Matthijs de Ridder

De eeuw van Charlie Chaplin
De Bezige bij 2017, 592 pagina's - - € 30,99

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Korte biografie van Matthijs de Ridder (1979)

Korte beschrijving
Het oeuvre van de Belgische schrijver en literatuurcriticus Matthijs de Ridder (1979) is op zijn 37ste al omvangrijk te noemen. Daaraan kan nu dit indrukwekkende boek over de tragikomische filmster Charlie Chaplin (1889-1977) worden toegevoegd. Vele honderden boeken en artikelen werden door De Ridder geraadpleegd om te komen tot deze bijna zeshonderd pagina’s tellende biografie. In zes 'aktes' met een 'voorprogramma' beschrijft hij niet alleen het onrustige leven van deze iconische 'zwerver', maar ook de invloed die zijn veelal geëngageerde films wereldwijd hadden op de publieke opinie. Omdat Chaplins eerste films komisch waren en zonder geluid, bereikte hij een groot internationaal publiek. Door de politiek linkse strekking van veel van zijn uitingen werd Chaplin in Amerika beticht van communistische sympathieën, wat hem deed besluiten terug te keren naar Europa. Doorwrocht en met vlotte pen beschrijft de auteur Chaplins bekendste films met relevante achtergronden. De door de tijd kleiner wordende groep Chaplin-bewonderaars zal deze excellente beschrijving van het leven en de films van de legendarische acteur en 'schlemiel' ongetwijfeld met applaus ontvangen.

Tekst op website uitgever
Toen Charlie Chaplin begin 1914 zijn camera voor het eerst op de wereld richtte, had hij geen idee wat hij van de moderne tijd kon verwachten. Alles ging razendsnel. Binnen een jaar was hij de beroemdste man ter wereld. Maar de nieuwe tijd had ook een andere kant. In de voortdenderende twintigste eeuw belandde de tramp onherroepelijk in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog, moest hij zich met veel fantasie staande houden in het door de Grote Depressie getroffen Amerika en kwam hij oog in oog te staan met Adolf Hitler. Voor Chaplin er erg in had, was hij zelf een icoon van de moderne tijd geworden.

Matthijs de Ridder vertelt op sprankelende wijze over een tijdperk vol slapstick en drama. Aan de hand van nieuwe bronnen werpt hij een frisse blik op het leven en werk van Chaplin. Tegelijkertijd is De eeuw van Charlie Chaplin een opmerkelijke cultuurgeschiedenis van de moderne tijd die tot de dag van vandaag onze kijk op de wereld bepaalt.

Fragment uit Koorddansen door de Jazz Age
Simpel vermaak voor verfijnde gasten
Het was even wennen. Jim Tully had tegenover Chaplin altijd een standsverschil gevoeld, maar nu behandelde de filmmaker hem als zijn gelijke. Toen in de loop van de avond werd voorgesteld een spelletje charade te spelen, stond Chaplin er zelfs op dat hij aan zijn team werd toegevoegd - hij kon wel een geletterde ziel aan zijn zijde gebruiken. Dat bleek wel op het moment dat er een woord met vier lettergrepen geraden moest worden. Chaplin draaide zich om naar Tully en zei lachend: 'Och God, ik ken helemaal geen woorden met vier lettergrepen.'

  'Hoewel we hetzelfde opmerkingsvermogen hadden', schreef Tully later, 'was hij mij de baas op het vlak van sociale vaardigheden.' Dat was een vriendelijke manier om te zeggen dat Chaplin een gewiekste charmeur was. Zolang hij de regie in handen had, wilde de filmmaker zijn meerder wel erkennen in een talentvolle schrijver als hij. Onzeker over hoe het verder moest met The Circus zocht Chaplin bevestiging bij de schrijver die hij ondanks alles was blijven bewonderen. Hoe langer hij verbannen was uit zijn studio hoe meer hij begon te twijfelen aan de zeggingskracht van zijn film.
  Niet dat Chaplin naar buiten toe liet uitschijnen dat hij vreesde dat The Circus een mislukking zou worden. In het najaar van 1926, toen het ernaar uitzag dat de film snel in de zalen zou verschijnen, ronkten advertenties als nooit tevoren. 'The Circus is Charlies wonderfilm', verzekerde een paginagrote aankondiging in oktober van dat jaar in Variety. 'Een oproer van voet tot voet, van flits tot flits, van begin tot het eind.' Maar zelfs op deze advertentie prijkte de merkwaardige slagzin die hij al vanaf december 1925 had gebruikt: 'a lowbrow comedy for highbrows'. Krantenartikelen die de persmap naar de letter volgden, lieten daar doorgaans nog een extra relativerende mededeling op volgen: 'Hoewel het een aantal zonderlinge ingrediënten bevat en een snuifje liefde, is het verhaal gespeend van extreme pathos of tragedie.'
  Deze waarschuwingen waren een directe reactie op de ontvangst van The Gold Rush, die niet alleen in de Europese, maar ook in de Amerikaanse pers ingehaald was als een kunstwerk van ongeëvenaarde klasse. 'The Gold Rush is een meesterwerk over het leven,' had Hollywood News bijvoorbeeld meteen na de première uitgeroepen:

Het is de kroon op het werk van een meesterlijke komiek - nee, van een meesterlijke artiest. Het grappige mannetje met het grappige loopje is in The Gold Rush verdwenen. In zijn plaats is een genie opgestaan, die begrijpt wat het is om mens te zijn, een man die het leven doorziet, met alle humor, pathos, plezier en verdriet die erbij hoort. Chaplin is geslaagd waar nog geen andere artiest in is geslaagd, hij heeft de ziel van een man op de dunne film vastgelegd. Hij heeft een meesterwerk geschapen.

Verheugd over het feit dat zijn werk als grote kunst werd gewaardeerd, maar beducht voor het effect dat die bijval in het vervolg kon hebben, zocht Chaplin bijna onmiddellijk naar een manier om de serieuze kritiek wat in te tomen. Uiteraard wilde hij zijn nieuwe fans niet meteen van zich vervreemden, maar hij vreesde wel dat The Circus niet dezelfde artistieke waardering zou oogsten als zijn voorganger. In een poging zijn gesofisticeerde vrienden binnenboord te houden, kondigde hij The Circus daarom vanaf het begin aan als simpel vermaak voor verfijnde geesten. (pagina 313-314)

Artikel: ‘U bent populair’, zei hij tegen Chaplin, ‘omdat u door de massa wordt begrepen.’ (maart 2020) en De eeuwige tramp, annex goede voorouder (november 2021)

Terug naar Overzicht alle titels