De Bezige bij 2021, 144 pagina's - € 16,99
Wikipedia: Ramsey Nasr (1974)
Korte beschrijving
De noodgedwongen inactiviteit als gevolg van de corona-lockdown heeft velen van ons extra tijd gegeven om na te denken. Waar de meeste mensen hun persoonlijke situatie daarbij als uitgangspunt genomen zullen hebben, heeft voormalig Dichter des Vaderlands Ramsey Nasr gekozen voor de klimaatcrisis waarin de wereld zich bevindt. De pandemie is naar zijn mening een symptoom van de dramatische toestand waarin de mensheid met haar streven naar steeds meer welvaart de wereld gebracht heeft en moet daarom wat dat betreft als een wake-up call worden gezien. In Nederland mag dit bewustzijn inmiddels vrij breed zijn doorgedrongen, tegelijkertijd moeten wij ook de grootste stappen zetten om tot verandering te komen, omdat we met onze intensieve landbouw, energieverslindende industrie en ontembare reislust bovengemiddeld bijdragen aan de opwarming van de atmosfeer. Het boek stemt bepaald niet vrolijk en menig lezer zou er van in de put kunnen raken, ware het niet dat Nasr de pijn met veel mooie dichtregels en prikkelende uitspraken enigszins weet te verzachten. Gebonden uitgave in pocketformaat; normale druk.
Tekst op website uitgever
Hoe komen we uit deze crisis? Dat is de vraag die Ramsey Nasr, een van Nederlands meest veelzijdige kunstenaars, zichzelf stelt.
De pandemie legt volgens Nasr bloot wat we lange tijd niet wilden zien: het politieke en economische systeem heeft de fundamenten van onze samenleving aangetast. In een uiterst persoonlijk en tegelijk rationeel betoog ontleedt Nasr de corona- en klimaatcrisis als twee rampen die wezenlijk met elkaar verbonden zijn. Stap voor stap bevraagt hij onze gehele westerse manier van leven. Aan de hand van kunstenaars als Boccaccio, Rilke en Van Gogh houdt Nasr een pleidooi om onze plek op aarde en ons idee van geluk radicaal te herzien, niet als zweverig ideaal, maar puur uit lijfsbehoud.
De fundamenten is daarmee naast een indringende hartenkreet een politieke oproep tot opstand. Tegenover de chaos van deze tijd plaatst Nasr een urgent maar hoopvol geluid voor een land en wereld in crisis.
Fragment uit De fundamenten - februari 2021
Het gaat niet over dieren, zelfs niet over de natuur. Het gaat over het grootste verband dat binnen ons bereik ligt: natuurlijkheid.
Het moet mogelijk zijn onze samenleving te hervormen, zodanig dat er een zekere natuurlijkheid in wordt teruggebracht. Aristoteles sprak hier al over, als een van de eerste filosofen die zich met het thema van de economie bezighield. Zijn concept van een natuurlijke economie is inmiddels totaal achterhaald: handel zou zich volgens hem moeten beperken tot wat een huishouden zelf nodig heeft. Het produceren van meer goederen dan je zelf nodig hebt, noemde hij reeds onnatuurlijk. Tweeënhalf millennium later zou Aristoteles daarmee bedoelen dat je als gezin precies zoveel kaas, brood, televisies, onderbroeken en auto's mag produceren als je zelf nodig denkt te hebben en niet stiekem nog een extra auto in elkaar zet om aan de buren te verpatsen. Ergens schuilt een denkfout. Zijn uitgangspunt wordt nergens meer serieus genomen. Het streven van Aristoteles was niettemin zuiver: een economisch stelsel dat organisch is en niet op oneerlijkheid gebaseerd.
Natuurlijkheid toelaten op economisch gebied betekent: de basis van de huidige bedrijfsvormen zodanig herordenen dat winst niet langer het enige oogmerk kan vormen. Bedrijven zonder winstoogmerk? Belachelijk! Klopt - voor ons wel ja. Voor ons nageslacht zou het wel eens een vanzelfsprekendheid kunnen zijn. Voor hen zal juist het sprookje dat iedereen het beter zal krijgen dankzij de vrije markt volstrekt belachelijk overkomen.
Winst blijft momenteel voor veel bedrijven het primaire doel. Dit doel wordt in stand gehouden door de organisatievorm. In het streven naar een zo groot mogelijk rendement kan de driehoek van bestuur, commissarissen en aandeelhouders een bedrijf gijzelen. Zodra een bestuur tracht vernieuwingen door te voeren die ten koste gaan van het rendement, zullen de aandeelhouders vanzelfsprekend protesteren: het is hun geld en zonder geld houdt het bedrijf op te bestaan, dus wordt er geplooid. Nu zijn aandeelhouders over het algemeen geen satanische fielten; ze hebben geen zwaveladem en geen schubben. Evenmin zijn multinationals intrinsiek slecht. Het probleem ligt bij het basisprincipe van winstmaximalisatie, dat een bepaald gedrag verwacht en aanjaagt, en zo een perpetuum mobile kan vormen waarmee ondernemingen - en uiteindelijk een heel economisch systeem - in een wurggreep worden gehouden. (pagina 122-124)
Interview: Ramsey Nasr: ‘Ik denk dat er niemand is die op zijn sterfbed zegt: wat ben ik blij dat ik veel geld heb verdiend’ (De Volkskrant, 29 maart 2021)
Zondag 28 maart 2021 zat Ramsey Nasr bij Buitenhof.
De fundamenten is zonder enige twijfel een pamflet. Kik hier voor meer pamflet-achtige boeken (143 stuks, februari 2021)
Terug naar Overzicht alle titels