Richard Sennett 2

Samen : een pleidooi voor samenwerken en solidariteit
Meulenhoff 2016, 399 pagina's - € 24,90

Oorspronkelijke titel: Together : The Rituals, Pleasures, and Politics of Cooperation (2012)

Wikipedia: Richard Sennett (1943)

Korte beschrijving
Samenwerken is de mensen niet aangeboren, maar ze kunnen het wel leren. Samenwerken is een vaardigheid die verworven kan worden, zoals bijvoorbeeld musici leren samen te spelen in een orkest. In de huidige maatschappij, waar de ongelijkheid tussen de rijksten en de middenklasse alleen maar is toegenomen, staat samenwerking echter onder druk. Nieuwe werkvormen leiden tot stress en overspanning en individuen trekken zich terug in zichzelf. De auteur onderzoekt in dit uitgebreide essay hoe samenwerking door de eeuwen heen vorm krijgt, welke factoren samenwerking verzwakken en hoe samenwerking juist bevorderd kan worden. Hij pleit voor empathie als sleutel tot een beter verstaan van de ander. De auteur is als hoogleraar sociologie verbonden aan de London School of Economics en de New York University. Dit boek is het tweede deel van een trilogie over het dagelijks leven. Een erudiet geschreven studie met veel interessante anekdotes en voorbeelden.

Tekst op website uitgever
Mensen zijn sociale wezens en elke maatschappij is op samenwerking gebaseerd. Maar in onze neoliberale samenleving komen we nauwelijks in aanraking met mensen uit andere sociale milieus, mensen met andere overtuigingen dan de onze. We veinzen hoffelijkheid en goede manieren, maar onder de oppervlakte domineren het eigen belang en de eigen koers. We willen onze eigen standpunten tegenwoordig vooral luid en duidelijk presenteren, met als gevolg een clash tussen ‘wij’ en ‘zij’.

Daar wil socioloog Richard Sennett zich niet langer bij neerleggen. Hij benadrukt juist het menselijke talent te observeren en te luisteren, het vermogen je te verplaatsen in het standpunt van de ander. In Samen analyseert hij daarom niet alleen wat samenwerken en solidariteit eigenlijk betekenen en waarom we er niet meer toe in staat zijn, maar ook hoe we het weer kunnen leren.

Korte beschrijving
Samenwerken is de mensen niet aangeboren, maar ze kunnen het wel leren. Samenwerken is een vaardigheid die verworven kan worden, zoals bijvoorbeeld musici leren samen te spelen in een orkest. In de huidige maatschappij, waar de ongelijkheid tussen de rijksten en de middenklasse alleen maar is toegenomen, staat samenwerking echter onder druk. Nieuwe werkvormen leiden tot stress en overspanning en individuen trekken zich terug in zichzelf. De auteur onderzoekt in dit uitgebreide essay hoe samenwerking door de eeuwen heen vorm krijgt, welke factoren samenwerking verzwakken en hoe samenwerking juist bevorderd kan worden. Hij pleit voor empathie als sleutel tot een beter verstaan van de ander. De auteur is als hoogleraar sociologie verbonden aan de London School of Economics en de New York University. Dit boek is het tweede deel van een trilogie over het dagelijks leven. Een erudiet geschreven studie met veel interessante anekdotes en voorbeelden.

Fragment uit Coda - De kat van Montaigne
Tegen het einde van zijn leven voegde de filosoof Michel de Montaigne (1533-1592) een vraag toe aan een essay dat hij vele jaren eerder had geschreven. 'Als ik met mijn kat speel, hoe weet ik dan dat zij niet met mij speelt?' De vraag van Montaignes langjarige overtuiging dat we nooit precies kunnen peilen wat er in een ander omgaat, of het nu om katten gaat of om mensen. Montaignes kat kan dienen als symbool voor de inspannende vorm van samenwerking die we in dit boek hebben onderzocht. Mijn vooronderstelling was, waar het gaat om samenwerking, dat we vaak niet goed weten wat er zich in de harten en de hoofden van de mensen met wie we samenwerken afspeelt. Maar net zoals Montaigne toch maar bleef doorspelen met het raadselachtige huisdier, zou gebrek aan wederzijds begrip ook voor ons geen reden moeten zijn om niet met  andere mensen in contact te reden; we willen tenslotte iets gedaan krijgen. Dit is de eenvoudige conclusie waarvan ik hoop dat ook de lezer die uit deze complexe studie zal trekken. (pagina 357)

