zondag 31 augustus 2014

Waarom Piketty lezen?

Waarom Piketty lezen? : 49 reflecties op 'Kapitaal in de 21e eeuw' (red. Robert Went)
Amsterdam University Press 2014, 226 pagina's - € 17,95

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Robert Went (1955) publiceert wekelijks een overzicht van zijn meest interessante tweets (@went1955)

Thomas Piketty. Kapitaal in de 21e eeuw

Korte beschrijving
'Kapitaal in de 21ste eeuw'* van Thomas Piketty geeft op basis van statistisch materiaal een overzicht van de vermogensverdeling in de wereld. De centrale stelling is dat als het rendement op vermogen hoger is dan de economische groei de houders van vermogen steeds rijker worden en de vermogensverdeling steeds schever wordt. Het boek van Piketty is 700 pagina's dik, wordt goed verkocht maar vaak niet uitgelezen. Robert Went heeft 49 artikelen samengebracht van verschillende auteurs die allemaal reageren op het boek van Piketty. Door deze stukken te lezen, krijgt de lezer een goede indruk van de actuele discussie die woedt om Piketty's analyse. Belangrijke onderwerpen daarbij: belasting op vermogen en arbeid, de (on)wenslijkheid van hoger erfrecht, wenselijke inkomens/vermogensverhoudingen. De lezer krijgt een goed overzicht van de discussie die in Nederland onder andere invloed zal hebben op het nieuwe belastingstelsel. Voor de echt geïnteresseerde lezer een aansporing het boek van Piketty helemaal uit te lezen..

Tekst op website uitgever
In de Verenigde Staten wordt zijn snelle opkomst vergeleken met die van The Beatles en is hij gekscherend de Justin Bieber van de economie genoemd. De Franse econoom Thomas Piketty verdeelt met zijn vuistdikke boek van 1,2 kilo 'Capital in the 21st Century' economen, journalisten en politici in Pikettystas en anti-Pikettystas.

Inmiddels zijn al meer dan 500.000 exemplaren van 'Capital' verkocht, en in veel landen, waaronder Nederland, moet de vertaling nog verschijnen. Piketty is hot op blogs, websites en twitter, waar honderden commentaren en beschouwingen zijn verschenen. Dit boek biedt onder meer een selectie uit de interessantste en grappigste stukken die over 'Capital' en zijn auteur zijn gepubliceerd. Om naast het boek te lezen. Of om er in elk geval over mee te kunnen praten.

Uit eigen land schrijven:
Esther Bijlo (Trouw), Hella Hueck (RTL Nieuws), Bas Jacobs (hoogleraar openbare financiën en economisch beleid EUR), Maarten Schinkel (NRC), Sheila Sitalsing (freelance journaliste voor o.a. de Volkskrant), Hans Stegeman (hoofd internationaal onderzoek Rabobank), Martin Visser (De Financiële Telegraaf) en Bas ter Weel (onderdirecteur Centraal Planbureau) speciaal voor dit boek een bijdrage over Piketty. Robert Went, volgens De Correspondent 'de best geïnformeerde econoom van Nederland', selecteerde de stukken en schreef de inleiding.

"Van links tot rechts wordt ongelijkheid geproblematiseerd. Maar om van een gevoel van onbehagen naar een geïnformeerd standpunt te komen, zijn data en analyses nodig. Piketty levert een standaardwerk af. Mijn wens is dat hij zijn scherpzinnigheid gebruikt om ook de ongelijkheid in ontwikkelingslanden te duiden. Deze bundel bewijst trouwens dat er geen Frans monopolie op scherpzinnigheid is, Robert Went heeft ook denkers van Nederland uitgedaagd. U, ik en Piketty zelf kunnen daar wijzer van worden!" - Lilianne Ploumen, minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.

Klik hier voor de inhoudsopgave

Fragment uit de Inleiding
Datzelfde gebrek aan aandacht voor ongelijkheid zag je terug in beleidskringen en in internationale organisaties. Zo bracht ik enkele jaren geleden, tijdens het odnerzoek voor het WRR-rapport Minder pretentie, meer ambitie (2010) over de toekomst van ontwikkelingshulp, met collega Peter van Lieshout een bezoek aan Branko Milanovic bij de Wereldbank. Hij was de deskundige daar over ongelijkheid, we hadden zijn werk goed gelezen en hadden daar een hoge pet van op. Onze expert bleek op een klein achteraf kamertje weggestopt te zijn, en vertelde dat hij binnen de bank een marginale positie bekleedde. Zijn homepage op de site van de Wereldbank was nauwelijks te vinden, er was weinig waardering voor zijn onderzoek. Ongelijkheid was binnen de bank, met een understatement, geen prioriteit.
  Maar dat is snel veranderd. Als gevolg van de crisis en de in veel landen toegenomen inkomensverschillen - ongeveer driekwart van de wereldbevolking woont volgens de Verenigde Naties nu in een land waar dit het geval is -, is ongelijkheid een belangrijk thema geworden. De paus, de Amerikaanse president Obama, het Internationaal Monetair Fonds, de Wereledbank, de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, het World Economic Forum en anderen noemen het een of zelfs hét kernprobleem voor deze tijd. En Milankovic? Die is inmiddels weg bij de Wereldbank en een internationale autoriteit over ongelijkheid. Hij reist de hele wereld af om presentaties te geven en aan conferenties deel te nemen, en twitterde onder andere vanaf een conferentie over ongelijkheid in het Vaticaan. Het boek van Piketty heeft de opkomende aandacht voor ongelijkheid een enorme boost gegeven: het is het juiste boek op het juiste moment. (pagina 14-15)

Andere titels
Thomas Piketty. Kapitaal in de eenentwintigste eeuw (2014)
Victor Broers. Thomas Piketyty's Kapitaal : samengevat in Nederlands perspectief (2014)
Willem Vermeend. Arm & rijk in Nederland : hoe het echt zit met inkomen en vermogen (2014)
Paul de Grauwe. De limieten van de markt : de slinger tussen overheid en kapitalisme (2014)
Wouter van Bergen & Martin Visser. De kleine Piketty : het kapitale boek samengevat (2014)

Terug naar Overzicht alle titels

zondag 24 augustus 2014

Klaas Mulder

Pakkenproletariaat
ISVW 2014, pagina's - € 24,95

Korte beschrijving
De schrijver, naast publicist ook docent filosofie aan de hogeschool in Utrecht, probeert met zijn boek invulling te geven aan de wijze waarop het nieuwe tijdperk na de financiële crisis dient te worden ingericht. Zowel de algehele economie, het onderwijs en de samenleving als geheel komen aan bod. In het eerste deel wordt aan de hand van diverse theorieën en praktijkvoorbeelden uit het recente verleden ingegaan op de wijze waarop de rijkdom in zijn algemeenheid voor de werkende klasse en de witteboordensector in het bijzonder toenam tijdens de intrede van de automatisering begin jaren zestig. In het tweede deel wordt onder meer stilgestaan bij de inrichting van een efficiënte economie, zinvol werk en worden modellen besproken voor waardecreatie. In het derde en laatste deel wordt ingezoomd op onderwijs. Ondanks de vele theoretische en filosofische uiteenzettingen leest het boek goed weg. Het geeft je stof tot nadenken en wil onder meer beleidsbepalers aanzetten tot nieuwe ideeën op het gebied van aanpak van werkeloosheid en waardecreatie.

