woensdag 19 juli 2023

Thomas Hertog

Het ontstaan van de tijd : mijn reis met Stephen Hawking voorbij de oerknal
Spectrum Lannoo 2023, 372 pagina's - € 25799

Wikipedia: Thomas Hertog (1975) en informatie op Zomergasten/VPRO

Korte beschrijving
Een verdiepend en onderhoudend boek over de baanbrekende natuurkundige theorie van Stephen Hawking en Thomas Hertog over de oorsprong van het heelal, en over de bijzondere vriendschap tussen de twee topwetenschappers. In ‘Het ontstaan van de tijd’ vertelt Hertog over het onderzoek dat hij met Hawking verrichte en over hoe zij samen tot de revolutionaire theorie kwamen dat de oerknal niet zomaar het begin van de kosmische evolutie is, maar ook de oorsprong van materie en krachten en zelfs van ruimte en tijd. De theorie verweeft de oerknal dieper dan ooit met het menselijk bestaan, en geeft een nieuwe kijk op onze plaats in het onmetelijk grote heelal.‘Het onstaan van de tijd’ is intelligent en met theoretische diepgang geschreven. Enkel geschikt voor geoefende lezers met verregaande interesse in natuurkunde en kwantumtheorie. Met illustraties in zwart-wit.Thomas Hertog is een internationaal vermaard kosmoloog en hoogleraar aan de KU Leuven. Hij doctoreerde in Cambridge, werkte als onderzoeker in Californië en aan het CERN en bestudeert de oerknal op basis van de snaartheorie.

Tekst op website uitgever
Hoe komt het dat uit de oerknal een heelal is ontstaan waarin als bij wonder leven mogelijk is? Dit is misschien wel de grootste vraag waarover Stephen Hawking zich het hoofd heeft gebogen tijdens zijn buitengewone leven.

Twintig jaar lang werkten Hawking en Thomas Hertog zij aan zij aan een nieuwe theorie van de oerknal die dit raadselachtig leefbare karakter van het heelal kon verklaren. Zij ontdekten een diepere laag van evolutie, verscholen in de prille beginfase van het universum, waarin de natuurwetten zelf leken te veranderen. Materie, krachten en de tijd verdwijnen bij de oerknal. Dit bracht hen op een revolutionair idee: wat als de wetten van de fysica niet in steen gebeiteld staan maar geboren worden, en samen met het jonge heelal mee evolueren?

Hertog neemt de lezer mee op een wervelende ruimtereis langs zwarte gaten, kosmische hologrammen en ver terug in de tijd, naar onze allerdiepste wortels. Kort voor Hawkings overlijden publiceerden de twee kosmologen hun theorie, waarin ze een radicaal vernieuwend, darwiniaans perspectief op de oorsprong van ons heelal voorstellen. Een theorie die de manier waarop we naar de kosmos kijken op losse schroeven zet.

Dit boek gunt je een blik achter de schermen van het baanbrekende onderzoek door twee topwetenschappers, van wie de vriendschap en passie voor het vak leidden tot een geheel nieuwe visie op de kosmos. De nieuwe theorie van Hawking en Hertog verweeft de oerknal dieper dan ooit tevoren met ons menselijk bestaan en geeft zo een nieuwe kijk op onze plaats in dit onmetelijk grote heelal.

'Een prikkelend en prachtig geschreven relaas van zowel de natuurkunde als de mensen die betrokken waren bij Hawkings visionaire strijd om de kosmos te begrijpen.' dr. Neil Turok, auteur van The Universe Within

'Zijn jarenlange samenwerking met Stephen Hawking laat Hertog toe om vanuit een bevoorrecht standpunt te beschrijven hoe Hawkings fysiek gevangen geest ook in zijn latere jaren verbazingwekkende inzichten produceerde.' dr. Martin Rees, auteur van Our Cosmic Habitat

'Dit boek is niet alleen een inleiding tot Hawkings laatste theorie, maar biedt ook een blik op nog grotere theorieën in de toekomst.' dr. Sean Carroll, auteur van The Biggest Ideas in the Universe: Space, Time, and Motion


Fragment uit 2. Dag zonder gisteren

het zou nog tien jaar duren vooraleer Lemaître zou ontdekken dat de ware kosmologische implicaties van de relativiteitstheorie veel verder gingen dan Einstein - en alle andere wetenschappers - zich in hun stoutste dromen hadden kunnen voorstellen.

