en genezing.

Wondermiddel is een onmisbaar boek dat de grote veranderingen in de wereld van afslankmedicijnen duidt en ons de mogelijkheid biedt om onze disfunctionele relatie met eten, gewicht en ons li­chaam te herstellen.

Fragment uit (de) Conclusie: de keuzes waar we nu voor staan
Dus wat doen we, voor ons en onze kinderen?
Tijdens het werken aan dit boek is mijn interne conflict geleidelijk vervaagd, en heb ik een wat fermer standpunt ontwikkeld over deze afslankmiddelen. Het is nog steeds complex, maar het wordt steeds duidelijker.
  Mijn eerste overtuiging is dat we het soort voedsel dat ons van jongs af voorgezet wordt, radicaal moeten veranderen, opdat de volgende generatie niet verslaafd raakt aan waardeloos, verzadiging-ondermijnend voedsel, en niet de noodzaak voelt om zichzelf te drogeren om eraan te ontsnappen. De afslankmiddelen brengen risico's met zich mee, meer op Japanners gaan lijken niet. Aangezien, jullie, lieve lezers, deze reis met mij hebben gemaakt, betwijfel ik of er nog veel van jullie zijn die dat nu niet geloven, tenzij je voor de bewerkte=voedingsmiddelenindustrie werkt.
  Maar mijn tweede overtuiging is dat ik, terwijl we daarvoor vechten, in de tussentijd nog steeds voor een keuze staan. Ik leef niet in een betere toekomst. Ik leef in het onvolmaakte heden en hier moet ik de risico's van obesitas afwegen tegen de risico's van deze medicijnen. Als ik nog even zwaarlijvig was als begin 2023, met 32 procent lichaamsvet, had ik aanzienlijk meer kans op diabetes, knie- en heupproblemen, artritis, kanker, cognitieve problemen die tot dementie kunnen leiden, hoge bloeddruk die tot een beroerte kan leiden, of - zoals mijn grootmoeder - meer kans om jong te sterven aan een hartaanval. Het is verleidelijk om het overweldigende wetenschappelijke bewijs hiervoor te negeren, maar als ik dat doe, bedrieg ik alleen mezelf. Deze medicijnen hebben mijn obesitas teruggedraaid en ik kan voelen hoe ze mijn gezondheid hebben verbeterd. Ik loop sneller, ik raak niet buiten adem. Ik voel me leniger en vrijer in mijn hele lichaam. Ik heb het gevoel dat ik lichamelijk genezen ben.
  Toch ben ik me ervan bewust dat de medicijnen zelf ook aanzienlijke risico's met zich meebrengen. Neem de bijwerkingen: ik word nog steeds zo ongeveer eens per week een beetje misselijk, en om de twee dagen heb ik een onaangenaam licht gevoel in mijn hoofd en duizeligheid die een paar minuten aanhoudt. Ik vind het moeilijk om het gevoel af te schudden dat dit een waarschuwing is van mijn lichaam dat er iets niet goed gaat. Het bewijs dat deze medicijnen het weliswaar lage risico op schildklierkanker met 56 procent verhogen, is ontnuchterend. Ik houd mijn spiermassa nauwlettend in de gaten zodat die niet afneemt en me kwetsbaarder maakt naarmate ik ouder word: dat is nog niet het geval, maar bij veel mensen die deze medicijnen gebruiken, is dat wel zo. De mogelijkheid bestaat dat de waarschuwingen op langere termijn - voor depressie, zelfmoord of een of ander nog onbekend gevaar - waar zullen blijken. Sinds ik ben begonnen met Ozempic zijn mijn emoties beslist matter, al zou het te ver gaan om te zeggen dat ik me depressief heb gevoeld. Ik neem aan dat dat komt omdat ik de psychologische functies mis die overeten vroeger in mijn leven vervulde, en ik probeer stap voor stap andere manieren te vinden om die behoefte aan troost en kalmte te vervullen. Maar dat kan ik niet zeker weten. Misschien creëert het medicijn dit effect in mijn hersenen. Die angst kan ik niet zomaar wegwuiven. (pagina 271-272)

Terug naar Overzicht alle titels

Anne Applebaum 2

Autocratie bv : over dictators en de redding van de democratie
Ambo Anthos 2024, 205 pagina's € 23,99