Fragment uit Genoeg!
Ik heb nogal wat van u gevraagd. Ik heb ruim de tijd genomen om uit te leggen waarom ik niet verwacht dat er de komende jaren ene regering zal komen die iedereen weer aan het werk krijgt. Niet omdat politici niet competent zijn, maar omdat de economie ene keerpunt heeft bereikt waardoor die volledige werkgelegenheid volledig onrealistisch is.
Ik realiseer me heel goed - ook uit eigen ervaring (Ik was in de jaren 80 twee keer twee jaar werkloos) - dat het een persoonlijk drama is als je geen werk kunt vinden. Maar ik stel voor dat we dat probleem als een verdelingsvraagstuk gaan beschouwen. We kunnen allemaal een prachtig, rijk leven hebben als we een dag of drie per week de dingen doen die we moeten doen. Dan kan het leven zijn waar fervente consuminderaars van dromen, een leven waarin we afzien van materiële geneugten en economische groei, maar het hoeft niet. Als er manieren zijn om op een frisse, rechtvaardige manier onze welvaart te verhogen zou ik niet weten waarom we dat moeten laten. Maar ik denk dat we snel moeten ophouden met geloven in de illusie dat we allemaal weer fulltime kunnen werken. En we moeten al helemaal niet verwachten dat we dat herstel van de werkgelegenheid zouden kunnen bereiken door de publieke sector als aanjager van de economie te gebruiken. (pagina 229)

Toelichting op website ISVW
Nu een miljoen mensen op zoek zijn naar meer of ander werk en honderdduizenden studenten zich voorbereiden op de arbeidsmarkt wordt het tijd om het eerlijk te zeggen: er is geen werk, en het komt er ook niet aan. In zijn boek Pakkenproletariaat schetst Klaas Mulder het onafwendbare verval van de witte-boordensector en het ontstaan van een klasse van hooggeschoolde werklozen. Meer scholing is geen oplossing. Niet het terugdringen van schooluitval, maar het beter voorbereiden van jongeren op de schorteneconomie is nodig om de lont uit het kruitvat te halen.

Klik hier voor meer (inclusief een Vimeo-filmpje)

Enkele citaten uit interviews met Klaas Mulder
Zijn veel banen niet ook een soort doggy balls, vraagt Mulder zich af in het onlangs verschenen Pakkenproletariaat. In zijn lezenswaardige boek voorspelt hij dat de automatisering de toch al kunstmatig hoog gehouden werkgelegenheid in de witteboordensector gaat wegvagen, met als gevolg geen hordes lompen-, maar pakkenproletariaat. 'We hebben momenteel ontegenzeggelijk een tekort aan werk, maar we hebben geen tekort aan eten', schrijft Mulder. 'Er zijn dan twee opties: geef het eten zonder dat ervoor hoeft te worden gewerkt (bijvoorbeeld in constructies als het basisinkomen) of bedenk werk om mensen bezig te houden. Deze doggy ball jobs leveren economisch helemaal niets op, maar geven ons een gevoel van nuttigheid.'

() Hoezeer politieke partijen het tij ook proberen te keren met de bezweringsformule 'banen, banen, banen', Mulder denkt dat de huidige werkloosheid slechts het begin is. In de toekomst zullen productieve sectoren als industrie en landbouw banenbronnen blijven, maar de kans is groot dat de werkgelegenheid verder zal teruglopen door automatisering en globalisering. Banen zullen er ook blijven in wat Mulder de 'schorteneconomie' noemt: noodzakelijk werk zoals dokters, kappers, loodgieters en schoonmakers dat ook in de toekomst niet (volledig) geautomatiseerd of verplaatst kan worden.

()Mulder zelf pleit voor een tweede oplossing: minder werken en arbeid eerlijker verdelen. De in 1930 door de econoom John Maynard Keynes voorspelde 15-urige werkweek is dankzij automatisering nu mogelijk of zelfs onontkoombaar, denkt Mulder. 'Misschien moeten we beginnen met vast te stellen dat we al bijna ene 15-urige werkweek hebben, alleen heel ongelijk verdeeld. Sommige mensen hebben een baan voor vijf dagen in de week, anderen zijn werkloos. Dat is de pijnlijkste boodschap van mijn boek: we moeten ons afvragen of het tweeverdienerschap wel past in een tijd waarin zo veel nulverdieners bestaan.'

(VK, 24 juli 2014 'De 15-urige werkweek kan, ze is er al')

Mulder verwijst impliciet naar een boek van vader en zoom Skidelsky. Hoeveel is genoeg? : geld en het verlangen naar een goed leven (2013)

Nee, stelt Mulder, het zal nooit meer worden zoals het afgelopen decennia was. "We hebben een economie gekend van uitbuiten, uitputten, en uitstellen. We hebben de lagelonenlanden gebruikt om bijvoorbeeld onze goedkope kleding te maken die wij voor goed geld door verhandelden. We hebben onze grondstoffen in rap tempo uitgeput: gas, hardhout, vissen uit de diepzee, alles raakt op. En we hebben veel geleend geld de economie in gepomp. Weet je wat de essentie van lenen is? Lenen is niet anders dan de meeropbrengsten van toekomstige generaties naar voren halen en nu al uitgeven. We lenen altijd van onze kleinkinderen."

(Trouw 17 juni 2014 - Witte boord is de nieuwe proletariër)

Artikel: Zevenhonderdduizend werkzoekenden komen niet vanzelf weer aan het werk (april 2015)

Terug naar Overzicht alle titels

Roman Krznaric

Empathie : een revolutionair boek
Ten Have 2014, pagina's - € 19,99

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: Empathy : a handbook for revolution (2014)

Website Roman Krznaric (1971) eTwitter.

Korte beschrijving
Empathie is meer dan je in te leven in de gedachten van andere mensen, waardoor je hun gevoelens en standpunten beter leert begrijpen. Het is ook om vanuit die kennis je in je handelen te laten leiden. Na jarenlang onderzoek naar empathie en na vele gesprekken met hoogempathische mensen komt de schrijver met zes gewoonten die zij gemeenschappelijk hebben. Deze worden uitvoerig beschreven met verwijzingen naar praktische situaties die de theorie onderstrepen. Kijken naar de wereld door de ogen van anderen geeft ons nieuwe perspectieven; we creëren daardoor een betere balans tussen het naar binnen en naar buiten kijken. Een interessant en leerzaam boek voor mensen die belangstelling hebben voor de medemens en die hun eigen empathisch vermogen willen verbeteren..
Artikel: Life lessons from historian Roman Krznaric (2012)

Fragment De toekomst van empathie
Hoe te leven? Wat te doen? Elke cultuur heeft ideeën en oplossingen geboden voor de kunst van het leven. De oude Grieken gaven hoog op van de deugden moed, wijsheid en gematigdheid. Het vroege christendom spoorde gelovigen aan het leven van Christus na te volgen om één te worden met God. In de tijd van de Verlichting kregen we de raad onze gevoelens ondergeschikt te maken aan de geboden van de rede. Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog is de dominante boodschap geweest dat we onze persoonlijke verlangens en eigenbelang moeten nastreven, dit gebaseerd op de aanname dat we in wezen zelfzuchtig zijn en dat het goede leven gelegen is in consumentengenoegens en materiële welvaart.
  We hebben nu echter een alternatief binnen handbereik: empathie. Er is geen krachtigere manier om te ontsnappen aan de beperkingen van ons ego en om nieuwe perspectieven te krijgen op hoe we moeten leven dan door de ogen van anderen naar het leven te kijken. Bedenk slechts hoe empathie het leven veranderde van mensen als George Orwell, Harriet Beecher Stowe, Oskar Schindler en Patricia Moore. We dienen een betere balans te vinden tussen naar binnen en naar buiten kijken, tussen introspectie en uitrospectie. Zoals Goethe zei, moeten we proberen te begrijpen wie we zijn door buiten onszelf te treden en de wereld te ontdekken. (pagina 257-258)

TED-talk: How to start an empathy revolution: Roman Krznaric at TEDxAthens 2013



Andere boeken over hetzelfde onderwerp
Susan Cain. Stil : de kracht van introvert zijn in een wereld die niet ophoudt met kletsen (2012)
Brené Brown. De moed van imperfectie : laat gaan wie je denkt te moeten zijn (2013)
Brené Brown. De kracht van kwetsbaarheid : heb de moed om niet perfect te willen (2013)
Frans de Waal. Een tijd voor empathie : wat de natuur ons leert over een betere samenleving (2011)
Dirk Verhofstadt. Atheïsme als basis voor de moraal (2013)
Joke Hermsen. Kairos : een nieuwe bevlogenheid (2014)

Terug naar Overzicht alle titels

donderdag 21 augustus 2014

Het derde seizoen is begonnen

Vanaf dinsdag 19 augustus 2014 kunt u zich aanmelden voor het derde seizoen van de Lezers van Stavast.