Lemaître was een boeiende, aimabele figuur. Hij was geboren en getogen in Charleroi, en vatte in 1910 zijn universitaire studies mijnbouwkunde aan. Helaas gooide de Eerste Wereldoorlog roet in het eten. Toen de Duitsers België in augustus 1914 binnenvielen, meldden de jonge Georges en zijn broer Jacques zich vrijwillig bij het Belgische leger. Ze namen als infanterist deel aan de Slag om de IJzer, nabij de Franse grens, Die sleepte twee maanden aan, totdat de Belgen het gebied onder water lieten lopen door de zeesluizen open te zetten en zo de Duitse opmars wisten te stuiten. In rustiger perioden zou Lemaître zich in de loopgraven hebben ontspannen met het lezen van de klassiekers van de natuurkunde, waaronder Henri Poincarés Lecons sur les Hypothèses Cosmogoniques. Naar verluidt haalde hij zich ook eens de woede van een legerinstructeur op de hals door op een wiskundige fout te wijzen in de militaire handleiding voor ballistiek, wat hem zijn bevordering tot officier kostte.

Na de oorlog beantwoordde Lemaître aan een 'dubbele roeping' door zich zowel in te schrijven aan de indertijd tweetalige eengemaakte Universiteit van Leuven voor studies wis- en natuurkunde en filosofie, als aan het seminarie in Mechelen. Daar kreeg hij van kardinaal Mercier toestemming om Einsteins nieuwe relativiteitstheorie te bestuderen. In 1923 stak hij, compleet met priesterboord, het kanaal over om bij Eddington in de leer te gaan in het Cambridge Observatory.

Lemaître bewandelde een wetenschappelijk pad op het snijvlak van abstracte wiskundige theorie en concrete astronomische waarnemingen. Als verwoed lezer van zowel filosofische als natuurkundige werken zou Lemaître weleens geïnspireerd kunnen zijn geweest door de 18de-eeuwse schotse filosoof David Hume. In zijn An Enquiry concerning Human Understanding betoogde Hume dat onze ervaringen het fundament van onze kennis vormen. Hume erkende de kracht van de wiskunde, maar waarschuwde voor abstract redeneren dat ontkoppeld is van de wereld. 'Als we zuiver a priori redeneren, lijkt eender wat eender wat we kunnen veroorzaken. Het vallen van een kiezel zou, voor hetzelfde geld, de zon kunnen uitdoven, of de wens van één mens zou de planeten in hun baan om de zon kunnen houden.' Met zijn nadruk op ervaring als basis voor al onze ideeën heeft Hume het fundament helpen leggen voor een wetenschappelijke praktijk als inductief proces, geworteld in het experiment en in waarnemingen van de natuur. (pagina 78-79)

Lees ook: De olifant in het universum : donkere materie, mysterieuze deeltjes en de samenstelling van ons heelal van Govert Schilling (uit 2021).

Terug naar Overzicht alle titels

Roel Binnendijk & Jeroen Siebelink

Onder de beesten : undercover in de bio-industrie
Spectrum 2023, 318 pagina's  € 22,99

Korte bio van Roel Binnendijk (19?) en website Jeroen Siebelink (19?)

Korte beschrijving
Persoonlijk verhalen over de bio-industrie en dierenmishandeling in Nederland van een undercover-infiltrant in de sector. Roel Binnendijk werkte over een periode van drie jaar in stallen, op veetransporten en in een groot slachthuis. Met een verborgen camera verzamelde hij talloze bewijzen van ernstige dierenmishandeling en intimidatie van medewerkers. Zijn werk werd opgepikt door internationale media, veroorzaakte grote opschudding in de Nederlandse politiek en leidde zelfs tot nieuwe regelgeving. Wat doen wij dieren aan en wat doet dat met ons? En wie overtreedt hier eigenlijk de wet? Als eerste infiltrant ooit in Nederland onthult Binnendijk schokkende feiten over de vleesindustrie. Helder, toegankelijk en verhalend geschreven.  Roel Binnendijk is criminoloog en is werkzaam bij Animal Rights. Jeroen Siebelink is onderzoeksjournalist en schrijver van literaire non-fictie. Hij is auteur van de bedrijfsbiografieën van de Partij voor de Dieren en De Vegetarische Slager. Ook schreef hij de op waarheid gebaseerde roman ‘Pels’.

Tekst op website uitgever
Undercover in de harde realiteit van de bio-industrie
We hebben wel een vermoeden waar ons kroketje, onze cappuccino en ons eitje vandaan komen, maar daar laten we het liever bij. Zo niet Roel Binnendijk. Drie jaar lang werkte hij undercover in stallen, veetransporten en een groot slachthuis. Met een verborgen camera verzamelde hij talloze bewijzen van ernstige dierenmishandeling en intimidatie van medewerkers. Zijn werk werd opgepikt door internationale media, leidde tot grote opschudding in de Nederlandse politiek en vormt inmiddels de aanleiding voor nieuwe regelgeving.

In Onder de beesten word je meegenomen op een levensgevaarlijke zoektocht door de bio-industrie. Wat doen wij dieren aan en wat doet dat met ons? En wie overtreedt hier eigenlijk de wet? Alleen de bio-industrie? Of ook de dierenbeschermer die undercover gaat en zich moet conformeren aan de norm in de sector? Als eerste infiltrant ooit in Nederland onthult Binnendijk schokkende feiten en zet daarmee zijn eigen veiligheid op het spel.