Oorspronkelijke titel: Autocracy, Inc.: The Dictators Who Want to Run the World (2024)

Wikipedia: Anne Applebaum (1964)

Korte beschrijving
Een analyse van hedendaagse autocratieën.  Anne Applebaum belicht hoe autocratieën wereldwijd functioneren als een netwerk, waarbij kennis en middelen worden uitgewisseld: corrupte bedrijven in het ene land doen zaken met corrupte bedrijven in het andere land en het ene nationale politiekorps traint en bewapent het andere. Tevens verkondigen de autocratische regimes dezelfde boodschap over de gevaren van de westerse democratie. Ondanks verschillende ideologieën, delen de leiders een onstilbare honger naar macht en welvaart, vaak ten koste van het welzijn van hun bevolking. Applebaum benadrukt de noodzaak voor democratische landen om samen te werken om deze bedreiging te bestrijden. Scherp en verhelderend geschreven. Geschikt voor een brede tot geoefende lezersgroep. Anne Applebaum (Washington D.C., 1964) is een Amerikaanse historicus en schrijver. Ze schreef meerdere boeken. Haar werk wordt in meerdere landen uitgegeven en won verschillende literaire prijzen, zoals de Antonovych prize, de Berlin Prize en de Lionel Gelber Prize.

Tekst op website uitgever
Pulitzerprijs-winnaar Anne Applebaum, waarschuwt voor de samenwerking tussen autocratieën wereldwijd. Een urgente wake-upcall om democratieën te verenigen en deze dreiging te stoppen.

Een kraakheldere wake-upcall: we moeten nu weerstand bieden aan wereldwijd samenwerkende autocratieën.

Wie denkt dat dictators alleen op hun eigen land gericht zijn, heeft het mis. Autocratieën als Rusland en China wisselen onderling kennis en middelen uit. Corrupte bedrijven in het ene land doen zaken met corrupte bedrijven in het andere land en het ene nationale politiekorps traint en bewapent het andere. Bovendien verkondigen de autocratische regimes dezelfde boodschap over de gevaren van de westerse democratie. Deze groep landen functioneert als een concern van verschillende bedrijven: Autocratie bv. De autocratieën hangen verschillende ideologieën aan maar de leiders delen een onstilbare honger naar macht en welvaart die in veel gevallen voor het welzijn van de eigen bevolking gaat.

Applebaum werpt licht op de prangendste geopolitieke kwestie van deze tijd en wijst ons op wat democratische landen te doen staat om dit wereldwijde netwerk van dictators een halt toe te roepen.

Over De schemering van de democratie:
‘Een razend actueel boek, politiek en tegelijk intens persoonlijk.’ – Geert Mak

Fragment uit

Lees ook: De schemering van de democratie : over de verlokkingen van een autoritair systeem (uit 2020)

Terug naar Overzicht alle titels

Shivant Jhagroe

Voorbij duurzaamheid : een pleidooi voor radicale en eerlijke verandering
Mazirel Pers 2024, 224 pagina's  € 24,99

Verschijnt november 2024

Oorspronkelijke titel: (20)

Korte bio van Shivant Jhagroe (19?)

Korte beschrijving

Tekst op website uitgever
Duurzaamheid is hot. En dat is een probleem. Veel bedrijven, overheidsorganisaties en burgers zijn druk bezig duurzaam te worden. Maar met duurzame auto’s, chocola en businessmodellen gaan we de ecologische catastrofe niet bestrijden. Sterker nog, de inzet op een duurzame samenleving is schadelijk: het is een vergroening van kapitalisme, koloniale uitbuiting en sociale uitsluiting. Shivant Jhagroe houdt daarom een vlammend pleidooi voor een ander politieke taal en verbeelding. Hij stelt de dekoloniale strijd tegen geweld en onrecht centraal en benadrukt een collectieve zorgplicht voor de Aarde. Enkel radicale eco-rechtvaardigheid biedt een uitweg.

Fragment uit

Terug naar Overzicht alle titels


Sebastien Valkenberg 2

In het voetspoor van de vooruitgang : over uitvindingen die de wereld gaan redden
Ambo Anthos, 272 pagina's € 23,99

Verschijnt november 2024

Website Sebastien Valkenberg (1978)

Korte beschrijving

Tekst op website uitgever
Een filosofische roadtrip langs de uitvinders en ondernemers van de toekomst. Bekend van zijn column in Het Financieele Dagblad. Een optimistische visie op het nieuwe tijdperk van de mens.

