De democratie begint bij onszelf : politieke levenslessen voor leerwillige burgersDamon 2025, 264 pagina's -
€ 24,90Wikipedia: Henk Smeijsters (1952)
Korte beschrijving
Tekst op website uitgever
Hoe blijft democratie sterk in tijden van polarisatie? Dit boek laat zien waarom burgerzin, moreel besef en betrokkenheid onmisbaar zijn voor de democratie.
Wat kunnen we doen als het vertrouwen in de politiek afneemt en de samenleving verhardt? In 'De democratie begint bij onszelf' onderzoekt Henk Smeijsters hoe we de democratie overeind kunnen houden in een tijd van polarisatie, populisme en autocratische politici die de rechtsstaat in diskrediet brengen. Smeijsters stelt dat hervormingen van het democratisch bestel weinig uitrichten als burgers het democratisch ethos niet in zichzelf verankeren. Democratie is geen vanzelfsprekendheid, maar vraagt om karakter, betrokkenheid en moreel besef. Aan de hand van actuele voorbeelden uit Nederland, Europa en de VS laat Smeijsters zien hoe we – vaak ongemerkt – bijdragen aan de verzwakking van het democratisch bestel en de rechtsstaat. Maar juist omdat wij deel zijn van het probleem, kunnen we ook de sleutel tot de oplossing vormen. Want de hoop ligt niet in nieuwe systemen, maar in een nieuwe burgerzin.
Motto van het boek
Als je op zoek bent naar de feiten loop je niet alleen het risico dat je gevoelens gekwetst worden, en dat wil je niet. Deze versie van het fascisme is bizar genoeg een safespace. Je bent goed zoals je bent, je hoeft niks te leren. Verslaggevers zijn de vijand, want die kunnen zomaar vraagtekens plaatsen bij je overtuigingen. - Timothy Snyder
Fragment uit deel 2. Obsessies die de democratie verzwakken
De wantrouwende, fantasmagorische burger
Complotfantasma's
Kinderen geloven in sprookjes, sommige volwassenen geloven in complotten. Complotdenken schrijft ontwikkelingen toe aan grootscheepse samenzweringen. Er zijn twee soorten complotdenkers: de realisten en de fantasten. Complotrealisten wantrouwen de officiële verklaring van een gebeurtenis en gaan op zoek naar feiten die deze weerleggen. Bij de verklaring dat de moord op John F. Kennedy het werk was van een persoon, Lee Harvey Oswald, kun je terecht vragen stellen. Ook de notitie 'Omtzigt, functie elders' gaf aanleiding tot realistisch complotdenken.
Complotfantasten daarentegen hechten niet aan feiten. Zonder met de ogen te knipperen verzonnen zij het verhaal dat de Democraten onder leiding van Hillary Clinton een pedofielennetwerk runden. De coronavaccinaties zouden bedoeld zijn om chips te implanteren waarmee Bill Gates zijn wereldheerschappij kan vestigen. De klimaatverandering zou een verzinsel zijn met als doel angst te zaaien en de greep op de bevolking te versterken. De waarheid over de maanlanding en feit dat de aarde eigenlijk plat is zouden bewust achter worden gehouden. Bestuurders zouden als mens vermomde reptielen zijn. De alternatieve verklaringen voor 9/11 en MH17 zijn soms realistisch, soms fantastisch van aard.
Ook Nederland kent een keur aan complotfantasten, van Doutzen Kroes, Famke Louise, Willem Engel, Lange Frans tot en met politici zoals Thierry Baudet en Wybren van Haga.
Caligula
Complotdenkers vermommen zich als waarheidszoekers, maar praktiseren het tegenovergestelde. Zij beweren, verzinnen, liegen, insinueren, maken gebruik van retorische trucs en verhullend taalgebruik, stellen zogenaamd 'alleen maar vragen', zonder oprecht in de feiten en de kwaliteit van hun argumenten geïnteresseerd te zijn. De voorleiden onder de complotfantasten lokken hun volgelingen een schijnwereld binnen en leiden de aandacht af van reële problemen die opgelost moeten worden. Hun volgelingen zijn veelal mensen die verontwaardigd zijn over maatschappelijke mistoestanden of die zich in een bestaande wereld niet thuis voelen. Zij laten zich misleiden omdat een eigen waarheid verzinnen en niet aan kritiek onderwerpen het leven een stuk gemakkelijker maakt.
De sociale media met hun echokamers en gebrek aan journalistieke poortwachters die het kaf van het koren scheiden, faciliteren het creëren van een eigen wereld. In een digitale echokamer voel je je thuis, heb je zelf de regie, geldt jouw eigen logica, ben je immuun voor tegenspraak, hoor je ergens bij, krijg je aandacht en kun je een eigen identiteit ontwikkelen. Cees Zweistra noemt complotfantasten caligulisten, naar het voorbeeld van de Romeinse keizer Caligula. Deze leefde in een fantasiewereld en verachtte de reële wereld waarin hij een schrikbewind voerde. Niet elke complotfantast speelt in de reële wereld een kwaadaardige rol, maar als verzinsels voor waarheid loopt het democratische proces gevaar. (pagina 155-156)
Lees ook: Hoe je een beter mens wordt : levenslessen van moderne denkers (uit 2024) en Tijdloze wijsheden voor een beter leven : levenslessen van 'klassieke' denkers (uit 2025).
Onderstaande boeken staan in de literatuurlijst én staan op dit blog
Terug naar Overzicht alle titels