Roel Binnendijk is criminoloog. Om de maatschappij rechtvaardiger te maken en iets te betekenen voor dieren, ging hij aan de slag bij een dierenambulance. Hier verbaasde hij zich over de kloof tussen de bereidheid van mensen om dieren in nood te helpen en de onverschilligheid over het lot van onzichtbare dieren. Hij besloot het onzichtbare zichtbaar te maken en undercover te gaan. Hij is nu werkzaam bij Animal Rights.

Jeroen Siebelink is onderzoeksjournalist en schrijver van literaire non-fictie. Hij heeft een voorliefde voor wereldverbeteraars in uiteenlopende werelden. Van zijn hand verschenen eerder de bedrijfsbiografieën van De Vegetarische Slager en de Partij voor de Dieren. Ook schreef hij de roman Pels, een op ware gebeurtenissen gebaseerd verhaal over een jongen die pelsdieren bevrijdt.

Fragment uit 7. Onderweg
Van mijn eerdere undercoverprojecten waren alleen mijn vriendin en mijn werkgever op de dierenambulance op de hoogte. Verder wist niemand er iets van. Ik verbleef steeds maar een paar weken onder kippen, eenden of varkens. Voordat mijn familie en mijn vrienden me begonnen te missen, was ik alweer terug. Tegen hen hoefde ik dus niet te liegen. Alleen tegen onbekenden.
  Maar mijn project in het veetransport, dat minimaal een jaar zal gaan duren, vereist dat ik ook tegen mijn naasten lieg. Het kan niet anders. Als aan de paastafel mijn veganisme al tot wrijving lijdt, zullen ook voor mijn dierenactivisme de handjes niet op elkaar gaan.
  Met een veganist aan tafel knaagt niet alleen een geweten mee, maar ook het wantrouwen. Bij elk gerecht moet je vriendelijk vragen of het wel plantaardig is. De kok vist verpakkingen uit de vuilnisbak, ontcijfert ingrediëntenlijsten, concludeert dat het waarschijnlijk niet veganistisch is omdat het 'eiwitten' bevat, wat meestal een red flag is om met deze kok even mee te kijken. In de eerste maanden van mijn veganisme schotelde mijn moeder eens een groentesoep voor. Na twee happen lepelde ik een gehaktballetje naar boven en hield hem als een trofee van verraad omhoog. Dan eet je er toch omheen, ze ze beschaamd wegkijkend.
  In mijn familie werd elk jaar het kerstdiner een klein beetje diervriendelijker, maar het ging te langzaam. Op een dag verdroegen mijn vriendin en ik niet langer het idee dat dierbaren als viering zich tegoed deden aan stukken dood dier. We wisten welke gruwelijkheden er aan hun lekkere hapjes kleefden, het droeg niet bij aan onze feeststemming. We kondigden aan dat we er niet langer aan wilden deelnemen. Op het bericht volgde aanvankelijk stilte, totdat mijn zusje boos opbelde. het maakte haar 'piswoest als geloof tussen familie in komt'.  Ze drukte precies op de verkeerde knop: veganisme als geloof wegzetten. het tegendeel is waar. Geloof staat los van de realiteit, veganisme erkent de feiten.
  Dieren, zei ik op fellere toon dan ik wilde, zijn geen mythische wezens in denkbeeldige werelden. Hun leed is echt.
  Acceptatie van verandering kost tijd. Elke veganist gaat door fasen, en de ene fase is lastiger dan de andere, maar de meest akelige momenten, die van afzondering en afscheiding, voorzie je niet. Je verwacht het niet, zoveel onbegrip van je naasten over een levensstijl waarin alles draait om begrip. Om mededogen. Het zou andersom moeten zijn.
  Mijn dierenactivisme wordt daarentegen heel anders ervaren. Terwijl mijn veganisme mij kennelijk van anderen kan doen afdrijven, blijkt tegen alle verwachting in dat mijn dierenactivisme juist verbindt. (pagina 130-131)


Boeken over onze nieuwe omgang met niet-dieren en dingen

Terug naar Overzicht alle titels

Marjolein de Rooij

Hoeveel vakantiedagen heeft een varken? : over nut en noodzaak van de vakbond voor dieren
Noordboek 2023, 167 pagina's  € 19,90

Website Marjolein de Rooij (19?)

Korte beschrijving
Een filosofisch pleidooi voor arbeidsrechten voor dieren die voor de mens werken. Koeien produceren melk, kippen leggen eieren, een schaap levert wol. Een varken werpt biggen die uitgroeien om als vlees te eindigen. Al deze dieren werken voor de kost. Maar anders dan werkende mensen hebben werkende dieren geen recht op vakantie, mogen ze niet meepraten over hun loon en vallen ze niet onder een cao. De Rooi zet zich in voor arbeidsrechten voor werkende dieren, die de dieren moeten beschermen tegen uitbuiting en onrechtvaardige behandeling. Helder en engagerend geschreven. Voor een brede tot geoefende lezersgroep. Marjolein de Rooij is auteur en oprichter van de eerste Vakbond voor Dieren ter wereld. Zij zet zich in voor arbeidsrechten voor werkende dieren.

