zondag 28 oktober 2018

Lammert Kamphuis

Filosofie voor een weergaloos leven
De Bezige bij 2018, 236 pagina's  - € 17,99

Website Lammert Kamphuis (1983)

Korte beschrijving
Lammert Kamphuis probeert aan te geven waar de filosofie en de grote denkers je kunnen helpen bij de manier waarop je in het leven staat en naar de werkelijkheid kijkt. Het boek is in drie delen opgesplitst. Het eerste deel gaat over je relatie met de werkelijkheid. Deel twee gaat over je relatie met anderen en deel drie gaat over de relatie met jezelf. Filosofische oefeningen moeten ons helderder doen denken. Als wij helderder kunnen denken, kunnen wij ook beter weerstand bieden aan wat er op ons afkomt. Het boek geeft tal van aanknopingspunten aan de moderne mens, die zich door keuzestress, de prestatiemaatschappij en de cijfertjesmanagers gemangeld weet. Het boek sluit af met een thematische literatuuropgave.

Fragment uit 3. 24 soorten jam
Vrij zijn / ze wil alleen maar vrij zijn / liefde komt ooit / Ze wil alleen maar / vrij zijn / onbezorgd en vrij zijn / Liefde / liefde komt ooit / ze wil nu alleen maar vrij zijn.
Marco Borsato zong in 1995 dit op het eerste oog onschuldige refrein. Maar bij nadere bestudering komt hier een cruciale vooronderstelling in mee. Er wordt impliciet beweerd dat liefde en vrijheid elkaar uitsluiten; zolang je vrij wil zijn is er geen ruimte voor liefde en zolang er liefde in het spel is, moet je je vrijheid opgeven.
  De Britse filosoof Isaiah Berlin (1909-1997) zou beweren dat dit refrein naadloos aansluit bij hoe wij tegenwoordig het begrip 'vrijheid' invullen: vrijheid als onafhankelijkheid. Zolang je je niet hoeft te committeren ben je vrij. Vrijheid is dat deel van je leven waar anderen niets over te zeggen hebben. Dit geldt in de liefde, op het werk of in relaties met anderen. Berlin definieert dit idee als volgt: 'Met vrij-zijn in deze zin bedoel ik dat anderen zich niet in mijn zaken mengen. Hoe ruimer het gebied van deze niet-inmenging, des te groter mijn vrijheid. Deze vrijheid behoud je dus door je zo lang mogelijk nergens aan te verbinden, want dan heeft niemand iets over je te zeggen. (pagina 41-42)

 

Wanneer er te veel opties zijn, kunnen we dus niet goed meer kiezen. Als alle supermarktdirecteuren dit onderzoek als leidraad namen voor hun beleid, zouden de supermarkten in Nederland heel wat overzichtelijker worden. Maar hoewel we moeilijker tot een keuze komen als er meer opties zijn, verkiezen we toch het meeste aantal keuzemogelijkheden. Daarom wordt het kraampje met 24 soorten jam drukker bezocht dan het kraampje met slechts 6 soorten.
  Op de meeste gebieden in ons leven hebben we tegenwoordig meer keuzes dan onze voorouders. Dit geldt voor onze opleiding, loopbaan, liefdesleven of woonplaats, al dan niet met een gezin. We hebben en willen veel keuzeopties, maar precies die hoeveelheid aan opties geeft onrust en zorgt ervoor dat we niet kunnen kiezen. het lijkt dat we iets willen wat we niet aankunnen.
  Maar als al die opties het ons zo moeilijk maken, waarom willen we ze dan toch? Omdat kennelijk het aantal keuzemogelijkheden ons gevoel van vrijheid vergroot. Hoe meer te kiezen je hebt, hoe vrijer je je voelt. Sterker nog, het openhouden van opties staat tegenwoordig gelijk aan vrijheid. Zolang we niet kiezen, leggen we ons niet vast en daarmee wordt onze vrijheid vergroot. (pagina 44-45)

Artikel: Next Freedom en koning Midas (december 2018)

Terug naar Overzicht alle titels

donderdag 11 oktober 2018

Alex Brenninkmeijer


Moreel leiderschap
Prometheus 2019, 336 pagina's  - € 19,99

Wikipedia: Alex Brenninkmeijer (1951-2022)