Lees ook: De ambachtsman : de mens als maker (2008)

Terug naar Overzicht alle titels

Huub Dijstelbloem

Het huis van Argus : de wakende blik in de democratie
Boom 2016, 237 pagina's - € 20,--

Huub Dijstelbloem (1969): UVA, WRR   

Korte beschrijving
Een filosofische verhandeling waarin de centrale stelling is dat burgers in een democratie niet alleen met hun stem een rol hebben, maar vooral met hun waakzame blik, die moet zorgen voor controle, reconstructie van gebeurtenissen, betrokkenheid en verbeelding. Voorbeelden: de luchthaven Schiphol en de grensbewaking op de Middellandse Zee. Daarnaast insluiting en uitsluiting van mensen en groepen. Een uitermate abstracte discussie tussen filosofen, voor vakmensen mogelijk interessant, maar niet voor een breed publiek. Zwaar taalgebruik. Met eindnoten en literatuurverantwoording, zoals past bij een academisch betoog.

Tekst op website uitgever
In Het huis van Argus schetst Huub Dijstelbloem de contouren van een politiek van de wakende blik. Volgens Dijstelbloem bevinden wij ons in de overgang van een vocale democratie naar een 'oculaire' democratie: waar eerst de stem (als vertolker van ideeën en projecten) centraal stond, is dat nu het oog (als toezichthouder op wat de overheid zoal doet). Deze zintuiglijke verandering gaat gepaard met een verandering in de gerichtheid van de politiek: waar eerst de toekomst centraal stond (hoe willen wij het land inrichten?), staat nu het verleden centraal (wat is er misgegaan en wiens schuld is dat?). Dijstelbloem laat in zijn boek zien hoe wij, als burgers, in die reconstructie een tegenmacht kunnen ontwikkelen tegenover de verbeelding van het politieke establishment. Wij moeten hiervoor onze vaardigheid als publieke detectives ontwikkelen.

Trouw: uit een boekbespreking (26 oktober 2016)
Bij het begrip democratie wordt doorgaans in de eerste plaats gedacht aan spreken, zoals dat gebeurt in het parlement, het huis van afgevaardigden. De stem lijkt er centraal te staan, en daarmee het gehoor. In 'Het huis van Argus' betoogt Dijstelbloem dat ook het zien, en daarmee het oog, een cruciale rol speelt in de democratie.
Hij begint zijn boek met ene citaat van Anacharsis Cloots, een hoofdrolspeler in de Franse Revolutie: 'Een vrij volk is een argus. Het ziet alles, hoort alles, is overal en slaapt nooit'. Argus was een monsterlijke reus uit de Griekse mythologie, die honderd ogen had, waarvan er voortdurend een aantal open waakzaam waren.
Tijdens de Franse Revolutie sprak men van de surveillance, het toezicht door de burgers. In onze tijd is de rol van het waakzame oog van de burger volgens Dijstelbloem belangrijker dan ooit, vanwege de veranderingen die westerse democratieën hebben ondergaan, zoals decentralisering, privatisering en bevordering van de marktwerking. De overheid heeft veel van haar taken uitbesteed aan andere instanties, zoals bedrijven, en heeft daarbij zelf een sterk regulatief karakter gekregen. De toenemende complexiteit (die ook wordt veroorzaakt door de invloed van internationale regelgeving en verdragen) op de binnenlandse politiek) gaat ten koste van de transparantie. Daardoor ontstaat bij het publiek wantrouwen en de behoefte aan controle. Dijstelbloem spreekt zelfs van een wending van een 'vocale' naar een 'oculaire' democratie.