Tekst op website uitgever
Koeien produceren melk, kippen leggen eieren, een schaap levert wol. Een varken werpt biggen die uitgroeien om als vlees te eindigen. Al deze dieren werken voor de kost. Maar anders dan werkende mensen hebben werkende dieren geen recht op vakantie, mogen ze niet meepraten over hun loon en vallen ze niet onder een cao. Marjolein de Rooij is oprichter van de eerste Vakbond voor Dieren ter wereld. Zij zet zich in voor arbeidsrechten voor werkende dieren. Want arbeidsrechten beschermen werknemers tegen uitbuiting en onrechtvaardige behandeling door werkgevers. Die rechten zouden ook voor werkende dieren moeten gelden. Dit vlot geschreven en vernieuwende boek legt zes vakbondseisen op tafel.  Ingenieur en vakbondsleider Marjolein de Rooij was nauw betrokken bij de oprichting van de Partij voor de Dieren. Ze schrijft regelmatig over werkende dieren, onder andere in Trouw, op Joop.nl en LinkedIn.

Fragment uit

Boeken over onze nieuwe omgang met niet-dieren en dingen

Terug naar Overzicht alle titels

Dierzaamheid

Dierzaamheid : duurzaam samenleven met dieren
Noordboek 2021, 286 pagina's  € 24,90
Onder redactie van Pim Martens, Maarten Reesink & Karen Soeters 

Korte beschrijving
Een pleidooi voor het duurzaam samenleven met huisdieren, gehouden dieren en wilde dieren in Nederland. Het verbeteren van de (rechts)positie van het dier is niet alleen van belang voor de kwetsbare dieren, maar ook voor het milieu en dus voor de gezondheid van de mens. Met tips voor een dierinclusieve samenleving. Relatief toegankelijk geschreven voor de complexiteit van het onderwerp. Pim Martens (Heerlen, 1968) is een Nederlandse academisch docent. Zijn werk werd in meerdere landen uitgegeven.

Tekst op website uitgever
Dit boek beschrijft het leven van huisdieren, gehouden dieren en wilde dieren in Nederland. Er blijkt veel te verbeteren. Maar het is mogelijk: duurzaam samenleven met dieren, zonder uitbuiting en milieuvernietiging. De auteurs introduceren het begrip ‘dierzaamheid’. We worden ‘dierzaam’ door zorgzamer om te gaan met onze huisdieren, dierentuinen te hervormen, de oude strijd tegen het zogenaamde ‘ongedierte’ te stoppen en door op een milieuvriendelijke wijze gezonder vee te houden. Het verbeteren van de (rechts)positie van het dier blijkt niet alleen van belang voor de kwetsbare dieren, maar ook voor het milieu en dus voor onze eigen gezondheid. Met tips voor een dierinclusieve samenleving. 

Auteurs: Pim Martens, Maarten Reesink & Karen Soeters ----
‘Dierzaamheid gaat veel verder dan duurzaamheid, in de zin dat het dierlijke belang en respect voor alle dieren (dus niet alleen mensen) en hun natuurlijke omgeving hier vooropstaat. We lanceren deze term dierzaamheid ook als een oproep. Wij willen dat de definitie van duurzaamheid zo wordt aangepast dat deze voortaan dierzaamheid omvat. Iets kan pas echt duurzaam zijn als het ook dierzaam is.’ ----
Pim Martens is gepromoveerd in de toegepaste wiskunde én biologische wetenschappen. Hij is hoogleraar duurzame ontwikkeling aan de Universiteit van Maastricht en oprichter van AnimalWise.

Maarten Reesink doceert DierMens Studies (Human-Animal Studies) bij de afdeling Mediastudies en het Instituut voor Disciplinaire Studies aan de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceerde daarover het standaardwerk Dier en Mens: de band tussen ons en andere dieren, en is medeoprichter van het Centrum voor DierMens Studies Nederland.
Karen Soeters is oprichter van House of Animals. Met deze organisatie zet ze zich in om een einde te maken aan dierenleed, onder meer door eigen onderzoek naar misstanden rond dieren. Van 2007 tot en met 2021 was ze directeur van de Nicolaas G. Pierson Foundation, het wetenschappelijk bureau van de Partij voor de Dieren. Met bijdragen van: Leonie Cornips, Marco van Duijn, Frank van Eerdenburg, Lenny van Erp, Monique Janssens, Marjo van Koppen, Diederik van Liere, Pim Martens, André Menache, Nynke Osinga, Maarten Reesink, Esteban Rivas, Servé Smeets, Karen Soeters, Bert Theunissen en Frank Zanderink