Korte beschrijving
Moreel leiderschap is gebaseerd op gezag, goede communicatie en afweging van belangen. De tegenhanger daarvan is machtsmisbruik, arrogantie, de feiten naar je hand zetten en 'sterk' leiderschap zoals Trump dat vertoont. Brenninkmeijer put uit zijn persoonlijke ervaring, met veel concrete voorbeelden uit zijn tijd als nationaal ombudsman, rechter, medewerker op vijf Nederlandse universiteiten en lid van de Europese Rekenkamer. Hij benadrukt het belang van vrijuit spreken, tijdig excuses maken, afwegen van belangen en meta-communicatie. Hij breekt een lans voor mediation om tot goede oplossingen te komen in de geest van de wet. Ofwel: eerlijkheidsbeleving. Hij neemt geen blad voor de mond bij het noemen van voorbeelden uit zijn praktijk. Het koningshuis, de kerk en een aantal ministers met wie hij het aan stok had, worden niet gespaard. Het boek is niet alleen bestemd voor juristen en bestuurders, maar ook voor burgers en iedereen in de samenleving die zich wil oefenen in moreel leiderschap. Met literatuurverwijzingen in eindnoten.

Tekst op website uitgever
De roep om moreel leiderschap is actueel. President Trump won de verkiezingen als een alfamannetje en hij  laat  zich  van  dag  tot  dag  gelden.  Maar  ook  in  Rusland, China, Turkije, Polen en Hongarije zien we sterke  leiders  hun  positie  vestigen.  Onafhankelijke  media worden kapotgemaakt of gemanipuleerd, en de democratie wordt uitgehold.
Het  economische  verdienmodel  van  het  neolibera­lisme  stuurt  op  marktmacht  zoals  van  Amazon.  De  digitale wereld wordt beheerst door machtige partij­ en zoals Apple, Google en Facebook, die – vaak achter de schermen – tot vrijwel alles in staat blijken.
Is sterk leiderschap succesvol en is er geen alternatief?
Veel mensen zijn op zoek naar dat alternatief, gebaseerd  op waarden als eerlijkheid, oprechtheid, gematigdheid en redelijkheid. Maar hoe pas je moreel leiderschap – in het grote en in het kleine – toe en hoe ga je om met macht die anderen over je uitoefenen?
In   Moreel  leiderschap  ontrafelt  Alex  Brenninkmeijer  – op basis van zijn ervaringen als rechter, Nationale ombudsman en lid van de Europese Rekenkamer, en op  grond  van  zijn  inzichten  als  hoogleraar  –  hoe  moreel leiderschap als tegenovergestelde van macht kan werken. Hij doet aan de hand van concrete praktijkvoorbeelden verslag van zijn zoektocht naar de werking van  moreel  leiderschap.  Een vorm van  leiderschap  die iedereen kan ontwikkelen.

Opmerking
Boek zou oorspronkelijk bij Amsterdam University Press verschijnen, maar werd teruggetrokken. Prometheus nam het over.

Fragment uit Terugblik en vooruitblik
Voor het aangaan van een dialoog over belangen en motieven is zelfinzicht op basis van zelfreflectie noodzakelijk. Bij al dan niet botte uitoefening van macht ontbreekt het vaak aan het vermogen tot zelfreflectie. Kenmerkend voor mensen die vanuit macht opereren is dat zij veelal impulsief en vanuit eigenbelang opereren en weinig aandacht schenken aan het perspectief van de ander.
  Dat moreel leiderschap en het uitoefenen van gezag een adequaat antwoord op macht en machtsmisbruik vormen, betekent niet dat moreel leiderschap steeds opgewassen is tegen actueel machtsmisbruik en manipulatie. Deels gaat het om de lange termijn, omdat macht zich in een flits kan manifesteren en langzaam denken daar niet mee verenigbaar is. Geconfronteerd met machtsmisbruik voelt iemand zich veelal overvallen of genomen. 'Halt' roepen en aansturen op een dialoog over achterliggende waarden is niet altijd mogelijk.
  Machtswellustelingen houden het redelijke gesprek vaak af. Trump gaf de gebruiksaanwijzing met  'Grab them by the pussy'. Het is bij directe en brute confrontaties moeilijk om escalatie uit de weg te gaan. Poetin laat de hem onwelgevallige journalist Anna Politkovskaja vermoorden, maar ontkent iedere betrokkenheid van het Kremlin glashard en saboteert het strafrechtelijke onderzoek tegen de daders, net als bij de aanslag op MH17. (pagina 227-228)