Fragment uit 9. De politiek van reconstructie
Reconstructie als politieke modus
De vraag die nu gesteld kan worden luidt: als wat voor type politieke betrokkenheid kan de burger als detective worden gekarakteriseerd? Wat is de specifieke modus van burgerschap in dit beeld van de democratie? In ene markteconomie is de specifieke vorm van burgers die van consument, producent of ondernemer. In een deliberatieve democratie is de burger geen koper of verkoper, maar deelnemer. In de combinatie van waakzaamheid en verbeelding neemt de politieke verhouding tussen burger en staat weer een andere vorm aan. Ik typeer die niet in termen van politieke participatie of marktordening, maar als reconstructie.
  Reconstructie, het in elkaar passen van de stukjes van de puzzel teneinde een beeld te complementeren, is niet zomaar een evaluatieve bezigheid, maar wordt altijd ingegeven onder verwijzing naar een bijzondere gebeurtenis, een event, een drama, een kritieke situatie die aandacht behoeft en op grond waarvan de verantwoordelijkheid moet worden herzien. (pagina 193)

Terug naar Overzicht alle titels

Manfred Spitzer 2

Digiziek : pleidooi voor offline leven
Atlas Contact 2016, 406 pagina's  - € 24,99

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: Cyberkrank! : Wie das digitalisierte Leben unsere Gesundheit ruiniert,

Wikipedia: Manfred Spitzer (1958)

Korte beschrijving
De auteur, Duits neuropsycholoog, liet in Digitale dementie (2013) de kwalijke invloed zien die digitale technologie heeft op cognitieve vermogens als waarneming en denken. Nu meer onderzoek is verricht, kan hij in dit nieuwe boek een stap verder gaan. Duidelijk is geworden dat de negatieve invloed van computergebruik niet beperkt blijft tot de hersenen, maar zich uitstrekt tot alle functies van het lichaam. Naast cognitieve en psychische problemen als depressies en concentratieverlies worden verbanden aangetoond met verschijnselen als hoge bloeddruk, diabetes, obesitas en slaapproblemen. Digitale technologie kan zelfs direct of indirect nieuwe ziekten veroorzaken. De auteur staat dan ook sceptisch tegenover een te intensief gebruik van informatietechnologie in het onderwijs en pleit voor bewustwording en preventie. Spitzer werd door critici van zijn eerste boek 'techniekvijandig' genoemd. Gesteund door een grote hoeveelheid nieuw onderzoek brengt hij in dit nieuwe boek zijn controversiële en verontrustende standpunt wederom op een toegankelijke wijze voor het voetlicht.

Tekst op website uitgever
De digitalisering van ons dagelijks leven blijft onstuitbaar voortgaan – en dat heeft funeste gevolgen voor onze gezondheid. De vermaarde hersenonderzoeker Manfred Spitzer laat op basis van nieuw wetenschappelijk onderzoek zien hoe computergebruik ons digiziek maakt. Dat computergebruik slecht is voor het geheugen weten we sinds zijn bestseller Digitale dementie, maar de gezondheidsrisico’s blijven daar niet toe beperkt: stress, depressie, slapeloosheid en een verslechterde motoriek en conditie behoren allemaal tot de risico’s.

Manfred Spitzer waarschuwt ons voor wat er kan gebeuren wanneer we de digitale media ons leven laten overheersen, maar laat ook zien hoe we onszelf kunnen beschermen.

Fragment uit het Voorwoord
Met enige fantasie kun je je indenken wat er gebeurt als miljarden mensen om de zeven minuten op hun smartphone kijken, er iets mee doen en daarbij sporen achterlaten die door de rijkste en machtigste firma's ter wereld worden gebruikt om nog machtiger en met name nog rijker te worden. Er is ook al tot in detail nagedacht over wat er kan gebeuren als de samengebalde rekenprestatie van de cloud binnenkort die van onze eigen breinen overstijgt. Een persoonlijk voorproefje kreeg ik tijdens een lange autorit op 1 februari 2015. Ik luisterde naar de radio, onder andere naar de nieuwsberichten. Het was een doodnormale dag, maar dankzij mijn radio werd het leven één grote digitale nachtmerrie: bij de nieuwsuitzendingen werd onder meer gemeld dat de Canadese geheime dienst CSIS nóg ergere digitale spionage pleegt op gewone burgers dan de Amerikaanse tegenhanger NSA. Verder ging Facebook aanpassingen doorvoeren waardoor de Duitse gebruikers nog doelgerichter kon voorzien van gepersonaliseerde reclame. Het programma Het digitale omarmen : internet als wil en voorstelling op de Duitse radio was geen filosofische beschouwing van het internet, maar een doemscenario over het 'kapotte', 'mislukte', 'onontkoombare' en 'ons beheersende' gegevensnetwerk. Het consumentenprogramma op de nieuwszender van de Beierse omroep (B5 aktuell) berichtte over 'twijfel aan de elektronische verzekeringspas', die maar liefst negen jaar na de geplande invoering in het jaar 2016 nog steeds niet functioneert, en over de 'consumentenergernis van de week: gehackt uit naam van Microsoft' - waarbij werd gewaarschuwd tegen scammers in India. Even later volgde op B5 aktuell een programma over computers, met als thema 'hoe sterren omgaan met hackers'.  En ook daar werd uitgebreid verteld over de wereldwijde cyberspionage. Help, dacht ik tegen het eind van de autorit. (pagina 12-13)