Klik hier voor een artikel over de ins en outs van dit project, de data waarop de bijeenkomsten worden gehouden en een link om u aan te melden .

Klik hier voor een terugblik op het tweede seizoen (Inspirerend).
Klik hier voor een artikel over het begin (juni 2012)
En klik hier voor een artikel over het begin van het tweede seizoen

Homepage achtergrondartikelen

dinsdag 19 augustus 2014

Jacques Pijl

Het nieuwe normaal : de 21 spelregels om te overleven in de nieuwe economie
Uitgeverij Haystack 2014, 206 pagina's - € 16,50

Website van Turner, het bedrijf van  Jacques Pijl.

Korte beschrijving
Tijden veranderen. De tijd van voor de huidige economische crisis komt niet terug. De auteur, directeur van adviesbureau Turner, beschrijft vijf belangrijke veranderingen die er voor zorgen dat vroeger niet terug komt: de economische crisis is permanent, er is ook een maatschappelijke crisis, de technologische ontwikkelingen gaan steeds sneller, de globalisering en het verdwijnen van een uniforme markt. De auteur geeft vervolgens 21 spelregels voor organisaties aan die van belang zijn om met de toekomst mee te kunnen bewegen. Deze spelregels zijn geordend in zeven bedrijfskundige thematische hoofdstukken: strategievorming, strategie-executie, proposities en processen, HR en cultuur, organisatiestructuur en -besturing, (socio-) ICT, innovatie en kennis. Het boek is vlot geschreven, helder gestructureerd en bevat interessante verwijzingen naar video's van sprekers. Gebonden uitgave in pocketformaat; normale druk.

Fragmenten
Jacques Pijl geeft vijf (hoofd)redenen aan 'die de basis vormen voor het nieuwe normaal', de wereld waarin we leven:
1. de permanente economische crisis
2. de maatschappelijke en culturele crisis
3. de steeds snellere technologische ontwikkelingen
4. de platte aarde
5. het verdwijnen van een uniforme markt

En geeft vervolgens 21 'tips' (beter: manieren om naar de werkelijkheid te kijken en een manier om anders naar die steeds veranderende werkelijkheid te kijken). Hij noemt het spelregels:
1.  Maak de definitieve omslag van een shareholder- naar een stakeholdergedreven waardesysteem
2. Forceer nieuwe verdien- en businessmodellen
3. Stel strategische slagkracht en wendbaarheid boven strategische maakbaarheid
4. Zie strategie-executie als een volwaardige discipline
5. Omarm standaardisatie en digitalisering van producten, diensten en processen
6. Houd rekening met de activistische klant
7. Werk samen met de keten aan wendbaarheid
8. Cultiveer excellentie
9. ...
10. Haal diversiteit uit het cliché
11. Laat structuren de strategie versterken in plaats van in de weg zitten
12. Zet de professional voor de manager. Maar verheerlijk hem niet
13. Stuur op betekenis én op cijfers
14. Maak plaats voor de spelverdelende leider
15. Kantel klassieke planning & control naar regie op bijdrage
16. Innoveer uw ondernemingsfinanciering
17. Omarm sociale media. Nuchter en met mate
18. Maak van transparantie een kracht in plaats van een rookgordijn
19. Richt kennismanagement opnieuw in
20. Innoveer innovatie
21. Scheid zin en onzin rondom het nieuwe werken

Terug naar Overzicht alle titels


Michael J. Sandel 2

Pleidooi tegen volmaaktheid : een ethiek voor gentechnologie
Ten Have 2012, 115 pagina's - € 16,99

Oorspronkelijke titel: The case against perfection : ethics in the age of genetic engineering (2007)

Wikipedia: Michael Sandel (1953)

Korte beschrijving
Sandel is filosoof in Harvard. In dit boek gaat hij in op de morele consequenties van moderne technologie, met name gentechnologie. Hij gebruikt duidelijke en aansprekende voorbeelden om de ethische vraagstukken aan de orde te stellen. Bijvoorbeeld: in hoeverre mag je ingrijpen in genetische eigenschappen van je kinderen? Of mag een atleet via genetische manipulatie zijn spierkracht verbeteren? En hoe verhoudt zich die gentechnologie ten opzichte van intensieve training en bijvoorbeeld dopinggebruik? Ook de 'nieuwe eugenetica' komt aan de orde evenals stamcelonderzoek. Een lezenswaardig boek, waarin stelling wordt genomen tegen het streven ideale mensen te creëren. Met onder meer literatuurverwijzingen in eindnoten.

Fragment uit hoofdstuk 5. Beheersing en talent
De impuls van Prometheus is besmettelijk. Zowel in ouderschap als in sport ondergraaft hij de gegeven aard van de menselijke ervaring. Wanneer doping gemeengoed wordt, denken sporters die er geen gebruik van maken dat ze 'naakt spelen'. Wanneer genetische tests standaard deel gaan uitmaken van zwangerschapsbegeleiding, krijgen ouders die hun kind niet laten testen het verwijt 'blind te vliegen', en worden ze voor elke erfelijke aandoening van hun kind verantwoordelijk gehouden.
  Paradoxaal genoeg zou de uitbarsting van verantwoordelijkheid voor ons eigen levenslot, en voor dat van onze kinderen onze solidariteit met mensen die het minder goed hebben getroffen dan wij weleens kunnen verminderen. Hoe meer wij openstaan voor de toevalligheid van onze levenssituatie, hoe meer aanleiding we hebben ons lot met anderen te delen. (pagina 75)

Youtube: Harvard Prof. Michael Sandel on Human Genetic Modification, Berkeley, CA



Terug naar Overzicht alle titels

Lone Frank 2

Mijn supergenen : opkomst van de huis-tuin-en-keukengenetica
Maven 2011, 334 pagina's - € 22,--

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: Mit smukke geniom : historier fra genetikkens (2010)

Website Lone Frank (Denemarken)

Korte beschrijving
De schrijver, een wetenschapsjournalist, geeft een aantal bespiegelingen, waaronder ook ethische, over ontwikkelingen in de moderne genetica, zoals DNA-diagnostiek en genetische bepaaldheid van gedrag, persoonlijkheid en psychiatrische aandoeningen. De benadering is populair en sterk persoonlijk gekleurd (zoals onder meer blijkt uit de ondertitel: 'de opkomst van de huis-tuin-en-keukengenetica'). Veel informatie wordt verstrekt via dialogen en interviews met wetenschappers. De wetenschappelijke basis van veel van de besproken onderwerpen wordt niet, onvolledig of onjuist uitgelegd. Voor het begrip van de behandelde onderwerpen noodzakelijke illustraties ontbreken vrijwel geheel. De voor de gemiddelde lezer benodigde genetische achtergrondinformatie wordt in dit boek niet geboden. Een verklarende woordenlijst, referenties en index worden node gemist.