Radio-interview
Zaterdag 19 januari 2019 schoof Alex Brenninkmeijer aan bij de Nieuwsweekend op NPO Radio 1, het programma van Mieke van de Weij en Peter de Bie. Klik hier om te beluisteren

Artikel: Moreel leiderschap. Het ethos geeft als het erop aankomt de doorslag. (januari 2019) en  Hoe komt het toch dat de consument in ons alles ruïneert, verwoest, platbrandt, sloopt en te gronde richt wat de burger en de onderzoeker in ons dierbaar is? (augustus 2019) 

Terug naar Overzicht alle titels

Julien Benda

Het verraad van de intellectuelen
Amsterdam University Press 2018, 272 pagina's  € 19,99

Bevat een (lange) inleiding van Thijs Kleinpaste.

Oorspronkelijke titel: La trahison des clercs (1927)

Wikipedia: Julien Benda (1867-1956)

Korte beschrijving
De Franse filosoof en journalist Julien Benda (1867-1956) was een eigenzinnige schrijver die met 'La trahison des clercs' (nu vertaald als 'Het verraad van de intellectuelen') in 1927 op slag beroemd werd. De 'klerken' waar hij over schrijft, zijn de intellectuelen, 'de mensen die uit naam van het filosofisch denken een waardenstelsel voor de wereld ontwerpen'. Traditioneel stonden ze boven de massa en wijdden ze zich aan hun taak om eeuwige en belangenvrije waarden zoals de rechtvaardigheid en rede te beschermen. Maar vandaag, aldus Benda, versterken intellectuelen de 'politieke driften' van de massa, zoals polarisatie en vergoddelijken van staat, vaderland en klasse. Daarmee plegen ze verraad door hun stem niet langer te verheffen tegen machtsmisbruik, onrechtvaardigheid en onderdrukking. Een zeer felle aanklacht tegen populisme en nationalisme onder de intellectuele elite. Dat dit boek pas nu in het Nederlands vertaald, heeft alles te maken met de (hernieuwde) actualiteit ervan. Zeer leesbaar vertaald door Eva Wissenburg, met een verhelderende inleiding van Thijs Kleinpaste. Interessant voor een breed publiek.

Tekst op website uitgever
Onze wereld wordt kleiner. Mensen trekken zich terug in  hun  eigen  informatiebubbel  en  communiceren  voornamelijk met geestverwanten op sociale media.
Het wantrouwen tegen politici, rechters, wetenschappers, journalisten en iedereen van buiten neemt toe.
Uitspraken van de Amerikaanse president over ‘fake news’, ‘alternative facts’ en ‘post­truth’ wakkeren de trend verder aan.
In dit klimaat lijkt het beroemde boek La Trahison des clercs  (1927) rechtstreeks aan ons geadresseerd. De auteur,  Julien  Benda,  reageerde  met  name  op  de  opkomst van fascistische en nationaalsocialistische denkbeelden in de samenleving. Menno ter Braak en E.  du  Perron,  beiden  lid  van  het  in  1936  opgerichte  Comité van Waakzaamheid, waren groot fan van La Trahison  des  clercs   en  overwogen  een  vertaling  in  het Nederlands, die er echter nooit kwam.
Tot nu, want het weergaloze essay van Benda heeft niets  aan  actualiteitswaarde  ingeboet.  Zijn  oproep  aan  intellectuelen  om  zich  verre  te  houden  van  kliekjesgeest, materiële belangen en politiek machis­mo, vormt een onmisbaar tegengif tegen gevaarlijke krachten van onze tijd. De moderne ‘klerken’ (onder wie  wetenschappers,  schrijvers  en  andere  opinie­makers) zouden zich, aldus Benda, uitsluitend moeten engageren met het Recht, de Waarheid en de Rede, universele begrippen die vernietigd dreigen te worden door  postmodern  relativisme  en  anti­verlichtings­denken.
In Nederland is het ‘verraad der klerken’ in de loop der jaren een begrip geworden. De publicatie van de eerste Nederlandse vertaling van La Trahison des clercs zal een belangrijke  bijdrage leveren  aan  het zinderende debat zoals dat nu gevoerd wordt op scholen, in de media en in de politiek.