Lees ook Digitale dementie : hoe wij ons verstand kapotmaken van Manfred Spitzer (uit 2013)

Terug naar Overzicht alle titels

Dirk De Wachter 3

De wereld van De Wachter
Lannoo 2016, 189 pagina's -  € 20,--

Wikipedia: Dirk De Wachter (1960)

Korte beschrijving
De Vlaamse psychiater-psychotherapeut De Wachter schreef een kritisch en filosofisch getint betoog over de vele facetten van de huidige maatschappij. Hij probeert een diepere laag aan te boren voorbij consumptief gedrag, oppervlakkigheid en egocentriciteit. Zijn zienswijzen liegen er niet om, hij ontleedt tot op de bodem. Luchtig gebracht en met humor, maar hij hamert nogal lang op hetzelfde aambeeld. Er komen slechts spaarzaam antwoorden, deels gebaseerd op de ideeën van de Franse filosoof Levinas. De Wachter propageert empathie voor de medemens, kiest voor de nuance en ruimt een belangrijke plaats in voor kunst. Kunst kan een brug slaan tussen de ratio en datgene wat ten diepste niet te begrijpen valt: je eigen zelf. Kunst werkt ontregelend, herinnert aan 's mensen authenticiteit, creëert ruimte en behoedt voor cynisme en machteloosheid. Zijn kijk op de dingen schudt wakker, maar overtuigt niet helemaal. In het hoofdstuk Jeugd richt hij zich in briefvorm tot jonge mensen en maakt daarin een opvallend onderscheid tussen consumerende vijftigers en milieubewuste jeugd. Dit klinkt wat geforceerd in het geheel.

Tekst op website uitgever
Onze wereld is niet dezelfde als die van gisteren. Tussen de stortvloed aan beeld en geluid, de digitale wereld en de dreiging van terrorisme kijkt de moderne mens in de spiegel, en vindt daar enkel zichzelf. Hoe gaan we om met die dolgedraaide maatschappij in deze tijden? En met onszelf?

In De Wereld van De Wachter staat succesauteur Dirk De Wachter op uit de psychiaterstoel en trekt de wereld in, op zoek naar de mens die hij is. Op zoek naar de manier waarop mensen vandaag echt kunnen samenleven. Op zoek naar de zin van onze dagelijkse realiteit.

Van literatuur en kunst over virtual reality tot de kracht van de jeugd: dit boek is een neerslag van een persoonlijke zoektocht naar hoop voor de moderne mens, in tijden waarin het mag om het niet meer te weten.

Dirk De Wachter is psychiater-psychotherapeut en diensthoofd systeem- en gezinstherapie aan het Universitair Psychiatrisch Centrum van de K.U.Leuven, campus Kortenberg. Hij is opleider en supervisor in de gezinstherapie in verschillende centra in binnen- en buitenland.