Fragment uit de Proloog
Dat we nu eindelijk deze vragen kunnen gaan stellen komt doordat er iets bijzonder revolutionairs plaatsvindt. Genetica is niet langer alleen een zaak voor wetenschappers en experts, maar wordt iets heel alledaags. Iets waar iedereen zich mee bezig kan houden, omdat de genetica opeens echt voor iedereen een praktische mogelijkheid gaat worden. Er is een duidelijke parallel te trekken met de wereld van de computers. Oorspronkelijk waren computers grote, ingewikkelde apparaten - mainframes - die op universiteiten en bij privébedrijven stonden, goed afgeschermd van de gewone man en uitsluitend toegankelijk voor ingewijden en specialisten. Maar toen brak de technologische dijk, de prijzen daalden drastisch en computers werden een gereedschap voor de massa. De pc was geboren en de wereld was voor altijd veranderd.
  Over tien jaar zal bij pasgeborenen in de geïndustrialiseerde wereld puur automatisch de complete erfmassa worden geanalyseerd en ontcijferd. De trotse ouders krijgen die dan in de kraamkliniek op een cd mee naar huis. (pagina 17-18)

Terug naar Overzicht alle titels

maandag 18 augustus 2014

Giovanni Frazzetto


Waarom we voelen wat we voelen : wat hersenwetenschap ons wel en niet kan vertellen over onze emoties

Atlas Contact 2014, 352 pagina's - €25,--

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: How we feel (2013)|

Website Giovanni Frazzetto (1977)

Korte beschrijving
Dit boek beschrijft wat de hersenwetenschap ons wel en niet kan vertellen over onze emoties. De Siciliaanse auteur is een gepromoveerde hersenwetenschapper en werkt bij het Institute for Advanced Study in Londen en Berlijn en schrijft onder andere voor Nature en Psyche & Brein. Het boek is opgebouwd aan de hand van de zeven emoties boosheid, schuld, vrees, verdriet, empathie, vreugde en liefde. Per emotie laat de auteur zien in hoeverre de hersenwetenschap je kan helpen om deze emotie in jezelf te begrijpen. Hij laat ook zien waar de hersenwetenschap tekortschiet. De tekst is niet altijd even gemakkelijk te volgen en lijkt soms rommelig. Wel biedt het boek interessante informatie, voornamelijk voor lezers die over dit onderwerp nog weinig kennis hebben. Lezers die al veel kennis hebben over dit onderwerp zullen teleurgesteld zijn. Bevat een bibliografie, noten en verwijzingen en een register.

Citaat uit 1. Boosheid : woede-uitbarstingen
De neurowetenschapper Steven Rose schetst een fascinerende visie van menselijke wezens als levende organismen die hun eigen levensbaan gaan door tijd en ruimte en overeenkomstig hun biologie. Hij erkent de macht van de genen en van ons materiële ik zonder over te hellen naar determinisme. Wij zijn geen slaaf van onze genen. Rose noemt zulke levensbanen 'levenslijnen', want ze lijken op paden die we aanleggen en die we besluiten te volgen.
Tijdens onze gang langs deze levensbanen kunnen we de afstand tussen het gedrag dat we vertonen, de keuzes die we maken, de gevoelens die we hebben en wat we weten over at er in onze hersenen omgaat, verkleinen. De conclusie van dit hoofdstuk is dat gedragskenmerken voortkomen uit het biologische bouwsel dat ze mogelijk maakt en dat de variatie in het bouwsel aan ieder van ons persoonlijke en unieke nuances en verschillen toekent. De waarheid is echter dat ons handelen op meerdere niveaus kan worden verklaard, variërend van de individueel gebonden interactie tussen neuronen en de hoofdstukken uit onze persoonlijke levensgeschiedenis tot omgevingsfactoren en maatschappelijke context. (pagina 52-53)

Citaat uit column Marjoleine de Vos : Ruimte voor het onuitsprekelijke
De mens is "een robot-vehikel", geprogrammeerd om het blinde voortbestaan te dienen van die zelfzuchtige moleculen die we 'genen' noemen". Dat is, uiteraard, een citaat uit Richard Dawkins beroemde boek De zelfzuchtige genen, dat onlangs in De Groene Amsterdammer besproken werd als een van de spraakmakende boeken van de afgelopen decennia. Het is een uitspraak die lijkt op die van Dick Swaab: "Wij zijn ons brein". Zo'n uitspraak die erop gericht is de lezers te laten weten dat zij zich helemaal niet zoveel hoeven te verbeelden. De mens is echt geen godgelijk middelpunt van de wereld, hij is 'alleen maar' een robot-vehikel, een brein. Het is dezelfde onzin als beweren dat water 'alleen maar H2O  is.

(() Onlangs verscheen Waarom we voelen wat we voelen, van hersenwetenschapper Giovanni Frazzetto. Zijn boek heeft een heel verfrissende ondertitel: Wat de hersenwetenschap ons wel en niet kan vertellen over onze emoties.
Er staan mooie dingen in over de werking van het brein en over experimenten die laten zien welke hersengebieden actief zijn bij welke emoties en wat die voor invloed hebben. Maar na een passage over angst bij ratten en mensen en over de emotionele signalen die angstreacties activeren, staat er wel dat "het afschuwelijke gevoel hulpeloos te zijn, het gevoel dat je toekomst onzeker en onvoorspelbaar is" een gevoel is dat moeilijk moleculair te bevatten is, laat staan dat het nagebootst kan worden in een experiment met ratten. De ervaring van angst en onzekerheid is iets totaal anders dan een wetenschappelijk experiment met 'universele, meetbare en reproduceerbare feiten' schrijft Frazzetto.
Dat is precies het punt. Ervaringen zijn heel moeilijk te vangen en te beschrijven, en reductionistische oneliners helpen ons niet bepaald verder. (NRC, vrijdag 15 augustus 2014)

Youtube: Are we our brains? (7:04) (januari 2014)




Terug naar Overzicht alle titels

Bas Heijne

De betovering van de wereld
Prometheus 2014, 45 pagina's - € 15,--

Dit 'boekje' bevat de zogenaamde Huizinga-lezing (de 42e)

Wikipedia: Bas Heijne (1960)

Korte beschrijving
De mens zal altijd willen ontdekken, zelfs als hij zich bewust is van het risico te zullen falen. Hij wil beperkingen overwinnen. Dat streven is sterker geworden door de rationaliteit die in de plaats is gekomen van een magische wereld waarin de wil van God bepalend was. In die oude opvatting zag men de val van Icarus als bewijs van hoogmoed; in het rationalisme als een bewijs van heldhaftigheid. Door het rationele denken over de maakbaarheid van de wereld en de berekenbaarheid van ons bestaan is die magische wereld 'onttoverd'. Maar ook de mens van nu kan niet zonder verbeelding en dromen. Dat toont publicist en columnist Bas Heijne aan in deze uitgave van zijn Huizinga-lezing 2013. Hij bouwt zijn betoog op met verwijzingen naar Weber (van wie de term 'onttovering' stamt), La Mettrie, Dennett, het marktdenken, Huizinga en romantische voorstellingen in bijvoorbeeld films. Ook de rationele mens zoekt een betovering om zin aan zijn bestaan te kunnen toekennen. Het boekje geeft een kernachtige beschouwing die aanzet tot verder nadenken. Met korte literatuurlijst. Een interessant essay voor een redelijk breed publiek.

Max Weber
Fragment
Die gedachte, zegt Weber, heeft de moderne mens opgegeven. 'Hoe zit dat tegenwoordig? Als we afzien van een paar grote kinderen, zoals die juist in de natuurwetenschappen rondlopen, wie gelooft er dan tegenwoordig nog dat kennis van de astronomie, de biologie, de natuurkunde of de scheikunde ons ook maar iets kan leren over de zin van de wereld, laat staan dat ze ons leert hoe we die zin - als er al zoiets bestaat - op het spoor kunnen komen? Als die kennis al ergens goed voor is, dan is het om het geloof dat er zoiets is als een zin van de wereld tot in de wortel te laten afsterven!'
  Anders dan iemand als Dennett lijkt Weber dus wel het netelige probleem te erkennen - dat met het magisch denken over de wereld ook de inherente zin van de wereld is verdwenen. Wat Dennett lijkt te beschouwen als een lastig, hardnekkig misverstand, dat met redelijk denken uit de weg kan worden geruimd, ziet Weber als een uitdaging van formaat - een uitdaging niet voor de wetenschap, maar voor de mens. Hij citeert Tolstoj, die stelde dat de wetenschap in essentie zinloos is. Waarom? 'Ze is zinloos omdat ze de enige vraag die voor ons van belang is, namelijk "Wat moeten wij doen? Hoe moeten zij leven?' geen antwoord geeft.'