Fragment uit III - De klerken. Het verraad van de klerken
1 De intellectuelen nemen de politieke driften over
Allereerst nemen de intellectuelen de politieke driften over. Niemand zal ontkennen dat tegenwoordig in heel Europa de overgrote meerderheid van de schrijvers en de kunstenaars, en een flink deel van de wetenschappers, filosofen en 'bedienaren van God', meezingen in het koor van rassenhaat en politieke kliekvorming, en al helemaal niemand zal ontkennen dat ze de passie voor de natie hebben overgenomen. Om te bewijzen dat niet alle intellectuelen tot onze tijd hebben gewacht voor ze deze driften met hart en ziel gingen omarmen, hoef ik waarschijnlijk maar de namen te noemen van Dante, Petrarca, D'Aubigné, van zomaar een apologeet van de Cabochiens of zomaar een prediker van de Heilige Liga, maar al bij al bleven deze marktpleinintellectuelen vroeger de uitzondering, in elk geval onder de grote namen, en als ik naast de eerder genoemde meesters ook nog verwijs naar de falanx gevormd door Thomas van Aquino, Roger Bacon, Galileï, Rabelais, Montaigne, Descartes, Racine, Pascal, Leibniz, Kepler, Huygens, Newton of Voltaire, Buffon en Montesquieu, om er maar een paar te noemen, kan ik volgens mij gerust herhalen dat het geheel van denkers doorgaans niets van politieke driften moest weten en net als Goethe zei: 'Politiek is een zaak voor diplomaten en militairen.' Het kwam ook wel voor dat ze wel gewag maakten van politieke driften (zoals Voltaire), maar dan op een kritische toon en zonder de drift als zodanig over te nemen; sterker nog, je zou kunnen zeggen dat zelfs de denkers die de drift werkelijk een warm hart toedroegen, zoals Rousseau, De Maistre, Chateubriand, Lamartine en Michelet, zo gericht waren op de algemene aspecten van het gevoel, zo veel aandacht hadden voor de abstracte benadering ervan en zo veel afkeer voelden voor het korte-termijndenken, dat de term drift nauwelijks op zijn plaats is. Voor de tegenwoordige tijd hoef ik Mommsen, Treitschke, Ostwald, Brunetière, Barrès, Lemaître, Péguy, Maurras, D'Annunzio en Kipling maar te noemen en iedereen is het erover eens dat de hedendaagse intellectueel de politieke driften beoefent met alles erop en eraan; hij snakt naar actie en direct resultaat, geeft enkel om het doel, haalt zijn neus op voor argumenten en is onbeheerst, haatdragend en stijfkoppig. De hedendaagse klerk laat de leek niet langer in zijn eentje naar het marktplein gaan; hij vindt dat hij zelf ook een burgerziel heeft gekregen en wil daar volop gebruik van maken, hij is trots op zijn nieuwe ziel; zijn literatuur loopt over van de minachting voor iedereen die zich afzondert voor de kunst of de wetenschap en zich afzijdig houdt van de gevoelens die leven in de stad. Geef hem de keuze tussen Michelangelo, die Leonardo de les leest omdat hij zo onbewogen blijft onder de Florentijnse rampspoed, en de meester van Het Laatste Avondmaal zelf, die antwoordt dat hij inderdaad volledig in beslag wordt genomen door zijn bestudering van de schoonheid, en hij zal zich verwoed achter die eerste scharen. Het is lang geleden dat Plato opmerkte dat er ketens nodig zijn om een filosoof te dwingen zich te bekommeren om de staat. Ziehier de moderne klerk: hij hoort op jacht te zijn naar eeuwige zaken, maar denkt dat het eervoller is je druk te maken om de stad. - Het is even logisch als duidelijk dat de gevoelens van de leek er veel sterker op worden als de klerk zijn driften gaat delen. Zoals gezegd verdwijnt allereerst het prikkelende schouwspel van een mensensoort die zijn belangen buiten de praktische wereld plaatst, maar bovendien geeft de intellectueel de politieke driften met zijn steun een aantal troeven in handen: die van zijn gevoeligheid als kunstenaar is, die van zijn overredingskracht als hij een denker is en in beide gevallen die van zijn moreel prestige.  (pagina 80-82)