Fragment uit 6. Economie
Ik zeg het zonder nostalgie: universiteiten worden steeds meer instituten waar onze jeugd niet heen gaat om zichzelf verder te vormen, maar waar we ons geld omruilen voor ene diploma. Door de vermarkting van het hoger onderwijs wordt het misschien democratisch r- hoe mee volk hoe liever - maar lijkt de lat voor de student en de academicus onvermijdelijk lager te zullen moeten liggen. Reclameacties ronselen studenten, studierichtingen worden leuk voorgesteld en beloven succesvolle carrières en gegarandeerde welstand. Maar als iedereen een diploma nodig heeft om succesvol te kunnen worden, dreigt het niveau aan de massa aangepast te moeten worden. Tegelijkertijd speelt ook de outputfinanciering van de universiteiten een rol, die subsidies krijgen afhankelijk van het aantal inschrijvingen. Het is al vaak gezegd: van een bastion van kennisverwerving en het aanleren van een kritische houding evolueren universiteiten naar een diplomafabriek. Natuurlijk worden studenten niet dommer, maar de teloorgang van een brede, cultureel ingebedde vorming, waarbij kritisch denken en historisch besef een centrale plaats krijgen, lijkt te wijken voor een versmalde, functionele beroepsopleiding. De student shopt zijn pakketjes bij elkaar, de scholen verkopen hun hapklare leukigheid.
Ouders en studenten menen na het betalen van inschrijvingsgeld in het hoger onderwijs bijna recht te hebben op een diploma. Ze hebben er immers voor betaald. Hoe kunnen we ook anders verwachten, als we leven onder de belofte dat de sleutel tot alle succes achter een eenvoudige transactie schuilt? En zo wordt de academie warempel een fabriekswinkel, maar dan eentje zonder outletprijzen. (pagina 82-83)

Enkele citaten uit een interview in NRC Handelsblad van zaterdag 15 oktober 2016 ('We durven elkaar niet meer in de ogen te kijken')
Vraag: U typeert de westerse mens als overprikkeld, egocentrisch en hoogmoedig. Is uw boek een wake-up call?
DDW: Zeker. Ik ben bezorgd over de wereld. Het stemt mij hoopvol dat een jonge generatie mensen nadenkt over klimaat, relaties, cultuur, rechtvaardigheid en multiculturalisme. Maar ik zie ook hoe die generatie overrompeld wordt door bancair en politiek cynisme.

Vraag: De wereld is nog te redden, schrijft u, maar we moeten wel opschieten.
DDW: Ja, als we niets doen gaat de boel naar de vaantjes. Maar zeg, nu raakt u wel aan mijn grootste angst: dat mensen een quote uit mijn boek halen en concluderen dat ik een onnozelaar ben. Cynisme is de grootste vijand, hè, dat slaat alles dood.

Vraag: U heeft moeite met kritiek?
DDW: Dat hangt ervan af van wie. Toen ik op de radio vertelde dat het gene kwaad kan als mensen een klein beetje ongelukkig zijn, reageerde een luisteraar met de woorden: 'Ik word heel ongelukkig als ik zijn kop zie'. Nu ja, dat deed mij weinig. Dat heeft geen grond. Maar als verstandige mensen vinden dat ik baarlijke onzin vertel, dan doet mij dat zeer veel pijn.

De wereld van De Wachter is een persoonlijk boek, zegt hij. Niet alleen is het een intellectuele zoektocht naar zingeving in een maatschappij die bedreigd wordt door sociologische en ecologische automutilatie - de mens is geobsedeerd door lichamelijke perfectie en verwaarloost het klimaat - in het boek uit De Wachter ook zijn angsten en twijfels. Soms lijkt het of hij bij zichzelf op de divan ligt.

Lees van Dirk De Wachter ook: Border line times : het einde van de normaliteit (2012) & Liefde : een onmogelijk verlangen? (2014)

Terug naar Overzicht alle titels

Victor Broers

Waarheid, waarden & welvaart : een nieuwe cultuur voor ons economisch denken
Uitgeverij Q 2016, 212 pagina's - € 19,99

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Website Victor Broers (1983)

Korte beschrijving
De schrijver probeert op basis van gesprekken met hedendaagse economen, filosofen en ondernemers een beeld te schetsen van de ontwikkeling van de welvaart tot nu toe. Gekoppeld aan citaten en beschrijvingen uit de economische literatuur levert dat een goede, leesbare analyse op. Hij legt vooral bloot dat de inhaligheid van de mens en niet het systeem oorzaak is van de financiële crisis en alles wat daarop volgde. De schrijver probeert daaruit lessen voor de toekomst te trekken, zonder meteen harde conclusies en zelfs oplossingen aan te reiken. Hierin onderscheidt het boek zich van zijn vele voorgangers op dit terrein. Voorzien van voet- en eindnoten en achterin een handzame vertaling van de vele Engelstalige citaten in het boek. Een goed leesbaar boek op het grensvlak van economie en filosofie over de ontwikkeling van de welvaart.