Fragment uit

Boeken over onze nieuwe omgang met niet-dieren en dingen

Bart Gremmen

Dierethiek & veehouderij : van een moreel kompas naar een ethisch kompas
Noordboek 2023, 192 pagina's € 22,90

Korte bio van Bart Gremmen (1956)

Korte beschrijving
Een actuele filosofische verhandeling over dierethiek in de veehouderij. Vanuit de ethiek is er veel kritiek op de veehouderij. De sector heeft zich daar nooit goed tegen verweerd, met als gevolg dat veel mensen denken dat de veehouderij niet te verenigen is met enige vorm van ethiek. In dit boek onderzoekt Bart Gremmen aan de hand van vier ethische benaderingen van de mens-dierrelatie welke ethische stroming wél past bij de bestaande veehouderij. Theorieën over dierenrechten vallen af, omdat ze onverenigbaar zijn met het houden van dieren. De zorgethiek biedt echter aanknopingspunten.‘Dierethiek & veehouderij’ is intelligent en met filosofische finesse geschreven en gaat diep in op ethische en morele vraagstukken. Voor geoefende lezers met verregaande interesse in het onderwerp. Met enkele ondersteunende schema’s in zwart-wit. Bart Gremmen is (1956) hoogleraar Ethiek in Levenswetenschappen aan Wageningen University & Research. Het alledaagse doen en laten in de wetenschap en de techniek is het uitgangspunt voor zijn werk.

Tekst op website uitgever
Vanuit de ethiek is er veel kritiek op de veehouderij. De sector heeft zich daar nooit goed tegen verweerd, met als gevolg dat veel mensen denken dat de veehouderij niet te verenigen is met enige vorm van ethiek. In dit boek onderzoekt Bart Gremmen welke ethische stroming wél past bij de bestaande veehouderij. Theorieën over dierenrechten vallen af, omdat ze onverenigbaar zijn met het houden van dieren. De zorgethiek daarentegen biedt aanknopingspunten. Bart Gremmen is hoogleraar Ethiek in Levenswetenschappen aan Wageningen University & Research. Het alledaagse doen en laten in de wetenschap en de techniek is het uitgangspunt voor zijn werk.

Fragment uit hoofdstuk 1. Veehouderij als maatschappelijke praktijk
Vergeleken met andere maatschappelijke praktijken, zoals industriële productie, heeft de landbouw een uniek karakter. In de volgende zes punten komt dat naar voren.
1. Landbouw is een van de meest cruciale menselijke activiteiten op aarde. Boeren zorgen voor niet zomaar voor planten dieren, maar doen dit om ons als menselijke soort letterlijk te laten overleven. Terwijl wij wel zonder andere technische praktijken kunnen, zouden we zonder landbouw worden gedwongen om alleen maar het beperkte voedsel te verzamelen dat er in de natuur is. Het aantal mensen op aarde zou daardoor drastisch afnemen. Landbouw is op die manier de basis van onze cultuur waarbij we, door in te grijpen in het natuurlijke leven van planten en dieren, een gedomesticeerde natuur laten ontstaan. Op deze manier 'zorgen' de platen en dieren voor ons;

2. De producten in de landbouw zij organisch, terwijl in alle andere technische praktijken de producten anorganisch zijn. Landbouwproducten komen in ons lichaam, daardoor zorgt de landbouw als een soort interface voor een relativering van het scherpe onderscheid tussen de (buiten)wereld van de natuur en de (binnen)wereld van de mens. Op die manier zijn we opgenomen in grotere systemen en zijn wij onderdeel van vele cycli;

3. In de landbouw is het uitgangsmateriaal vernieuwbaar, omdat d elandbouw gebruikmaakt van en ingrijpt op de reproductie van planten en dieren. Onomkeerbare handelingen, zoals het opeten van al het zaad of het slachten van alle dieren, kunnen er echter wel voor zorgen dat cycli, die de toekomst van de landbouw mogelijk maken, doorbroken worden;

4. In de landbouw is er geen onderscheid tussen productieproces en product; via het proces van de groei produceren de producten zichzelf; in tegenstelling tot praktijken waarin mensen of machines de producten maken. In d elandbouw zorgen mensen alleen voor de randvoorwaarden;

5. We hebben de producten in de landbouw niet zelf ontworpen via een blauwdruk op de tekentafel. Er is wel sprake van 'ontwerpen' via domesticatie en gericht fokken, maar dat is sterk afhankelijk van de aanwezige biodiversiteit en de genetische mogelijkheden. Domesticatie is meer dan alleen maar het 'temmen' van planten en dieren, het is het creëren van hybriden: combinaties van natuur en cultuur. Op die manier ontstaat er in de landbouw een onverbrekelijke eenheid tussen mensen en gedomesticeerde planten en dieren. Daarom kunnen we landbouw als een soort 'tweede' natuur beschouwen. Dieren en planten in de natuur zijn zelfstandig: ze hebben ons niet nodig om te kunnen overleven. Wij hebben de gedomesticeerde planten en dieren wel afhankelijk van ons gemaakt door in te grijpen in de reproductie van planten en dieren. We zijn daar zelfs letterlijk zelf van gaan leven: zaden, knollen, eiwitten en melk. Reproductie is vooral ook productie geworden, met uitzondering van vlees en sommige groenten.