Terug naar Overzicht alle titels

Pieter Hilhorst & Jos van der Lans


Sociaal doe-het-zelven : de idealen en de politieke praktijk
Atlas Contact 2013, 187 pagina's - € 17,95

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: Pieter Hilhorst (1966) en Jos van der Lans (1954)

Korte beschrijving
Een pleidooi voor meer ruimte voor initiatieven van burgers over een eigen aanpak van problemen, zowel persoonlijk als in hun woonomgeving. In de praktijk blijkt dat regelgeving van de overheid een praktische en soms goedkopere oplossing in de weg staat, wat schrijnende voorbeelden oplevert. Toen het boek bijna klaar was, werd Pieter Hilhorst, één van de auteurs, opvolger van de Amsterdamse wethouder Asscher. Het boek veranderde daardoor van betekenis. Daarom is het tweede deel toegevoegd waarin Hilhorst wordt ondervraagd door mede-auteur Jos van der Lans. Daaruit komen zeven motto's voort: meer wisselwerking tussen overheid en burger; de overheid moet zich niet terugtrekken uit het oogpunt van bezuiniging ('schraapzucht'), maar om burgers meer zeggenschap te geven. De overheid blijft belangrijk, want 'doe-het-zelven' is geen alternatief voor de verzorgingsstaat. Een inspirerend boek voor zowel 'doeners' als bestuurders.

Fragment uit Helpende buurmannen en kwetsbare burgers
Er zijn historici, en niet de minsten, die de eerste decennia van de vorige eeuw zien als de energiekste en enerverendste van de twintigste eeuw. Het was een periode waarin de samenleving zinderde van de verandering. De arbeidersbeweging stond op het punt om door te breken naar de macht. Er gloorde een nieuwe dageraad en velen werden erdoor aangetrokken. In alle hoeken en gaten van het land kwamen mensen bij elkaar om zich samen sterk te maken. Nieuwe sociale wetgeving stimuleerde mensen om woningbouwverenigingen op te richten die fatsoenlijke huisvesting mogelijk moesten maken. Boeren zochten elkaar op om zich onderling te verzekeren tegen het noodlot of geld bijeen te brengen om gezamenlijke investeringen te doen. Ze organiseerden zich in zuivelcoöperaties om hun producten beter aan de man te kunnen brengen. Artsen, notabelen en andere welgestelde burgers namen het initiatief om ziekenfondsen op te richten en stonden aan de wieg van gezondheidsvoorzieningen.
Het was een tijd van energieke verbindingen.

()Het bijzondere is dat ons tijdperk, de jaren nul en tien van de eenentwintigste eeuw, in menig opzicht herinneringen oproept aan die energieke periode van honderd jaar geleden. Natuurlijk, de omstandigheden zijn totaal anders, de welvaart is met sprongen vooruitgegaan, de bestaanszekerheid is op een ongekend niveau gebracht. Toch zien we opnieuw een groeiende groep burgers elkaar opzoeken om het heft in eigen hand te nemen, om initiatieven te nemen op sociaal terrein, om elkaar van dienst te zijn, om nieuwe samenwerkingsvormen tot stand te brengen.
  In onze tijd is het niet zozeer de armoede die mensen tot collectieve inspanningen aanzet, maar eerder ergernis over het tekortschieten van de bestaande instituties en overheden. Het is ergernis over de verwording van organisaties waar gedreven burgers een eeuw geleden de hand voor in elkaar sloegen. Mensen zien ziekenhuizen, verzekeringsmaatschappijen, woningcorporaties, welzijnsorganisaties en zorginstellingen al lang niet meer als iets wat ze zelf van de grond getild hebben. Die organisaties gedragen zich niet meer als zodanig. Ze manifesteren zich als modern geleide dienstverleningsbedrijven en zien burgers vooral als klanten. () De publieke sector is () verweesd. (pagina 158-159)


Youtube: TPO Talkshow: Pieter Hilhorst (35:12)



Terug naar Overzicht alle titels

C. Otto Scharmer 2

Leiden vanuit de toekomst : van ego-systeem naar eco-systeem
Christofoor 2013, 291 pagina's - € 35,--

Oorspronkelijke titel: Leading from the emerging future (2013)

Wikipedia: C. Otto Scharmer (1961) en website.

Korte beschrijving
De schrijvers zijn beiden verbonden aan het MIT (Massachusetts Institute of Technology) en van daaruit aan het Presence Institute. Presence is een contaminatie van 'aanwezigheid' en 'voelen'. Op basis van de zogenoemde 'Theorie U' (zoals eerder beschreven in zijn gelijknamige boek door Scharmer, 2010)* beschrijft het boek de weg naar een nieuwe vorm van leiderschap. Via institutionele omkeringen, systemische incongruenties, van ik naar wij, en van ego naar eco. Centrale stelling is dat niet de analyse van het verleden, maar het aanvoelen van de toekomst belangrijk is. Het boek is voorzien van voetnoten en een register. Het taalgebruik is vrij complex.

Fragment uit

Een ander boek van dezelfde auteur: Theorie U : leiding vanuit de toekomst die zich aandient (2010)

Fragment uit de Inleiding - Een stervend systeem leven inblazen
Geld. Voedsel. Watertekort. Schaarse hulpbronnen. Klimaat-ontregeling. Grootschalige armoede. Massale immigratie. Fundamentalisme. Terrorisme. Financiële oligarchieën. Er is een tijdperk van ontwrichting aangebroken. Maar toch is de mogelijkheid tot ingrijpende persoonlijke, maatschappelijke en mondiale vernieuwing nog nooit zo reëel aanwezig geweest. Nu zijn wíj aan zet en daarbij hebben we met dood en wedergeboorte te maken.
  Wat sterft is een oude beschaving, en daarmee een mentaliteit die maximaal gericht is op 'ik', materialisme, consumptie, de groter-is-beter-illusie en op een door specifieke groepsbelangen gedreven besluitvorming. Daardoor zijn we vervallen tot een toestand van georganiseerde onverantwoordelijkheid waarin we collectief gevolgen creëren die niemand wil.
  Wat aan het ontstaan is, geboren wil worden, is minder duidelijk, maar daarom niet minder belangrijk. Het is iets wat we op veel plaatsen over de hele planeet Aarde kunnen voelen. Die toekomst is niet een kwestie van brandjes blussen en wat sleutelen aan de oppervlakte van structurele verandering. Evenmin is het een kwestie van het vervangen van een mentaliteit waar we geen baat meer bij hebben door een andere die ons beter dient. Het is een toekomst die van ons vraagt een dieper niveau van ons mens-zijn aan te boren: wie we ten diepste zijn en wie we zijn als we een samenleving willen. Het is een toekomst die we intuïtief aanvoelen en kunnen verwezenlijken door de innerlijke plek van waaruit we handelen te verschuiven. Het is een toekomst die zich in die momenten van ontwrichting in en via ons begint te manifesteren.
  Deze innerlijke verschuiving - van het oude bestrijden naar het aanvoelen en getuigen van een zich aftekende toekomstige mogelijkheid - is de basis van alle vormen van diepgaand leiderschap vandaag de dag. Het is een verschuiving die ons uitdaagt niet alleen vanuit ons hoofd, maar ook vanuit ons hart te denken. Het is een bwustzijnsverschuiving van een louter op het eigen welzijn gericht ego-systeem naar het op het welzijn van ons allen - wijzelf incluis - gericht eco-systeem. (pagina 7-8)

Youtube: Leiderschap vanuit de Toekomst - Een dag met Otto Scharmer 
(3:21) (april 2014)



Terug naar Overzicht alle titels

Jeremy Leggett

Uit de olie
Jan van Arkel 2014, 336 pagina's - € 19,95

Oorspronkelijke titel: The energy of nations : risk blindness and the road to renaissance (2014)

Wikipedia: Jeremy Leggett (1954) en zijn website (met veel verwijzingen naar artikelen over dit brede onderwerp)

Korte beschrijving
In dit boek waarschuwt de auteur – vooraanstaand Engels wetenschapper en energieondernemer – voor vijf systeemrisico's verbonden aan de energiesector: het gevaar van een olietekort, een klimaatschok door de snel stijgende CO2-uitstoot, het wankele mondiale financiële systeem, de overwaardering van voorraden fossiele brandstoffen en de explosieve groei van de winning van schaliegas en -olie. Hij begint met een historisch verslag waarin hij ontwikkelingen in de afgelopen tien jaar in een chronologisch relaas beschrijft. De teksten bevatten deels feitelijke beschrijvingen van gesprekken en gebeurtenissen, deels de visie van de auteur hierop. Aan het eind van dit terugkijkend deel legt hij uit waarom mensen de voorkeur geven aan geruststellende praatjes en de alternatieve invalshoeken, zoals de vijf systeemrisico's, bij voorkeur negeren. Vooruitkijkend komt de auteur met een goed-nieuws-scenario: kies voor een duurzame energiemaatschappij. Een ontnuchterend relaas van een topdeskundige dat je niet wilt missen.