Voor zijn nieuwe boek sprak Victor Broers met diverse filosofen, economen, ondernemers en andere grote denkers over ideeën creëren die ver voorbij de huidige normaal reiken. Tijdens deze boekpresentatie spreekt hij met een aantal van hen.

De huidige economische en institutionele crisis toont niet alleen de zwakheden in het economisch systeem, maar vooral die in het economisch denken. Een denken gestoeld op het ideaal van de vrije markt, op competitie en op de illusie van continue groei. Een denken dat economie bovendien beschouwt als een abstracte, van cultuur losstaande wetenschap die universeel op iedere samenleving toepasbaar zou zijn. Dat wat men jarenlang als de (economische) realiteit beschouwden blijkt inmiddels een achterhaald verhaal dat mensen niet langer in staat stelt om oplossingen te creëren voor het schuldenprobleem, de groeiende economische ongelijkheid en grote maatschappelijke spanningen die hier het gevolg van zijn.

In Waarheid, waarden en welvaart beschrijft Victor Broers de grote verschuivingen die de maatschappij momenteel ondergaat en gaat hij op zoek naar een nieuw leidend verhaal dat de overgang mogelijk maakt naar een nieuw economisch systeem. Een nieuw verhaal dat in staat stelt om heel anders te denken over productie, over de markt en over welvaart. Voor deze zoektocht ging hij in heel Europa in gesprek met filosofen, economen, ondernemers en andere grote denkers die ideeën creëren die ver voorbij de huidige normaal reiken. Met een aantal van deze denkers zal hij tijdens deze presentatie in gesprek gaan.

Fragment uit het Nawoord
We zijn in staat om een nieuwe economische orde te ontwikkelen, mits we ons denken niet langer beperken door de grenzen van de huidige orde. Laten we daarom over die grenzen heen stappen.
  Maatschappelijke systemen zijn doorgaans gericht op zelfbehoud. Wanneer zo'n systeem onder druk komt te staan, wordt het in stand houden ervan bij bestuurders en beleidsmakers vaak een doel op zich. De vraag of het systeem in zijn huidige vorm eigenlijk nog wel bestaansrecht heeft, raakt in zo'n situatie doorgaans op de achtergrond.
  Door de wijze waarop wij als mens onze realiteit vormen, zijn wij ook vaak geneigd om lineair naar de toekomst te kijken. We zien het 'huidige' automatisch als een blauwdruk voor wat komen gaat. Laten we deze these eens omdraaien en ervan uitgaan dat ons huidige economische systeem en sociaalmaatschappelijk stelsel over tien of twintig jaar níet meer zal bestaan. Wanneer we dit als uitgangspunt nemen, hoeven we onszelf niet langer te beperken tot de vraag hoe de toekomst eruit gaat zien, maar kunnen - en moeten - we het onszelf permitteren om ons af te vragen hoe we willen dat die eruit gaat zien. Wat voor orde willen we creëren voor onszelf en voor de volgende generaties?

Mensen zien een crisis vaak als iets wat vermeden dient te worden. Maar ik nodig u uit om naar deze crisis te kijken als een kans. Een crisis creëert namelijk een bijzonder momentum dat we kunnen benutten om onszelf en ons (economische) denken opnieuw uit te vinden, om begrippen als 'welvaart' en 'rijkdom' te herdefiniëren en om onze economische orde te transformeren, zodat die ons de ruimte biedt om aan deze nieuwe ideeën betekenis te geven. (pagina 197-198)



Terug naar Overzicht alle titels

Matthieu Ricard

Waarom zou ik mijn vrienden niet opeet : pleidooi voor dier, mens en aarde
Ten Have 2015, 351 pagina's - € 24,90

Oorspronkelijke titel: Plaidoyer pour les animaux : vers une bienviellance pour tous (2014)

Wikipedia: Matthieu Ricard (1946)