Prikkelende ode aan het menselijk vernuft.
Terwijl de somberte van de krantenpagina's walmt, gaat filosoof Sebastien Valkenberg op pad. Is het echt vijf voor twaalf? Voor zijn nieuwe boek bezocht hij laboratoria, productielijnen en industrieterreinen. Hij sprak ondernemers en onderzoekers, wereldverbeteraars en wetenschappers, luisterde naar studenten en patiënten. Hij zag uitvindingen die wel wonderen leken.

De 'kreupele' kan weer lopen dankzij het exoskelet. Zaadtechnologen laten jonge sla groeien in een bloedhete woestijn. En kaas? In plaats van een koe heb je er straks een laboratorium voor nodig. Exit veestapel, vaarwel bio-industrie. Zo gaat het in het tijdperk van de mens. Dat is goed voor de mens én het milieu én het klimaat.

In het voetspoor van de vooruitgang doet verslag van een roadtrip door een zinderende tijd. Sebastien Valkenberg voert ons naar onder meer Enkhuizen, Barneveld en het Vlaamse Nieuwpoort en biedt een prikkelende ode aan het menselijk vernuft en doorzettingsvermogen.

Fragment uit

Lees ook: Op denkles : hoe wapenen we ons tegen 'iedereen heeft zijn eigen waarheid' en andere modieuze denkbeelden (uit 2015)

Terug naar Overzicht alle titels

Byung-Chul Han 3

De crisis van het verhaal
De Nieuwe wereld/Ten Have 2024, 160 pagina's € 14,99

Verschijnt december 2024

Oorspronkelijke titel: The crisis of narration (2024)

Wikipedia: Byung-Chul Han (1959)

Korte beschrijving

Tekst op website uitgever
We zijn het vermogen kwijtgeraakt om onszelf te begrijpen aan de hand van grote verhalen. In het verleden zorgden verhalen voor gemeenschap en verbinding. Tegenwoordig eigent het kapitalisme zich het verhaal toe: verhalen om te verkopen. Storytelling is storyselling. Hierdoor verliezen verhalen hun oorspronkelijke kracht en valt onze gemeenschap uit elkaar. Deze narratieve crisis heeft een lange voorgeschiedenis. Byung-Chul Hans nieuwe essay onderzoekt dit. Hiermee zet Han zijn reflecties over onze informatiemaatschappij consequent voort.

Fragment uit

Lees ook: De vermoeide samenleving (uit 2012), Infocratie : digitalisering en de crisis van de democratie (uit 2022) en Vita contemplativa (uit 2023)

Terug naar Overzicht alle titels

Marshall McLuhan

Media begrijpen : de extensies van de mens
Ten Have 2024, 432 pagina's € 24,99

Verschijnt december 2024

Oorspronkelijke titel: Understanding Media: The Extensions of Man (1964)

Wikipedia: Marshall McLuhan (1911-1980)

Korte beschrijving

Tekst op website uitgever
Het denken van Marshall McLuhan sloeg in de jaren zestig in als een bom. Hij stelde dat de vorm van media een diepgaande invloed heeft op de samenleving, die vaak belangrijker is dan de feitelijke inhoud. Hij waarschuwde voor de invloed van nieuwe media op onze perceptie en cultuur.

McLuhan inspireert talloze hedendaagse filosofen, schrijvers en kunstenaars. Zijn boodschap blijkt decennia later pijnlijk actueel met de opkomst van nieuwe sociale media, AI en andere digitale technologieën.

De techniekfilosofie die Marshall McLuhan in de jaren zestig van de vorige eeuw presenteerde sloeg in als een bom. De Groene Amsterdammer

Fragment uit

Terug naar Overzicht alle titels

Ad Verbrugge 4

Schaduwen van de vrijheid
Ten Have 2024, 240 pagina's € 20,90

Verschijnt december 2024

Wikipedia: Ad Verbrugge (1967)

Korte beschrijving

Tekst op website uitgever
In zijn langverwachte nieuwe boek ‘Schaduwen van vrijheid’ beantwoordt Ad Verbrugge een van de belangrijkste vragen van deze tijd: wat is de betekenis van vrijheid in onze samenleving?