Terug naar Overzicht alle titels


dinsdag 9 oktober 2018

Jan Kuitenbrouwer


Datadictatuur : hoe de mens het internet de baas blijft
Prometheus 2018, 122 pagina's - € 12,50  (reeks Nieuw licht)

Wikipedia: Jan Kuitenbrouwer (1955)

Korte beschrijving
In de filosofische pamfletreeks 'Nieuw licht' – een initiatief van filosofen Coen Simon en Frank Meester – wordt hedendaagse denkers een vraag voorgelegd over een klassiek geworden tekst. In dit deel onderzoekt Jan Kuitenbrouwer desgevraagd hoe actueel het ideaal van een 'machtsvrije publieke ruimte' van de Duitse filosoof Jürgen Habermas anno nu is. Velen hoopten dat met de komst van het internet dit ideaal werkelijkheid zou worden. Helaas, nergens staat de redelijkheid meer onder druk dan heden ten dage online. Het gebrek aan regels voor privacy, veiligheid en openbare orde dat het internet kenmerkt, wordt ondertussen maatstaf voor de analoge wereld. Hoog tijd voor een beschavingsoffensief! Vandaar de ondertitel: 'Hoe de mens het internet de baas blijft'. Sobere uitvoering: geen kleurendruk, geen illustraties. Inhoud: naast de centrale vraag (vier bladzijden) en het originele fragment (dertien pagina's) het pamflet zelf (89 bladzijden). Scherp essay over een actueel onderwerp; voor een redelijke lezerskring. Pocketuitgave; normale druk.

Tekst op website uitgever
Een vereiste voor een gezonde democratie is een ‘machtsvrije publieke ruimte’, schreef de Duitse filosoof Jürgen Habermas, een neutraal en open forum voor discussie en debat. Met de komst van het internet leek dit ideaal van Habermas in vervulling te gaan: cyberspace was van iedereen en van niemand, geen autoriteit, geen commercie.

Maar helaas: het publieke karakter van internet is schijn, cyberspace is gekoloniseerd door duistere politieke en financiële belangen, die ons ongemerkt manipuleren.
Geïmponeerd door de technologische krachttoeren van Silicon Valley hebben wij het publieke karakter van het internet verkwanseld en het grootste economische machtsblok in de geschiedenis vrij spel gegeven. Internet is een jungle, waar niemand onze veiligheid garandeert of burgerrechten beschermt. En intussen wordt het gebrek aan regels, privacy en openbare orde in de digitale wereld een maatstaf voor de analoge. ‘Making the world a better place,’ noemt Google dat.

Jan Kuitenbrouwer draait het om: let’s make the web a better place. Met Datadictatuur keert hij terug naar het onderwerp van zijn eerste boek, 35 jaar geleden, de digitale revolutie, en maakt de balans op. Tijd voor een beschavingsoffensief in de digitale wereld.

Voorpublicatie: Als we het internet vrij laten, neemt het ons gevangen (NRC Handelsblad, 5 oktober 2018)

Fragment uit 14. Een mislukt succes
Als wij de datadictatuur onder controle willen krijgen, zal het in de VS moeten gebeuren. De politieke stemming draait daar nu langzaam die kant op, en de techsector maakt zich op voor een krachtmeting. Hun zakken zijn diep en voor onweerstaanbare honoraria huren zij oud-politici om in Brussel en Washington de lobby te versterken (zie Uber en Neelie Kroes). De big spenders op het gebied van lobbyisme waren vanouds telecom, energie en de militaire industrie, inmiddels werden zij ingehaald door Big Tech. Google, Amazon, Faceboon en Apple gaven in 2017 gezamenlijk meer dan 50 miljoen dollar uit aan het souffleren van de Amerikaanse politiek. Google kreeg in 2017 een boete van 2,4 miljard euro van de Europese Mededingingsautoriteit voor machtsmisbruik ten faveure van zijn eigen webshops, en onlangs nog een van een soortgelijk bedrag voor misbruik van het Android-systeem. Een gevoelige tik op de vingers, zou je denken, maar Alfabet heeft ruim 80 miljard euro in kas en op het hoofdkwartier in Mountain View Californië schijnen zulke vonnissen begroet te worden met de woorden: 'We've won!'