Korte beschrijving
De auteur, boeddhistisch monnik en wetenschapper, pleit voor altruïsme en compassie voor álle levende wezens. In twaalf hoofdstukken spoort hij de lezer aan om dierenrechten te respecteren. Hij verwijst naar werk van ethologen, evolutiedeskundigen en filosofen. Hij bespreekt onder andere de verhouding mens-dier, het feit dat slachterijen en intensieve veehouderijen niet toegankelijk zijn (wat niet weet...), het effect van vlees eten op armoede, gezondheid en klimaat, de ongeldige excuses van vleeseters. Hij vergelijkt massamoord op dieren met genocide, bespreekt stierenvechten, vivisectie, illegale handel. Hij ziet een gebrek aan samenhang tussen ons denken en redelijk handelen. De titel komt van een uitspraak van George Bernard Shaw: dieren zijn mijn vrienden en die eet je niet op. De auteur verwijst naar Gandhi: ze negeren je om je ideeën, lachen je uit, bestrijden je en dan win je. Hij hoopt dat de mishandeling van dieren op een soortgelijke wijze zal verdwijnen als ooit de slavernij. Al met al een boek met schokkende voorbeelden die de ene lezer wel, de andere niet zullen aanspreken.

Fragment uit 3. Alleen maar verliezers
De rekensom is simpel: één hectare land kan vijftig veganisten of twee vleeseters voeden. Om twee kilo vlees te produceren is evenveel land nodig als voor de teelt van tweehonderd kilo tomaten, honderdzestig kilo aardappels of tachtig kilo appels. Volgens een andere schatting van Bruno Parmentier, econoom en voormalig directeur van de École supérieure de l'agriculture, kan een hectare vruchtbaar land dertig mensen voeden met groeten, fruit en graan, maar als die hectare voor de productie van eieren, melk of vlees wordt gebruikt, kan ze niet meer dan tien mensen voeden.
  Om door middel van intensieve veeteelt één calorie aan rundvlees te verkrijgen zijn acht tot zesentwintig calorieën aan plantaardig voedsel nodig die rechtstreeks door de mens zouden kunnen worden geconsumeerd. Haver levert zesmaal zoveel calorieën per hectare op als de productie van varkensvlees en vijfentwintig zoveel calorieën als de productie van rundvlees. Het rendement is dus erbarmelijk. Het verbaast ons niet dat Francis Moore Lappé dít soort veeteelt een 'fabriek van negatieve proteïnen' heeft genoemd. (pagina 68-69)

Lees ook Dieren eten van  Jonathan Safran Foer (uit 2009) of Filosofie voor een betere wereld van Floris van den Berg (uit 2009). Of van dezelfde Floris van den Berg: De vrolijke veganist : ethiek in een veranderende wereld  (uit 2013)

Boeken over onze nieuwe omgang met niet-dieren en dingen

Terug naar Overzicht alle titels

Sven Beckert

Katoen : de opkomst van de moderne wereldeconomie

Hollands diep 2016, 762 pagina's - € 49,95

Oorspronkelijke titel: Empire of cotton : a global history (2015)

Wikipedia: Sven Beckert  (1965)

Korte beschrijving
'Katoen was ook de bakermat van de industrialisering in vrijwel elk [...] deel van de wereld', zo licht de auteur, hoogleraar Amerikaanse geschiedenis aan Harvard, de betekenis toe van het product waarmee het ontstaan van de moderne wereldeconomie kan worden beschreven. De opbouw van een katoenimperium als mondiaal samenhangend systeem van kapitaal, mensen, goederen en grondstoffen werd met veel succes in 1860 en daarop volgende jaren ter hand genomen door Europese ondernemers en staatslieden. Het leidde ook tot de 'great divergence', de grote scheidslijn tussen kolonisatoren en gekoloniseerden, tussen Noord en Zuid. Het goed leesbare boek maakt ook de niet-ingevoerde lezer met vele voorbeelden en goede toelichtingen snel vertrouwd met dit wereldomvattend kapitalistische kader. Het werk, met zwart-witillustraties, tabellen, register en uitgebreid notenapparaat, verdient een groot lezerspubliek, ook buiten de kring van professionele historici.

Tekst op website uitgever
 Welke goederen drijven de wereldgeschiedenis? Suiker was de spil van de achttiende eeuw, terwijl de economie van de twintigste en eenentwintigste eeuw grotendeels lijkt te worden gestuurd door olie. In zijn belangrijke nieuwe boek Katoen, de opkomst van de moderne wereldeconomie stelt historicus Sven Beckert in een even uitgebreide als kleurrijke geschiedschrijving dat katoen de drijvende kracht achter de industriële revolutie van de negentiende eeuw is geweest.