In een wereld waarin iedereen kan doen wat hij wil, ontbreekt een samenhangend verhaal. We zijn daardoor meer dan ooit afhankelijk van allerlei nieuwe priesters die onze dolende zielen een thuis bieden. Of het nu de wetenschappers zijn tijdens de coronacrisis of valse profeten van geradicaliseerde religies: Verbrugge betoogt dat we als samenleving eerst naar onszelf moeten kijken.

‘De verschillende crises waar we dezer dagen mee te kampen hebben, komen voort uit wat de moderne mens uit het oog is verloren: de Verlichting zelf bracht ons ongemerkt in de greep van schaduwen die schuilgaan in de schijn van haar vrijheid.’

Fragment uit

Lees ookTijd van onbehagen : filosofische essays over een cultuur op drift (uit 2004), Staat van verwarring : het offer van liefde (uit 2013), De gezagscrisis : filosofisch essay over wankele wereld (uit 2023)  én Het goede leven en de vrije markt : een cultuurfilosofische analyse (uit 2018) met Jelle van Baardewijk & Govert Buijs.

Terug naar Overzicht alle titels

Richard Sennett 2

De performer : een visie op kunst, leven en politiek vanaf het podium van de maatschappij
Meulenhoff 2025, 256 pagina's € 24,99

Verschijnt in januari 2025

Oorspronkelijke titel: The performer : art, life, politics (2024)

Wkikipedia: Richard Sennett (1943)

Korte beschrijving

Tekst op website uitgever
Het nieuwe boek van veelgeprezen socioloog Richard Sennett is een prachtige filosofische reflectie op de rol van podiumkunsten in ons dagelijks leven

The Performer, waarin drie vragen centraal staan: wat is (toneel)spelen, wat is een theater en wie of wat is de performer?’ **** NRC - Arnon Grunberg

Richard Sennett was in de jaren zestig een jonge cellist in New York. Sindsdien houdt hij zich bezig met vragen als: hoe kunnen barrières tussen artiest en publiek worden doorbroken, waarom speelt originaliteit een essentiële rol in kunst maar niet in alledaagse rituelen, en wat is de relatie tussen kunst, het dagelijks leven en politieke kwesties?

Hij illustreert zijn reflectie op deze vragen met uiteenlopende voorbeelden, waaronder aidspatiënten die het stuk As You Like It van Shakespeare opvoeren in een ziekenhuis en priesters die sacramenten uitvoeren. Hij bespreekt het theatrale aspect van rituelen, de troost die kunst kan bieden, en onderzoekt hij de relatie tussen artiest en publiek. Sennett belicht tevens de invloed van podiumkunsten op politieke en sociale verandering, door middel van thema’s als maskers, kostuums en theater als vorm van maatschappijkritiek.

De performer is het eerste deel in een drieluik met diepgaande filosofische overpeinzingen over de fundamenten van menselijke expressie: performen, vertellen en verbeelden.

Fragment uit

Terug naar Overzicht alle titels

Paul Bloom

Tegen empathie : een pleidooi voor rationele compassie
Ten Have 2025, 336 pagina's  € 24,99

Verschijnt januari 2025

Oorspronkelijke titel: Against Empathy: The Case for Rational Compassion (2016)

Wikipedia: Paul Bloom (1963)

Korte beschrijving

Tekst op website uitgever
We denken vaak dat empathie de ultieme bron van goedheid is. Volgens Paul Bloom is niets verder van de waarheid. Overtuigend toont hij dat empathie een grillige en irrationele emotie is, die we vooral voelen voor mensen zoals wijzelf.

Gebaseerd op grondig wetenschappelijk onderzoek, houdt Bloom een pleidooi voor rationele compassie. Juist op basis daarvan kunnen we humane en morele beslissingen nemen. Tegen empathie werd bij verschijning in 2016 direct een moderne klassieker in de psychologie.