Fragment uit hoofdstuk 20. De weg die we kiezen
Momenteel vatten we welvaart op als een toestand waarin we floreren en succes hebben, waarin het ons simpelweg voor de wind gaat. Elke dag probeert het systeem waarin we leven ons er - via het nieuws op tv, toespraken van politici, verklaringen van het bedrijfsleven, aansporingen om te consumeren, enzovoorts - van te overtuigen dat die welvaart heel nauw samenhangt met de stijging van het bruto binnenlands product en het pieken van de aandelenkoersen. Dit zijn de twee belangrijkste maatstaffen voor de versie van het kapitalisme waarmee de meeste landen hun economieën op hun weg naar de nakende crisis hebben geplaveid.
  Andere manieren om de welvaart te meten, zoals werkgelegenheid en spaarsaldi, zijn van deze twee afgeleid. Krimpt het bbp, het nationaal product van alle goederen en diensten, dan stijgt de werkloosheid, wat leidt tot toenemende aantallen niet-welvarende mensen zonder salaris. Dalen de aandelenkoersen, dan daalt ook de waarde van pensioenen, en eindigen we met meer niet-welvarende gepensioneerden.
  Dus wordt iedereen die het primaat van 'groei tegen elke prijs' betwist als een krankzinnige, een idealist of een revolutionair weggezet. En de oliecratie staat helemaal vooraan in de rij van degenen die de stenen werpen. Toch moeten we die groeiobsessie betwisten, en op weg naar de renaissance zullen we die ook betwisten.
  Goed beschouwd zijn we daar al mee begonnen. Een boek uit 2008 van Tim Jackson, de voormalige voorzitter van de sectie economie van de Sustainable Development Commission, markeert daar misschien wel het keerpunt van. Hij noemde zijn boek Welvaart zonder groei In de nasleep van de financiële crash van 2008 vond deze titel weerklank bij een verrassend rijtje namen.
  () Jackson en zijn collega's van de Sustainable Development Commission wisten de kern van hun economische argumentatie in een taal te gieten die ook voor de leek begrijpelijk is. Hun stelling in een notendop: het idee van een niet-groeiende economie is de econoom een gruwel, het idee van een voortdurend groeiende economie is de ecoloog een gruwel.
  Dit is waar het debat om draait. Voor de doorsnee ecoloog is eindeloze groei een onzinnig concept omdat we nu eenmaal op een planeet leven met eindige hulpbronnen en grondstoffen, waarvan de winning en het gebruik in sommige gevallen het systeem van de planeet dat ons in leven houdt uitholt. De doorsnee econoom is echter van mening dat we de bbp-groei kunnen ontkoppelen van het grondstoffengebruik dankzij de almaar toenemende efficiency die in het kapitalisme ingebakken zit: dat we onze economieën kunnen laten groeien en tegelijk de milieuschade kunnen terugdringen.
  Ik kan alleen maar hopen dat Uit mijn olie eraan bijdraagt dit idee als gevaarlijke mythe te ontmaskeren: als het soort 'magie' waar de Maya's in geloofden.
  Als een kind van het moderne kapitalisme, een van durfkapitalisten afhankelijke energieboer, een investeerder van particulier vermogen en alles wat daarbij hoort - en iemand die lang in deze magie geloofd heeft - ben ik er nu van overtuigd dat het kapitalisme zoals we dat kennen onze welvaart torpedeert, onze economieën om zeep helpt en onze kinderen met een onleefbare wereld dreigt op te zadelen. Het moet van de grond af aan herzien worden.
  Dat is waar de weg naar de renaissance ons uiteindelijk heen zal moeten voeren. Naar een plek heel ver voorbij waar we ons nu bevinden. Naar een plek die zowel wenselijk als mogelijk gemaakt wordt door de kracht van de context van na de crash. Lukt dat, dan is de ergste crisis van het moderne kapitalisme wellicht niet meer dan een inktzwarte regenwolk boven de menselijk geschiedenis, waar de zon elk moment weer doorheen kan breken. (pagina 318-320)

Youtube: Peak Oil: Jeremy Leggett: The Energy Of Nations (10:02)



Terug naar Overzicht alle titels


zaterdag 9 augustus 2014

Rutger Bregman 3

Gratis geld voor iedereen : en nog vijf grote ideeën die de wereld kunnen veranderen
De Correspondent 2014, 255 pagina's - €18,--

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia Rutger Bregman (1988)

Korte beschrijving
De historicus, schrijver en columnist Rutger Bregman (1988) is een aanstormend jong talent. In dit boek, in korte tijd zijn derde, constateert hij dat het ons niet ontbreekt aan welvaart maar aan visie. Wij hebben het nog nooit zo goed gehad, maar wij hebben geen idee hoe het nu verder moet. Bregman doet ons zes ideeën aan de hand: een werkweek van vijftien uur, een onvoorwaardelijk basisinkomen, het uitroeien van armoede, een ander belastingstelsel, nieuwe maatstaven van vooruitgang en een wereld zonder grenzen. Elk van die ideeën onderbouwt hij met een veelheid van verwijzingen, namen en getallen. Desondanks leest het boek als een trein: het is hoopvol, uitdagend en creatief.

Artikel over deze publicatie: Goedkope en deelbare ebooks voor iedereen! De Correspondent geeft haar eerste boek uit

In zijn derde boek herschrijft Rutger Bregman artikelen die hij de afgelopen tien maanden voor het digitale platform De Correspondent heeft geschreven. Alhoewel in (politiek) Den Haag en omstreken over heel andere zaken beslissingen worden genomen, zullen de onderwerpen die Rutger Bregman aansnijdt tóch het debat van de komende jaren gaan bepalen.
Hieronder staan enkele van die eerder verschenen artikelen. Iedereen die geen lid is van De Correspondent kan de honderden reacties en bijdragen van abonnees (helaas) niet lezen. Een abonnement op De Correspondent kost €60,-- per jaar.

De oplossing voor (bijna) alles: minder werken
Waar blijft Luilekkerland?  
Waarom we iedereen gratis geld moeten geven  
Waarom we alle grenzen moeten openzetten  
De race tegen de machine  
99 problemen, 1 oorzaak  
Verbeter de wereld, begin bij de cockpit  
Dit unieke onderzoek laat zien wat er gebeurt als je een arme indiaan zomaar 6.000 dollar per jaar geeft
Waarom een uitdijende overheid geen ziekte maar een zegen is  
Waarom politieke partijen steeds meer op elkaar lijken  
Hoe lang nog voordat de opstand tegen ongelijkheid uitbreekt?  

Promo-tekst van Rutger
Het probleem is niet dat we het niet goed hebben, het probleem is dat we niet weten hoe het beter kan. In deze tijd, met koopkracht als laatste ideaal, schetst historicus Rutger Bregman nieuwe vergezichten. Van een basisinkomen voor iedereen tot een werkweek van vijftien uur, van een wereld zonder grenzen tot een wereld zonder armoede – het is tijd voor de terugkeer van de utopie.