De welvaart in de katoenindustrie hing nauw samen met de opkomst van het moderne kapitalisme. De grote winst die met deze grondstof te behalen viel, zorgde voor een continue strijd tussen slaven, planters, handelslieden, politici, arbeiders en fabrikanten. De handel zorgde voor grote welvaartsgroei, maar ook voor stuitende economische ongelijkheid. Zo kreeg het kapitalisme door de katoenindustrie in zeer korte periode een heel ander gezicht. Sven Beckert laat op briljante en caleidoscopische wijze zien hoe tekenend deze omwenteling is geweest voor de wereld waarin we nu leven.

Fragment uit de Inleiding
Zoals de ondertitel aangeeft (a global history / de opkomst van de moderne wereldeconomie), maakt dit boek ook deel uit van een bredere discussie onder historici die de geschiedenis willen herzien door er vanuit een transnationaal, zelfs mondiaal ruimtelijk kader naar te kijken. De opkomst van geschiedenis als vak ging hand in hand met die van de natiestaat en speelde een belangrijke rol bij de vorming daarvan. Maar met een nationale blik leggen historici vaak te weinig nadruk op verbanden die staatsgrenzen overstijgen en nemen ze genoegen met verklaringen vanuit gebeurtenissen, personen en processen binnen specifieke nationale gebieden. Dit boek is bedoeld als bijdrage aan een poging om die 'nationale' blik te herstellen met een bredere focus op de netwerken, identiteiten en processen die politieke grenzen overstijgen.
  Door ons te richten op een specifieke handelswaar - katoen - en de teelt, het transport, de financiering, fabricage, verkoop en consumptie daarvan te bezien, zien we verbindingen tussen mensen en plaatsen die bij een traditionelere, door nationale grenzen beperkte studie in de marge zouden blijven. In plaats van ons te richten op de geschiedenis van een bepaald gebeurtenis, zoals de Amerikaanse Burgeroorlog, een plaats, zoals de katoenfabrieken van Osaka, een groep mensen, zoals de West-Indische katoenslaven, of een proces, zoals de verandering van boeren in industriële loonarbeiders, biedt de biografie van een product ons een venster om in dit boek een aantal van de voornaamste vragen over de geschiedenis van onze wereld te kunnen stellen en nieuw licht te werpen op een geschiedenis die van groot belang is, namelijk de geschiedenis van het kapitalisme.

We gaan beginnen aan een reis door vijfduizend jaar menselijke geschiedenis. Dit hele boek door kijken we naar een schijnbaar onbeduidend artikel - katoen - om een groot raadsel op te lossen; waar ligt de oorsprong van de moderne wereld?  (pagina 23-24)

Andere titels met eenzelfde grote greep, grandeur die voor de Lezers van Stavast zijn geselecteerd
Bill Bryson. Een kleine geschiedenis van bijna alles (2003/2004)
Daron Acemoglu & James Robinson. Waarom sommige landen rijk zijn en andere arm (2012)
Peter Westbroek. De ontdekking van de aarde : het grote verhaal van een kleine planeet (2012)
Steven Pinker. Ons betere ik : waarom de mens steeds minder geweld gebruikt (2011)
Rutger Bregman. De geschiedenis van de vooruitgang (2013)
David Graeber. Schuld : de eerste 5000 jaar (2011/2012)
Kevin Kelly. De wil van technologie (2010/2012)
Kishore Mahbubani. Naar één wereld : een nieuwe mondiale werkelijkheid (2013)

Of klik hier voor een lijst met andere boeken over 'de' geschiedenis

Lees ookHans Goedkoop & Kees Zandvliet. De ijzeren eeuw : het begin van het moderne Nederland (2015)
Auke van der Woud. De nieuwe mens : de culturele revolutie in Nederland rond 1900 (2015)
Auke van der Woud. Een nieuwe wereld : het ontstaan van het moderne Nederland (2006)
Auke van der Woud. Het lege land : de ruimtelijke orde van Nederland 1798-1848 (1987/2007)

Terug naar Overzicht alle titels