Fragment uit

Terug naar Overzicht alle titels

Élisabth Badinter

De mythe van het moederschap : een historische kijk op het moederinstinct
Athenaeum, Polak & Van Gennep 2023, 374 pagina's  € 24,99
Herdruk die verschijnt in de Paradigma reeks

Oorspronkelijke titel: L'amour en plus : histoire de l'amour maternel (XVIIe - XXe siècle) (1980)

Wikipedia: Élisabeth Badinter (1944-)

Korte beschrijving
Een boek over de geschiedenis van het moederschap. Het onderzoekt of moederliefde een instinct is dat voortkomt uit een 'vrouwelijke natuur' of voornamelijk een sociaal gedrag is dat varieert afhankelijk van het individu, de tijd en de gebruiken. De auteur observeert de evolutie van moederlijk gedrag gedurende vier eeuwen en concludeert dat moederliefde onvoorspelbaar is – het ontstaat, of niet – wat bij publicatie hevige reacties uitlokte. Scherpzinnig en met diepgang geschreven. Met name geschikt voor een geoefende lezersgroep. Elisabeth Badinter (Boulogne-Billancourt, 1944) is schrijver, historicus, biograaf en academisch docent. Ze schreef meerdere boeken. Haar werk wordt in meer dan twintig landen uitgegeven. 'De mythe van het moederschap' werd oorspronkelijk gepubliceerd in 1980. Het boek maakt deel uit van de 'Paradigma reeks'.

Tekst op website uitgever
Is moederliefde een instinct dat voortkomt uit een ‘vrouwelijke natuur’ of is het grotendeels een kwestie van sociaal gedrag, dat varieert al naargelang het individu, de tijd en de gebruiken? Dat is de inzet van het historische onderzoek dat Élisabeth Badinter in de jaren tachtig publiceerde: ze observeert de evolutie van het moederlijk gedrag gedurende vier eeuwen en stelt vast dat toewijding aan het kind ontstaat – of niet. Tederheid bestaat – of niet. De onthulling dat hét moederinstinct niet bestaat, maar moederliefde onvoorspelbaar is, lokte bij verschijnen hevige reacties uit: sommigen zagen het als een afwijking die het begrip natuur op onverantwoorde wijze ter discussie stelde; anderen vonden het een ware bevrijding, een kans op een beter begrip van het moederschap en een erkenning van de veelheid van vrouwelijke ervaringen.

Fragment uit

Terug naar Overzicht alle titels 

Stijn Bruers

Goed bedoeld : 30 valkuilen voor de wereldverbeteraar
Houtekiet 2023, 328 pagina's €22,99

Korte bio van Stijn Bruers (1981)

Korte beschrijving

Tekst op website uitgever
Je wil de wereld verbeteren, maar dan liefst met wetenschappelijk juiste technieken? Effectief altruïst Stijn Bruers helpt je op de goede weg.

Altijd het licht doven als je de kamer verlaat. Het is vast goed bedoeld, maar wat maakt het uiteindelijk uit in het grotere plaatje van de wereldwijde energievoorziening? Activisten, feministen, antiracisten en socialisten hebben het hart op de juiste plaats, maar bereiken lang niet altijd het doel dat ze voor ogen hadden. Sterker nog: met de beste bedoelingen is al veel kwaad aangericht. Goed bedoeld bevat dertig voorbeelden van irrationele dogma’s die hun doel voorbijschieten. Het boek zal confronterend zijn en soms controversieel, maar is verplicht leesvoer voor wie écht iets wil bereiken als politicus, activist, sociaal geëngageerde burger of bewuste consument. Vind je een gezond milieu belangrijk of kom je op voor dierenrechten? Koop je soms lokale biovoeding of fair trade? Vermijd je producten met palmolie of kleding die gemaakt is in sweatshops? Wil je minder criminaliteit of minder CO2-uitstoot? Vind je veiligheid, rechtvaardigheid of gezondheid belangrijk?  Kortom, wil je van deze wereld effectief een betere plaats maken? Lees dan dit boek.

Fragment uit|

Baptiste Morizot 2

Manieren van levend zijn
Octave 2024, pagina's   €27,50

Oorspronkelijke titel: Manières d'être vivant : enquêtes sur la vie à travers nous (2020)

Wikipedia: Baptiste Morizot (1983)