6. Producenten en consumenten zijn in de landbouw niet zo gescheiden als bij andere technische praktijken. In de landbouw tellen de voorwaarden waaronder is geproduceerd mee bij de consumptie. (pagina 31-32)

Boeken over onze nieuwe omgang met niet-dieren en dingen

Terug naar Overzicht alle titels

woensdag 12 juli 2023

Peter Neumann

Vuurland : een reis door de lange eeuw van utopieën 1883-2020
Spectrum 2023, 264 pagina's  € 27,99

Oorspronkelijke titel: Feuerland. Eine Reise ins lange Jahrhundert der Utopien 1883-2020 (2022)

Wikipedia: Peter Neumann (1987)

Korte beschrijving
Een diepgravende verhandeling over de opkomst en teloorgang van utopische idealen in het tijdperk 1883-2020. Vandaag de dag lijkt de tijd van utopieën louter tot het verleden te behoren, maar in de twintigste eeuw volgde het ene utopische wereldbeeld op het andere. Peter Neumann kruipt in de huid van denkers en schrijvers als Nietschze, Freud, Kafka, Arendt, Sontag en vele anderen. Aan de hand van historische gebeurtenissen, portretten en verhalen laat Neumann zien wat er zich in de twintigste eeuw in de bovenkamer afspeelde, en wat wij kunnen leren van dit utopisch denken. Zeer intelligent geschreven. Uitsluitend geschikt voor een geoefende lezersgroep. Met enkele foto’s en illustraties in zwart-wit. Peter Neumann (1987) is een Duitse schrijver, dichter en universitair docent. Voor zijn poëzie ontving hij verschillende prijzen en beurzen. Eerder verscheen van zijn hand 'De republiek der vrije geesten’.

Tekst op website uitgever
Het begint allemaal met een enorme knal die over de hele wereld gevoeld wordt: de uitbarsting van de Krakatauvulkaan in 1883. Deze uitbarsting staat in Peter Neumanns boek Vuurland symbool voor de enorme kracht van de utopische ideeën die in de lange twintigste eeuw zijn ontstaan.

Gedurende deze periode volgde het ene utopische wereldbeeld op het andere. Vandaag de dag lijkt de tijd van utopieën echter louter tot het verleden te behoren. In dit boek blikt Neumann terug op de hoogtijdagen van de utopie en onderzoekt wat we ervan kunnen leren.

Van Nietzsches übermensch en Wittgensteins taalrevolutie tot de utopie van grenzeloze vooruitgang en de revolutionaire kunst van Käthe Kollwitz en Freuds verovering van het onbewuste. Aan de hand van de levens van deze en vele andere denkers en wetenschappers brengt Neumann de lange eeuw van utopieën meesterlijk tot leven. Vuurland is een boeiende reis naar het tijdperk van de grote utopieën, die ons – ondanks hun vaak destructieve energie – tot op de dag van vandaag blijven fascineren.

Peter Neumann is schrijver, dichter en universitair docent. Hij is gepromoveerd in de filosofie en doceerde aan de universiteiten van Jena en Oldenburg. Voor zijn poëzie ontving hij verschillende prijzen en beurzen. Sinds 2021 werkt hij als redacteur voor het feuilleton van weekblad Die Zeit. Eerder verscheen in het Nederlands De republiek der vrije geesten, over het verleden van Jena als intellectueel centrum.

Fragment uit

Terug naar Overzicht alle titels

dinsdag 11 juli 2023

Ingrid Robeyns 2



Limitarisme : pleidooi tegen extreme rijkdom
De Arbeiderspers 2023, 382 pagina's  € 26,99

Wikipedia: Ingrid Robeyns (1972)

Korte beschrijving
Een boek over limitarisme en de kloof tussen arm en rijk. De auteur bepleit de noodzaak van een limiet aan de buitensporige welvaart van de allerrijksten. Extreme rijkdom vormt volgens haar een gevaar voor de democratie en staat een duurzame toekomst in de weg. Het limitarisme is een politieke filosofie die stelt dat de sterkste schouders daadwerkelijk de zwaarste lasten moeten dragen zodat ongelijkheden ingeperkt kunnen worden. Uiteindelijk zal iedereen daarvan profiteren, ook de superrijken zelf. De auteur geeft uitleg over en argumenten voor het limitarisme en schetst hoe het er in de praktijk uit zou zien. Verdiepend en gedetailleerd geschreven. Met name geschikt voor de geoefende lezer.  Ingrid Robeyns (Leuven, 1972) is een Nederlandse econoom, filosoof en academisch docent. Ze promoveerde in Cambridge bij Amartya Sen en is de grondlegger van het limitarisme.