Laat je meenemen op een reis door de geschiedenis en maak kennis met ideeën die tegen de tijdgeest ingaan, dwars door de oude scheidslijn van links en rechts heen. Gratis geld voor iedereen is een overrompelend boek dat je wereldbeeld op zijn kop zet. Het is geschreven in de overtuiging dat de wereld niet wordt geregeerd door lobbyisten, zakenlui of politici zonder visie. De wereld wordt geregeerd door ideeën en de kracht van de verbeelding. Alles wat we nu beschaving noemen, is begonnen in de hoofden van wereldvreemde dromers. Zoals ook het einde van de slavernij en de democratie eens onmogelijk leken, zo kan ook in deze eeuw het utopische werkelijkheid worden.

Fragment uit 10. Hoe ideeën de wereld veranderen
Toen op 15 september 2008 Lehman Brothers viel en de grootste crisis sinds de jaren dertig begon, waren er geen echte alternatieven voorhanden. Het voorwerk was niet verricht. Intellectuelen, journalisten en politici hadden jarenlang betoogd dat we aan het einde van de 'grote verhalen' waren gekomen. Dat de 'ideologische veren' waren afgeschud.
  In de afgelopen jaren hebben we ons nog wel druk gemaakt over de vrijheid van meningsuiting. Politici en opiniemakers buitelden over elkaar heen in een discussie over de grenzen van het vrije woord. Maar de vraag is: wat hebben we aan vrijheid van meningsuiting als we niets nieuws te verkondigen hebben? Wat hebben we aan vrijheid van vereniging als we ons nergens bij aan willen sluiten? Wat hebben we aan vrijheid van godsdienst als we nergens in geloven?
Enerzijds wordt de wereld nog altijd rijker, veiliger en  gezonder. Steeds meer mensen arriveren in Cocagne - en dat is een immense triomf. Maar anderzijds is het voor de inwoners van Luilekkerland hoog tijd om een nieuwe utopie op de kaart te zetten. Laten we opnieuw de zeilen hijsen. 'Vooruitgang is de verwezenlijking van Utopia's,' schreef Oscar Wilde lang geleden. een werkweek van 15 uur, een onvoorwaardelijk basisinkomen, het uitroeien van armoede en een wereld zonder grenzen - het zijn nu nog zonderlinge dromen. Maar voor hoe lang?
  'Mensen twijfelen eraan of ideeën de belangrijkste motor van de geschiedenis zijn,' schreef Hayek eens, toen nog bijna niemand van het neoliberalisme had gehoord. 'Dat komt omdat we het zo moeilijk vinden ons voor te stellen dat ons geloof straks anders kan zijn dan nu'.  Het kan wel een generatie duren, dacht Hayek, voordat nieuwe ideeën de overhand krijgen. Juist daarom zou er niet alleen behoefte zijn aan denkers met geduld, maar ook aan denkers met 'de moed om utopisch te zijn.'
  Laat dat de les zijn van Mont Pèlerin. Het is een les die iedere wereldverbeteraar in zijn  oren mag knopen, voordat de klok weer twaalf uur slaat en er niets gebeurt, zoals zestig jaar geleden in een huiskamer in Chicago en zes jaar geleden voor de hele wereld. Ideeën, hoe wereldvreemd ze ook zijn, kunnen de wereld veranderen.
  'Waarlijk,' schreef Keynes, 'de wereld wordt door weinig anders geregeerd'. (pagina 206-207)


Zijn eerste boek (een bundeling columns): Met de kennis van toen : actuele problemen in het licht van de geschiedenis (2012)
Zijn tweede boek: De geschiedenis van de vooruitgang (2013)

Artikel: Maar de vraag is wat hebben we aan vrijheid van meningsuiting als we niets nieuws te verkondigen hebben? (september 2014)

klik hier voor een filmpje dat gemaakt werd tijdens een lezing in Oss (maart 2013)

Terug naar Overzicht alle titels

woensdag 6 augustus 2014

Daniel C. Dennett

Gereedschapskist voor het denken
Atlas Contact 2013, 512 pagina's - € 29,95

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: Intuition pumps and other tools for thinking (2013)

Wikipedia: Daniel C. Dennett (1942)

Korte beschrijving
In een lange rij spraakmakende boeken verdedigt de Amerikaanse filosoof Daniel Dennett de gedachte dat men zaken als bewustzijn, betekenis en vrije wil moet begrijpen vanuit de evolutie. Met deze combinatie van materialisme en atheïsme beweegt hij zich op een terrein vol felle discussies waar kennis van zaken en helderheid van denken vaak ver te zoeken zijn. In dit boek doorkruist hij datzelfde terrein, maar nu op een nieuwe manier: hij bespreekt niet zozeer de problemen als wel het gereedschap waarmee je ze aanpakt. Hij reikt daartoe 77 denkinstrumenten aan, met voorbeelden hoe je ze wel of juist niet moet gebruiken. Als steeds bij Dennett heeft ook dit boek iets weg van wijsgerige acrobatiek: het staat vol anekdotes en discussies, duizelingwekkende hoogstandjes vaak, beurteling geschreven voor de leek en voor de vakman, afwisselend breed van gebaar en technisch zeer gedetailleerd. Stimulerend, uitdagend en verbluffend tegelijk. Met bronnen, bibliografie en register.

Fragment uit [6] Ockhams bezem
De moleculair bioloog Sydney Brenner heeft onlangs een alleraardigste variant op Ockhams scheermes bedacht door de nieuwe term Ockhams bezem te introduceren om het proces te beschrijven waarin onwelkome feiten onder het tapijt worden geveegd door intellectueel oneerlijke aanhangers van deze of gene theorie. Dit is onze eerste verstaging (*), ons eerste antidenkgereedschap, en iets wat je scherp in de gaten moet houden. Deze praktijk is met name verraderlijk als ze wordt toegepast door propagandisten die een lekenpubliek voor ogen hebben, want net als die beroemde aanwijzing van Sherlock Holmes over de hond die niet in het donker blafte, is de afwezigheid van een feit dat met behulp van oOckhams bezem uit zicht is geveegd alleen waarneembaar voor deskundigen. Zo laten creationisten eeuwig en altijd de overdaad aan gênante bewijzen buiten beschouwing waar hun 'theorieën' geen vat op hebben, en voor iemand die geen bioloog is kunnen hun zorgvuldig geformuleerde uiteenzettingen knap overtuigend zijn, simpelweg omdat de leek niet kan zien wat er niet is. (pagina 53)

* verstaging = 
Ik zal onderweg ook nog wat valse vrienden voorstellen, oftewel gereedschappen die je zand in de ogen strooien in plaats van je bij te lichten. Ik had een term nodig voor deze gevaarlijke instrumenten en putte le mot juste uit mijn zeilervaringen. Veel zeilers zijn dol op de nautische termen waar landrotten van in de war raken: stuur- en bakboord, vingerling en roerpin, want en dwarshout, leuvers en zaling, en ga zo maar door. Op een schip waarop ik ooit heb gevaren, was het een standaardgrap om nepdefinities te bedenken voor deze termen. Dus een zaling was een zeldzame vis, een kluiverboom een fors kippenbot, giekklauw een aandoening bij koeien, en verstaging een ongelukkige val waarbij iemand zijn been blesseert. Sindsdien kan ik eenvoudigweg niet aan verstaging (het geheel aan touwen of staaldraden dat de mast overeind houdt) denken zonder me iemand voor te stellen die voort strompelt. Daarom heb ik die term gekozen als naam voor denkgereedschappen die een averechtse werking hebben, dus die een beter begrip lijken te bevorderen, maar in feite slechts duisternis en verwarring zaaien in plaats van verlichting. (pagina 26-27, uit de Inleiding - wat is een intuïtiepomp?)

TED-filmpjes: klik hier. En hier voor een artikel waarin Ockhams bezem wordt gebruikt.

