ISVW 2023, 363 pagina's - € 29,95
Wikipedia: Wouter Kusters (1966)
Korte beschrijving
Een kritische en actuele beschouwing van de functie van filosofie in tijden van klimaatverandering. Hoe kan je nog rustig slapen als je je volledig bewust wordt van de dreiging van klimaatverandering? Filosoof Wouter Kusters beschrijft hoe hijzelf reageerde toen hij besefte hoe diep we in de problemen zitten. Hij analyseert reacties van shock, paniek en angst tot berusting, vertrouwen en zelfs optimisme, en stelt de vraag: is er in het licht van de dreigende ondergang nog filosofie mogelijk? De eerste alarmschok leidt tot duurzaam alarmisme en tot een zoektocht naar manieren om verantwoordelijkheid te nemen.’Schokeffecten’ is in een aansprekende stijl en met filosofische diepgang geschreven, waarbij de auteur zijn persoonlijke verhaal verweeft met een bredere maatschappelijke visie. Vooral geschikt voor geoefende lezers.Wouter Kusters (1966) is een Nederlandse filosoof en taalwetenschapper. Zijn debuutboek 'Pure waanzin' werd bekroond met de Van Helsdingenprijs en de Socrates Wisselbeker. Tien jaar later won hij opnieuw de Wisselbeker met 'Filosofie van de waanzin’.
Tekst op website uitgever
'Het grondpatroon van de klimaatverandering is niet dat van de paranoia, van zij tegen ons, maar eerder dat van de schizofrenie, wij tegen wij.'
Wat gebeurt er als de toestand van de wereld echt tot je doordringt? Als je je volledig bewust bent van de immense dreigingen van klimaatverandering en ecologische destructie? Hoe kan je dan nog rustig slapen? Wat zeg je tegen je (klein)kinderen? Wie roep je ter verantwoording? In Schokeffecten laat Wouter Kusters zien hoe hijzelf reageerde toen hij besefte hoe diep we in de problemen zitten. Hij analyseert mogelijke reacties van shock, paniek en angst tot berusting, vertrouwen en zelfs optimisme. Hoe kunnen we uit het verblindende licht van de dreigende ondergang ontsnappen, zonder dat we onze ogen ervoor sluiten? Hoe houden we ons geestelijk staande? Wat kunnen en moeten we denken? Is er nog wel filosofie mogelijk? Uiteindelijk biedt Kusters perspectief. De eerste alarmschok leidt tot duurzaam alarmisme, en blinde paniek wordt filosofische paniek. Het is tijd voor verantwoordelijkheid.
7.2 Escalaties
Ingeschaald
De nieuwe Grote waarheid is ontstellend (schokkend, traumatiserend, beangstigend, deprimerend), maar komt niet geheel uit de lucht vallen. In haar effecten werkt ze verbijsterend en ontgoochelend, maar in haar samenstellende delen lijkt er weinig nieuws onder de zon. Zoals ik al eerder betoogde, is er niet zozeer sprake van een nieuw paradigma, maar eerder van verwarrende, na-ijlende gevolgen van een eerdere grote paradigmawisseling. Deze omwenteling voltrok zich aan het begin van de moderne tijd (zie pagina 72 e.v.) en is in haar consequenties nog niet uitgewerkt in de menselijke geest. Een van de gevolgen, die door de bevindingen van de klimaatwetenschap extra is geaccentueerd, is onze verdwaling in de tijd. We weten niet meer goed hoe we ons zouden kunnen of moeten verhouden tot nabije en verre verledens en toekomsten. De vraag die zich in het antropoceen sterk opdringt, is door Latour als volgt geformuleerd, ik herhaal: 'In welk tijdperk bevinden we ons? Niet in termen van de kalender, maar eerder in termen van het ritme, de cadans, de beweging van de tijd?' De nieuwe Grote Waarheid (opmerking: Bruno Latour heeft het over het Nieuwe Klimaatregime, ook met twee hoofdletters - hd) biedt zelf geen antwoord op deze vraag, ze heeft het eerdere historische bewustzijn alleen maar verder verward, door indringend te melden dat ook de natuur een geschiedenis heeft, en wel een geschiedenis die met onze menselijke geschiedenis verweven is. Om dit te kunnen vatten, zal ik hieronder eerst het alledaagse bewustzijn van tijd bespreken, met haar indeling van tijd in schalen, oftewel 'scalair denken', en het vervangen door een sferisch kristaldenken.