Korte beschrijving

Tekst op website uitgever
De ruim tien miljoen soorten die met de mens op aarde leven, worden vaak gezien als anders dan de mens, als 'natuur' die zich buiten ons bevindt, als een decor of een grondstof. Eén soort wordt tegenover tien miljoen andere soorten geplaatst. Die houding heeft geleid tot een ecologische crisis. Een aspect van die crisis dat onderbelicht blijft, is volgens Baptiste Morizot ons gebrek aan gevoeligheid: de verarming van ons vermogen om andere levende wezens echt te zien, echt te begrijpen. Dit gebrek aan gevoeligheid heeft er ook toe geleid dat we geen vocabulaire hebben ontwikkeld om onze verwevenheid met de andere soorten in uit te drukken. Morizot pleit onder meer voor het begrip 'het levende' in plaats van 'natuur', en voor een nieuw vorm van kosmopolitisme: cosmopolitesse, een uiterst hoffelijke omgang met het levende. Het boek bevat zes teksten, die uiteenlopen van een verslag van wolvensporen volgen in verlaten skigebieden in de Vercors tot de introductie van nieuwe filosofische begrippen. Morizot laat de wereld zien door de ogen van andere levende wezens, want er is een omslag in het denken nodig, een nieuw begrip van onze relatie met tien miljoen andere manieren van levend zijn.

Fragment uit

Boeken over onze nieuwe omgang met niet-dieren en dingen

Lees ook: Het levende laten opvlammen : een collectief front (uit 2022)

Jan-Willem van Prooijen

Hoax : waarom mensen in complottheorieën geloven 
Lev 2024, 319 pagina's € 24,99

Website Jan-Willem van Prooijen (1975)

Korte beschrijving
Een actuele beschouwing over de vraag waarom mensen in complottheorieën geloven. Jan-Willem van Prooijen, die al sinds 2008 wetenschappelijk onderzoek doet naar complotdenken, schrijft over het ontstaan en de gevolgen van complotdenken en de invloed van internet en sociale media. Het boek belicht onder meer hoe complotdenken invloed heeft op beslissingen als vaccinatie, duurzaamheid en politieke keuzes. De auteur benadrukt dat iedereen in zekere mate vatbaar is voor complotdenken en dat dit niet alleen voor kan komen bij grootschalige crisissituaties, maar ook ontstaat rond persoonlijke en alledaagse omstandigheden. Informatief en prettig leesbaar geschreven. Geschikt voor een brede tot geoefende lezersgroep. Jan-Willem van Prooijen (1975) is gedragswetenschapper in de psychologie en criminologie, universitair hoofddocent aan de VU Amsterdam, senior onderzoeker aan het Nederlands Studiecentrum voor Criminaliteit en Rechtshandhaving en bijzonder hoogleraar radicalisering, extremisme en complotdenken aan de Universiteit Maastricht. Hij verschijnt regelmatig in (inter)nationale media..

Tekst op website uitgever
Populair-wetenschappelijk boek over de psychologische achtergrond van complotdenken, een fenomeen dat het nieuws en ons leven de afgelopen jaren leek te beheersen.

Hoe ontstaat complotdenken en wat zijn de gevolgen? Hoe gevaarlijk is complotdenken? Geloven mensen dankzij internet en sociale media nu sneller in complottheorieën?

Het heeft invloed op de vraag of mensen zich laten vaccineren, of ze duurzaamheid nastreven, op welke partij en ze stemmen en meer. Iedereen is tot op zekere hoogte vatbaar voor complotdenken. Het is gradueel, en vaak zijn mensen onzeker over wat ze wel en niet moeten geloven. Het komt niet alleen voor bij groot schalige gebeurtenissen zoals een pandemie of een oorlog, maar ook bij sportwedstrijden, op het werk en in ons persoonlijke leven.