Tekst op website uitgever
Geen mens zou in armoede moeten leven; daarover is iedereen het wel eens. Maar is te veel geld niet even onwenselijk?

De kloof tussen arm en rijk neemt almaar toe. Wereldwijd is driekwart van alle rijkdom in handen van een klein groepje miljardairs. Dat is moreel niet verdedigbaar, vindt politiek filosoof Ingrid Robeyns. In Limitarisme legt ze uit waarom er een limiet moet komen aan de buitensporige welvaart van de allerrijksten. Ongelijkheid vormt een gevaar voor de democratie en staat een duurzame toekomst in de weg. Bovendien is rijkdom zelden een persoonlijke verdienste, eerder een kwestie van geluk.

In dit vlammende betoog laat Robeyns haarscherp zien hoe het limitarisme in de praktijk zou kunnen werken. Met dit systeem dragen de sterkste schouders daadwerkelijk de zwaarste lasten en wordt het gelijkheidsbeginsel beter nageleefd. Zo kan het overtollige geld van de superrijken mens en  samenleving veel goeds opleveren. En daar profiteert uiteindelijk iedereen van.

Fragment uit 4. Het ondermijnt de democratie
Er zijn drie cruciale aspecten van de democratie die worden bedreigd als geld een rol gaat spelen. De eerste is collectieve besluitvorming. We zijn niet simpelweg individuen die toevallig zij aan zij leven met andere individuen die geen gevolgen ondervinden van onze handelingen en ons gedrag. We zijn mensen die samenleven in een gedeelde fysieke ruimte, die allemaal verschillende behoeften en verlangens hebben ten aanzien van het gebruik van die ruimte en de hulpbronnen die daar te vinden zijn. Daarom moeten we het met zijn alleen eens worden over de regels om ons leven te reguleren. Bij elke groep individuen die dicht bij elkaar leven zal er onvermijdelijk interactie ontstaan, wordt er ene vorm van handel bedreven, en moet er overeenstemming komen over wie wat bezit. Het alternatief is chaos, extreme onzekerheid en het recht van de sterkste. Als we een idee willen krijgen over hoed dat eruit zou kunnen zien, hoeven we alleen te kijken naar de scenario's die worden geschetst in dystopische sciencefiction, waar iedereen op elk gewenst moment ongestraft een willekeurige andere persoon kan ombrengen. Het is misschien fascinerend om die verhalen te lezen of sciencefictionfilms te zien, maar ik ben ervan overtuigd dat de meesten van ons de voorkeur geven aan een samenleving waarin wijzelf en onze dierbaren, onze projecten en onze persoonlijke eigendommen veilig zijn.

In kleinschalige gemeenschappen kunnen radicaal niet-hiërarchische vormen van collectieve besluitvorming volstaan om te beslissen over de verdeling van schaarse gedeelde hulpbronnen (zoals onderdak, voedsel en water).In die situatie gaan mensen bij elkaar zitten om te overleggen, en aangezien het om een kleine gemeenschap gaat, krijgt iedereen de kans om gehoord te worden. Deze wijze van besluitvorming - bij elkaar zitten om zaken te bespreken - kan ook werken in wooncollectieven of kleine leefgemeenschappen, waar het een zinvolle manier kan zijn om taken te verdelen die nodig zijn om de collectieve belangen te verdedigen (zoals een bedreiging van buitenaf door andere mensen, maar ook natuurrampen, zoals overstromingen). Grotere gemeenschappen hebben wellicht in de loop der tijd regels vastgesteld voor collectieve besluitvorming, zoals bijvoorbeeld het geval is bij inheemse stammen waar de stamoudsten beslissen over collectieve aangelegenheden. In hedendaagse samenlevingen moeten we ons gezien hun aanzienlijke omvang echter verlaten op delegering en gestructureerde vormen van besluitvorming. In de meeste landen wordt dit gedaan door te stemmen op functionarissen die namens de gehele bevolking besluiten zouden moeten nemen die redelijk zijn en gerechtvaardigd kunnen worden tegenover degenen die de gevolgen van deze besluiten ondervinden.


Zoals we zullen zien, verdwijnt ons vermogen om echt collectieve besluiten te nemen zodra extreme rijkdom in beeld komt. Dat is niet alleen een logistiek, maar ook een moreel probleem. Extreme rijkdom ondermijnt het kernprincipe van politieke gelijkheid, dat het kernachtigst geformuleerd is in de leus 'one man, one vote'. (p 129-130)

Genomineerd voor de Socratesbeker 2024 - tekst op website Maand van de Filosofie
Geen mens zou in armoede moeten leven; daarover is iedereen het wel eens. Maar is te veel geld niet even onwenselijk?