Terug naar Overzicht alle titels

Damon Young

Filosoferen in de tuin
Ten Have 2014, 224 pagina's - € 17,00

Oorspronkelijke titel: Philosophy in the garden (2012). Ook verschenen als: Voltaire's vine and other philosophies : how gardens inspired great writers (2014)

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: Damon Young (1975) en zijn website

Korte beschrijving
Het begin van de westerse filosofie is te vinden in Griekenland. Bekend is dat dit vaak een buitenactiviteit was, van de tuin van Epicurus tot het wandelen door de zuilengang van Aristoteles. Damon Young (1975), publicist van fictie en non-fictie, heeft dit als uitgangspunt genomen voor een reeks opstellen over filosofen en hun 'tuin' of buitenruimte. Opvallend is dat een groot deel van de essays gewijd is aan een literaire schrijver in plaats van een filosoof. Zo komen onder andere het landgoed Ferney van Voltaire, de 'gedachteboom' (sic) van Nietzsche, de landelijke omgeving van Jane Austen (versus de mondaine wereld van Bath waar ze jaren verbleef), de afkeer van Sartre van het 'natuurlijke' (die zich uitte in jarenlange walging), en de structuur van bonsaiboompjes die de kunst- en levensopvattingen van Marcel Proust zou weerspiegelen. De auteur probeert steeds de samenhang te laten zien tussen 'tuin' (maar dat moet dan heel breed begrepen worden als 'natuur') en de filosofie of levensvisie van de behandelde schrijver. Vaak lijkt dit verband wat vergezocht. Geïllustreerd met zwart-wittekeningen; met bibliografie.

Fragment uit Leonard Woolf : de appels van Monk's House
Woolf liet Virginia cremeren en begroef haar as in het grote gazon aan de voeten van een iep - een van de twee die ze Leonard en Virginia hadden genoemd. Bij elke stap op dat gras en elke keer als hij het vertrouwde ruisen van de iep hoorde, moet Woolf zich pijnlijk bewust van zijn verlies zijn geweest. Toen Leonard na de oorlog met zijn nieuwe levensgezel Trekkie Parsons 'met hartstocht zijn tuin (...) verzorgde', deed hij dat met de herinnering aan Virginia vlakbij. In de laatste tien jaar van zijn leven besteedde hij veel aandacht aan zijn boomgaard, waar ook Mr Prothero stond, een appelboom die hij en zijn vrouw vijftig jaar eerder die naam had gegeven. In zijn memoires noemde hij dit het lot - niet een of andere mystieke voorbeschikking, maar de geaccumuleerde kracht van de geschiedenis, publiek en persoonlijk. Het had geen zin om te proberen daaraan te ontsnappen. Hij kon zich er alleen stoïcijns bij neerleggen, met 'stille, onverzettelijke zelfbeheersing'.

En daarom trok Leonard Woolf, schrijver van middelbare leeftijd, twee paar sokken aan en snoeide appels in de ijskoude januarimaand in Sussex. De tuin was zijn persoonlijke strijd met een verscheurde, maar geliefde kosmos. De tuin zou niet blijven, net zomin als hij. Maar het was de moeite waard om door te gaan, om precies dezelfde reden waarom het de moeite waard was om boeken te lezen en schrijven: voor een helder, evenwichtig, eerlijk leven. Met zijn vieze handen en verkleumde botten ging Leonard de confrontatie aan met de fundamentele ambivalentie van het leven - appelboom na appelboom. (pagina 111-112)

Artikel: Waarom lezen en schrijven - voor een helder, evenwichtig, eerlijk leven (augustus 2014)

Terug naar Overzicht alle titels

Ha-Joon Chang

Economie : de gebruiksaanwijzing
Nieuw Amsterdam 2014, 384 pagina's - € 24.95

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: Economics : the user's guide (2014)

Wikipedia: Ha-Joon Chang (1963) en zijn website

Korte beschrijving
De schrijver, één van de bekendste economen van dit moment, docent aan de universiteit van Cambridge, beschrijft in dit boek de geschiedenis van de economie als wetenschap, de belangrijkste economische theorieën, en analyseert hoe deze theorieën gebruikt maar ook misbruikt worden voor het motiveren van politieke beslissingen. En hij bestrijdt tegelijk de verheerlijking van het marktdenken. Het is een fors boek (bijna 400 pagina's) over zware onderwerpen, maar het laat zich lezen als een spannende roman. Zo ziet het er ook uit. Met daarbij een uitgebreid register en vele voetnoten. Wie het vak economie op de middelbare school heeft gehad, kan het goed lezen, maar ook zonder die voorkennis is het een verhelderend boek over een actueel thema. Eén van de weinige volledige én goed te lezen boeken over dit onderwerp. Zeer actueel geschreven.

Artikel: Ha-Joon Chang: 'Economie, de gebruiksaanwijzing' (De Morgen 10 juni 2014)
Enkele citaten uit dit artikel:

Chang haalt de ene na de andere economische mythe onderuit. De geavanceerde kapitalistische economieën groeiden het felst tijdens de topjaren 1950-1970 van overheidsregulatie en hoge belastingen. De stadstaat Singapore wordt in de media voortdurend voorgesteld als een succes van de vrije markt. De economische activiteit is er echter grotendeels in handen van de overheid. Zowat alle bouwgronden zijn eigendom van de staat. 85 procent van de bouwsector is sociale woningbouw, 22 procent van de volledige productie gebeurt door overheidsbedrijven.
Groot-Brittannië en de VS zouden het pad hebben geëffend voor de vrije markt, door met groot succes het voorbeeld te geven. Chang maakt er brandhout van. 'This could not be further from the truth'. Tot 1860 werd de Britse economie volledig door de overheid gestuurd. Pas toen het land de markt volledig domineerde, verklaarde het zich voorstander van de 'open seas'. De VS was extreem protectionistisch, tot aan de Tweede Wereldoorlog waren de importtarieven hoger in de VS dan in Duitsland, Frankrijk, Japan.
Zo waren de eerste liberalen fervente anti-democraten, niet iedereen was volgens hen burgerrechten waard. Arme mensen mochten niet stemmen, want ze zouden politici verkiezen die hen – de rijken – zouden onteigenen. Chang ziet die lijn vandaag doorgetrokken in het neoliberalisme. Neoliberalen zijn niet openlijk tegen democratie, maar wel gul bereid democratie in te leveren als dat het privé-eigendom en de vrije markt bevoordeelt.
Fragment uit het Nawoord - wat nu?
Je moet bereid zijn om beweringen van economen (ja, daar ben ik er ook een van) in twijfel te trekken. Ze hebben niet het monopolie op de waarheid, ook niet als het om economische zaken gaat (laat staan wanneer het om 'alles' gaat). Om te beginnen zijn ze het vaak onderling al niet eens. Hun opvattingen kunnen op een bepaalde manier bekrompen en verkeerd zijn - net als alle andere beroepsgroepen hebben economen ook last van beroepsdeformatie. Niet-economen kunnen best een goed onderbouwd onderdeel over economische kwesties hebben als ze enige kennis hebben van de belangrijkste economische theorieën en in staat zijn onderliggende politieke, ethische en economische aannames op waarde te schatten. Soms is hun oordeel zelfs beter dan dat van economen omdat zij een grotere realiteitszin en een bredere kijk hebben. De economie is te belangrijk om aan economen over te laten.
  Ik wil nog een stap verder gaan en zeggen dat de bereidheid om beweringen van economen - en andere experts - in twijfel te trekken, een hoeksteen van de democratie zou moeten zijn. Want als je erover nadenkt, wat is dan de zin van democratie als we alleen maar naar experts hoeven te luisteren? Als we niet willen dat onze samenleving wordt bestuurd door een stel zelfbenoemde experts, moeten we allemaal iets van economie afweten en economen durven aanvechten. (pagina 353-354)

Youtube: Ha-Joon Chang on economics (21:16) (mei 2014) (7.745 views op 6-8-2014)



Terug naar Overzicht alle titels