Fragment uit 6. Kritische denkers?
Mensen gaan graag op de stoel van de expert zitten. Tijdens de coronapandemie ontpopten burgers zich tot zelfbenoemde virologen die preciest wisten waarom het al dan niet nodig was anderhalve meter afstand te houden, en waarom de coronavaccins veilig of juist gevaarlijk waren. Tijdens de stikstofcrisis hadden burgers een behoorlijk gepeperde mening over hoed noodzakelijk het voor de natuur was om al dan niet de EU-regels te volgen. En tijdens een EK of WK voetbal veranderen mensen die anders niet naar voetbal kijken plotseling in een stel excellente bondscoaches die precies weten welke spelers waar opgesteld moeten worden, en met wat voor systeem het Nederlandse elftal moet spelen. Dit alles gaat gepaard met de nodige kritiek op de mensen die daadwerkelijk aan het roer staan. De echte bestuurders, wetenschappers en bondscoach (die allen in een complexe, onvoorspelbare situatie en met beperkte informatie moeilijke beslissingen moeten nemen - en ja inderdaad, dan dus soms fouten maken) wordt op sociale media flink de maat genomen. Ze weten niet wat ze aan het doen zijn, zijn een stel prutsers en moeten zo snel mogelijk vervangen worden; liefst door iemand di er precies dezelfde meningen op na houden als de kritische burger zelf. 
  Vooral mensen die in complottheorieën geloven leveren graag kritiek, zowel op de 'machtige elites' als op het volk dat te veel danst naar de pijpen van die elites. Hardnekkige complotdenkers gaan er nogal eens prat op dat ze kritisch zijn over bestuurders of wetenschappelijke inzichten en voor zichzelf durven denken. Populaire termen die leden van complotgroeperingen gebruiken om zichzelf te beschrijven zijn bijvoorbeeld 'kritische vrijdenkers', 'andersdenkenden' of 'compleetdenkers'. Een populaire term om het volk te beschrijven is 'the sheeple' (een samenvoegsel van 'people' en 'sheep' om aan te duiden dat veel burgers zich als een stel makke, onnozele schapen laten misleiden door de leugens van machtige elites.)  het kernadvies dat mensen meekrijgen is om vooral je eigen onderzoek te doen. In de praktijk betekent dat bijvoorbeeld niet luisteren naar de conclusies van wetenschappelijk onderzoek als je wilt weten of je je kinderen moet laten vaccineren tegen de mazelen; in plaats daarvan moet je een aantal YouTube-filmpjes gaan bekijken om zelf te bepalen of die vaccins kwaad kunnen. 
  'Doe je eigen onderzoek' kan prima advies zijn, afhankelijk van hoe je het precies bedoelt  en in welke context. Als je graag eens naar Thailand op vakantie zou willen gaan - een prachtig land met een interessante cultuur - dan is het verstandig om eerst je eigen onderzoek te doen door je in te elzen in de lokale gebruiken, bezienswaardigheden, praktische zaken (zoals visa, vluchten, kosten, hotels), enzovoorts. Maar waar een vakantiewens geen objectief goed of fout kent (als je niet naar Thailand wilt gaan dan is het ook goed) geldt dat niet voor wetenschappelijke inzichten, zoals de mate waarin een vaccin je kind beschermt tegen levensgevaarlijk ziektes. Als het aankomt op complexe wetenschappelijke materie waar je zelf geen expertise in hebt, dan vind ik 'doe je eigen onderzoek' (in de betekenis van 'gooi de wetenschappelijk consensus overboord, luister niet naar experts en kijk zelf naar wat je online tegenkomt')  onverantwoord advies dat getuigt van de nodige grootheidswaanzin. Wetenschappelijk onderzoek leren doen vergt jaren aan studie en ervaring, en dan nog wordt je expert op slechts een beperkt aantal thema's. Het advies is vergelijkbaar met 'bestuur je eigen vliegtuig'. Ga vooral niet als passagier in een vliegtuig zitten waar een gekwalificeerde piloot in de cockpit zit maar probeer zelf, met behulp van een paar YouTube-filmpjes - veelal gemaakt door mensen die zelf nauwelijks vliegervaring hebben - een Boeing te besturen. Soms is het juist verstandig te luisteren naar wat eerder onderzoek laat zien en naar wat experts adviseren. Doe niét je eigen onderzoek, maar laat je in plaats daarvan goed informeren door echte experts met aantoonbare kennis van zaken! (pagina 147-149)

Lees bijvoorbeeld ook: Waarom mensen radicaliseren : hoe waargenomen onrechtvaardigheid radicalisering, extremisme en terrorisme aanwakkert van Kees van den Bos (uit 2029) of  
Waarheidszoekers : wat bezielt complotdenkers? van Cees Zweistra (uit 2021) of
Immuun voor nepnieuws : een tegengif voor fake news en complottheorieën  van Sander van der Linden (uit 2023) of
Elkaar eerlijk behandelen : wantrouwen, polarisatie en complotdenken voor zijn van Kees van den Bos (uit 2023) of
De extremist en de wetenschapper : hoe we radicalisering beter kunnen begrijpen van Rik Peels (uit 2024) 

Terug naar Overzicht alle titels