De reputatie-inspanningen worden vergroot. Ineens maken de techbedrijven mooie gebaren om te bewijzen dat zij wel degelijk publiek dienstbaar zijn. Uber begon project 'Movement', om hun waardevolle mobiliteitsdata te delen met plaatselijke overheden  ten behoeve van het verkeersbeleid, Facebook huurt tienduizenden factcheckers om desinformatie te bestrijden, op dit moment in veertien nationale markten. Geheel volgens de tweetongenstrategie van Facebook gaat de lobby tegen de Honest Ads Act gewoon door.
  Jeff Bezos van Amazon, de rijkste man ter wereld, is nu eigenaar van de Washington Post. Wat zou er gebeuren als die krant ging pleiten voor het aanpakken van het techkartel? Of iets te veel aandacht besteedt aan feodale arbeidsomstandigheden in Amazon-pakhuizen, de non-compete contracten waarmee zij ook gewone orderpickers en heftruckchauffeurs verbieden om voor de 'concurrent' te werken, of de manier waarop zij de succesnummers van hun kleine kraamhouders inpikken? En misschien heeft Facebook zin om de New York Times te kopen? En Google? CNN misschien? Dan is het game over. (pagina 93-95)

Artikel: Het is vrijwel onmogelijk om internet te gebruiken zonder zo'n kruimelspoor achter te laten. (januari 2019)



Startpagina Nieuw Licht

Terug naar Overzicht alle titels

dinsdag 2 oktober 2018

Zygmunt Bauman & Thomas Leoncini

De vloeibare generatie : over veranderingen in het derde millennium
Klement 2018, 95 pagina's -  € 15,99

Korte beschrijving
Verslagen van discussies tussen de filosoof Bauman en de journalist Leoncini over cultuuruitingen van deze tijd zoals die te constateren zijn bij jongere en oudere mensen. Zij kunnen veel van elkaar leren omdat de jongeren in hun denken onder andere worden gestimuleerd door het internet. De ouderen kunnen wijze lessen geven en hebben niet als hoofddoel het najagen van consumentenvraatzucht. De gesprekken gaan over hipsters, plastische chirurgie, tatoeages, pesten en het wegvallen van taboes. De sociale werkelijkheid wordt bestudeerd, geanalyseerd en gediagnosticeerd, maar er worden geen toekomstscenario's aangedragen. Voor ieder die geïnteresseerd is in cultuuruitingen van deze tijd reikt dit boek overwegingen aan die de moeite waard zijn.

Fragment uit (het) Voorwoord - De mens zonder verbindingen (door Marli Huijer)
Bij het eerste boek dat ik van Bauman las, was ik meteen verkocht. Van iemand die met zoveel passie, scherpte en engagement schreef over de problemen van onze tijd, wilde ik meer lezen. Dat was in 2001, bij de verschijning van Liquid modernity - vertaald als Vloeibare moderniteit. Buaman vertelt in dit boek over de overgang van de zware naar de lichte moderniteit. In de zware moderniteit zijn kapitaal en arbeid immobiel. Dat is anders in de lichte moderniteit: de grote fabrieken, zware schepen en zware machines maken plaats voor lichte materialen en lichte technologieën. Die maken het mogelijk lichtgewicht te reizen en hyperbeweeglijk te zijn. We kunnen nu neerstrijken en vertrekken waar en wanneer we maar willen. In de lichte moderniteit wordt langzaam maar zeker alles vloeibaar: het werk, de woonplaats, de liefde. Zelfs de identiteit is niet langer verankerd in een vast lokaliteit.
  Ook gemeenschappen zijn vloeibaar geworden in de lichte moderniteit. Bauman gebruikt er het begrip 'lichte gemeenschappen' of 'garderobe-gemeenschappen' voor. Stelt u zich voor dat u een avondje uit gaat. U trekt uw mooie jurk of pak aan en betreedt het theater. Bij de garderobe geeft u uw jas af. Vanaf dat moment deelt u in de lichte gemeenschap die geniet van de toneelvoorstelling. U kijkt samen, u lacht samen en u applaudisseert samen. Wanneer u terugkeert naar huis, valt de gemeenschap uiteen. Even hoorde u bij elkaar, maar eenmaal buiten is er van de gemeenschappelijkheid niets over.
  Lichte technologieën als smartphones en laptops faciliteren het bestaan van lichte gemeenschappen en doen de duurzame gemeenschappen verdwijnen. Het voordeel daarvan  is dat je als een vlinder door het leven kunt fladderen; het nadeel is dat het gebrek aan vastigheid het sociale leven ontmantelt, het bestaan voor iedereen onzeker maakt en de eenzaamheid vergroot. (pagina 18-19)