De kloof tussen arm en rijk neemt almaar toe. Een kleine groep superrijken wordt steeds rijker terwijl de afstand met de mensen zonder noemenswaardig vermogen steeds groter wordt. Dat is moreel niet verdedigbaar, vindt politiek filosoof Ingrid Robeyns. In Limitarisme legt ze uit waarom er een limiet moet komen aan de buitensporige welvaart van de allerrijksten. Extreme rijkdom vormt een gevaar voor de democratie en staat een duurzame toekomst in de weg. Bovendien is rijkdom zelden een persoonlijke verdienste, eerder een kwestie van geluk.

In dit vlammende betoog doet Robeyns de argumenten voor het limitarisme uit de doeken, en schetst ze hoe het er in de praktijk uit zou zien. We moeten toe naar een systeem waarin de sterkste schouders daadwerkelijk de zwaarste lasten dragen en ongelijkheden ingeperkt worden. Het overtollige geld van de superrijken kan mens en samenleving veel goeds opleveren. En daar profiteert uiteindelijk iedereen van, ook de superrijken zelf.

Ingrid Robeyns (1972) is econoom en filosoof, en als hoogleraar Ethiek van Instituties verbonden aan de Universiteit Utrecht. Ze promoveerde in Cambridge bij Amartya Sen en is de grondlegger van het limitarisme.

Draadje (februari 2024)

Lees ook: Rijkdom : hoeveel ongelijkheid is nog verantwoord? (2019), of De ongelijkheidsmachine : een verborgen Europese geschiedenis van Paul Goossens (uit 2023)

Artikel: Moneyland: het zal nooit makkelijker zijn om ertegen op te treden dan nu. (april 2019)


Boeken waar Ingrid Robeyns (al dan niet expliciet) naar verwijst, én die op dít blog staan

Anthony B. Atkinson

Ongelijkheid

2015

443

Floris van den Berg

Filosofie voor een betere wereld

2009

314

Oliver Bullough

De butler van de wereld

2023

367

Oliver Bullough

Moneyland

2019

413

Ha-Joon Chang

23 dingen die ze je niet vertellen …

2010

304

Ha-Joon Chang

Economie

2014

384

Noam Chomsky

Het einde van de Amerikaanse droom

2017

197

Dirk De Wachter

Borderline times

2012

294

Ewald Engelen

De kanarie in de kolenmijn

2016

255

Ewald Engelen

Ontwaak!

2021

224

Christian Felber

Ware winst

2017

208

Bill Gates

Hoe we een klimaatramp kunnen vermijden

2021

288

Anand Giridharadas

Waarom de superrijken de wereld niet zullen …

2019

334

Paul Goossens

De ongelijkheidsmachine

2023

580

Sander Heijne

Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u

2018

179

Sander Heijne c.s.

Fantoom groei

2020

256

Jason Hickel

Minder is meer

2021

273

Tim 'S Jongers

Beledigende broccoli 2.0

2023

204

Patrick Radden Keefe

Het pijnstillerimperium

2021

560

Albert Jan Kruiter

De dag dat Peter de deur dichttimmerde

2012

171

Albert Jan Kruiter

In ons belang

2011

53

Roman Krznaric

De goede voorouder

2021

303

Raoul Martinez

Hoe vrij zijn wij?

2017

544

Mariana Mazzucato c.s.

De consultancy industrie

2023

351

Mariana Mazzucato

De ondernemende staat

2015

319

Mariana Mazzucato

De waarde van alles

2018

384

Mariana Mazzucato

Moonshot

2021

249

Bram Mellink c.s.

Neoliberalisme

2022

351

Branko Milanovic

Wereldwijde ongelijkheid

2017

333

George Monbiot

Uit de puinhopen

2018

207

Thomas Piketty

Een kleine geschiedenis van de gelijkheid

2022

327

Thomas Piketty

Kapitaal en ideologie

2020

1134

Thomas Piketty

Kapitaal in de 21e eeuw

2014

813

Kate Raworth

Donuteconomie

2017

352

Sjors Roeters

Miljardairs onder de guillotine

2022

264

Michael J. Sandel

De tirannie van verdienste

2020

265

Michael J. Sandel

Het onbehagen in de democratie

2023

478

Michael J. Sandel

Niet alles is te koop

2012

240

Bernie Sanders

Het is oké om kwaad te zijn op het kapitalisme

2023

365

Sander Schimmelpenninck

Sander en de kloof

2013

116

Jan Schuurman Hess

Voettocht naar het hart van het land

2014

301

Robert & Edward Skidelsky

Hoeveel is genoeg?

2013

320

Timothy Snyder

Over tirannie

2017

124

Joseph E. Stiglitz

Winst voor iedereen

2019

368

Geert Van Istendael

De grote verkilling

2019

269

Paul Verhaeghe

Onbehagen

2023

285

Martin Wolf

De crisis van het democratisch kapitalisme

2023

541

 

Terug naar Overzicht alle titels