Terug naar Overzicht alle titels

Timothy Snyder 2

De weg naar onvrijheid : Rusland, Europa, Amerika
Ambo Anthos 2018, 375 pagina's  € 29,99

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: The road to unfreedom : Russia, Europa, America (2018)

Wikipedia: Timothy Snyder (1969)

Korte beschrijving
Snyder, een Amerikaans historicus en hoogleraar, gespecialiseerd in Oost-Europa en de Holocaust, maakt een analyse van het politieke denken van het Westen en Rusland. Het 'onvermijdelijkheidsdenken' van het Westen gaat uit van een betere toekomst. Het 'eeuwigheidsdenken' in Rusland is een terugverlangen naar een zuiver en glorieus verleden dat nooit heeft bestaan. Hij beschrijft dit aan de hand van denkbeelden van de totalitaire denker Iljin, het instorten van de Sovjet-Unie, de revolutie in Oekraïne, hoe die wordt neergeslagen door Rusland, de annexatie van de Krim, het neerhalen van de MH17 en de inmenging in de Amerikaanse verkiezingen. Trump, als marionet van Rusland, verschilt niet van Stalin in zijn omgang met politieke tegenstanders en met journalisten. Veel eindnoten en een uitgebreid register. Geen literatuurlijst, wel handige historische kaarten.

Tekst op website uitgever
Timothy Snyder schetst in De weg naar onvrijheid de contouren van een nieuwe wereldorde.

Na de val van de Muur kwam de Koude Oorlog in 1990 definitief ten einde. Over de hele linie werd er geloofd dat de liberale democratie wereldwijd zou zegevieren. Dat bleek echter misplaatst te zijn. Met de ontwikkeling van een politiek systeem waarin fascistische ideeën gebruikt worden om de macht van de rijken te bestendigen heeft Vladimir Poetin het autoritarisme in Rusland teruggebracht. De opkomst van het populisme, de Brexit en de verkiezing van Donald Trump hebben de kwetsbaarheid van de westerse samenleving en de wankele fundamenten van de democratie genadeloos blootgelegd.

In De weg naar onvrijheid onderzoekt Snyder de bedreigingen voor onze democratie en analyseert hij de oorzaken ervan. Hij laat zien hoe we de kernwaarden van onze manier van leven beter kunnen begrijpen en hij biedt verheldering in deze tijd van grote onzekerheid.

Fragment uit 1. Individualisme of totalitarisme (2011)De politiek van onvermijdelijkheid is het idee dat er geen ideeën zijn. Mensen die erin geloven, ontkennen dat ideeën belangrijk zijn, wat slechts bewijst dat ze in de greep van eenkrachtig idee zijn. Het cliché van onvermijdelijkheidspolitiek is dat 'er geen alternatieven zijn'. Wie dit accepteert, ontkent de individuele verantwoordelijkheid om geschiedenis te zien en te veranderen. Het leven wordt een slaapwandeling naar een graf op naam op een reeds aangekochte plek.
  Eeuwigheid rijst uit onvermijdelijkheid op als een geest uit een lijk. De kapitalistische versie van de politiek van onvermijdelijkheid, de markt als substituut voor politiek, brengt een economische ongelijkheid voort die het geloof in vooruitgang ondermijnt. Terwijl de mobiliteit tot stilstand komt, wijkt onvermijdelijkheid voor eeuwigheid en democratie voor oligarchie. Een oligarch die een verhaal over een onschuldig verleden vertelt, vaak met behulp van fascistische ideeën, biedt valse bescherming aan mensen met echt leed. Het geloof dat technologie de vrijheid dient, maakt de weg vrij voor deze vertoning.
  Wanneer afleiding concentratie vervangt, lost de toekomst op in de frustraties van het heden en wordt eeuwigheid dagelijks leven. De oligarch komt de echte politiek binnen vanuit ene fictieve wereld, en heerst door mythes in het leven te roepen en crisis uit te lokken. Een zo'n persoon, Vladimir Poetin, vergezelde in de jaren 2010 een andere, Donald Trump, van fictie naar macht. (pagina 23-24)



Lees ook: Over tirannie : twintig lessen uit de twintigste eeuw (uit 2017)


Terug naar Overzicht alle titels