Tom-Jan Meeus 2

Duidelijkheid
Maand van de Filosofie 2024, 94 pagina's - € 8,--

Wikipedia: Tom-Jan Meeus (1961)

Korte beschrijving
Een politiek-filosofisch essay over taal, machiavellisme en Geert Wilders. Het boek analyseert een verandering in politieke taal sinds de eeuwwisseling, geïnspireerd door Pim Fortuyn en voortgezet door Wilders. De verandering, van jargon naar duidelijkheid, heeft grote gevolgen voor de democratie, aangezien het matiging vereist maar radicalisering stimuleert en de democratische rechtsstaat en het parlement daarmee onder druk zet. Aan de hand van 'De heerser' van Machiavelli toont het boek hoe dit taalgebruik bijdraagt aan het verval van de naoorlogse politieke orde. Met diepgang geschreven. Geschikt voor een geoefende lezersgroep. Dit essay verschijnt ter gelegenheid van de Maand van de Filosofie. Tom-Jan Meeus (Made, 1961) is een journalist bij NRC. Hij was er politiek chroniqueur, columnist, correspondent in de VS en onderzoeksjournalist. Eerder leverde hij bijdragen aan onder meer Buitenhof en het Amerikaanse Politico en ontving hij de Anne Vondelingprijs voor politieke journalistiek. Meeus werd geciteerd in onder meer The New York Times, The Economist en door de BBC en CNN.

Tekst op website uitgever
Vanaf de eeuwwisseling veranderen politici onder invloed van Pim Fortuyn hun taal. Geen mistige formuleringen meer, geen jargon: duidelijkheid. Geert Wilders blinkt erin uit. De gevolgen voor de democratie zijn groot. Het bestel vereist matiging terwijl duidelijkheid juist radicalisering stimuleert. Het ene taboe na het andere sneuvelt, grondrechten staan ter discussie, het parlement zelf en de democratische rechtsstaat. Steeds geeft Wilders de aanzet, en andere partijen voegen zich naar hem ondanks hun bezwaren. Den Haag omarmt zijn aandachtspolitiek en spektakelleegte. Meeus laat aan de hand van Machiavelli zien hoe duidelijkheid bevordert dat de naoorlogse politieke orde bezwijkt, met chaos als resultaat. Dit essay verschijnt ter gelegenheid van de Maand van de Filosofie.

Fragment uit VII
Elke ochtend bespreken Wilders en zijn vertrouwelingen 'nieuwepuntjes' om mee in de media te komen. Inhoud is zelden bepalend, zijn standpunten worden gedreven door opinieonderzoek. 'We krijgen alles van Maurice de Hond doorgemaild: kiezersonderzoeken, peilingen,' zegt Hernandez. Johan Driessen, Wilders' voormalige persoonlijk medewerker, zal me later uitleggen dat de PVV-leider zich alleen uit concurrentie met de SP tegen bezuinigingen op zorg en uitkeringen keert. 'Geert zei: "Slaat natuurlijk nérgens op, maar ik moet het zeggen,'" aldus Driessen. Tegelijk gaat het er in de fractie volgens hem 'onvoorstelbaar knullig' aan toe. Wilders is een begenadigd bespeler van het debat, maar zijn omgeving hangt 'van amateurisme aan elkaar' en zijn mensenkennis is belabberd. Driessen: 'Geert zei vaak: "Ik houd meer van katten dan van mensen."'

Machiavelli over het dilemma van een leider die bemind én gevreesd wil worden: 'Aangezien het moeilijk is beide dingen met elkaar te verenigen, is het, ingeval men tussen de twee moet kiezen, zonder meer veiliger om gevreesd dan bemind te worden. Want van de mensen kan men in het algemeen zeggen dat ze ondankbaar, wispelturig en huichelachtig zijn.' 

Wilders ervaart het een- en andermaal. Zo verlaat de vertrouweling met wie hij anti-islamteksten voorbereidde, het Kamerlid Joram van Klaveren, in 2014 de fractie; later wordt hij moslim. De PVV-factievoorzitter in de Eerste Kamer, Marjolein Faber, nu Tweede Kamerlid, loopt in 2015 tegen de lamp omdat ze het bedrijf van haar zoon inhuurt voor gesubsidieerde opdrachten; Wilders weet van niets. De man die jaren zijn persoonlijke woordvoerder is, de Limburgse PVV-leider Michael Heemels, blijkt in 2016 een cocaïne verslaafde oplichter. Tegen de senator die hij na zijn zege in 2023 voordraagt als verkenner, Gom van Strien, blijkt aangifte wegens oplichting en omkoping te zijn gedaan; alweer is Wilders niet op de hoogte. (pagina 51-52)

Draadje (april 2024)

Lees ook: Haagse invloeden : hoe de Nederlandse politiek echt werkt (2015) en Niemand regeert : de privatisering van de Nederlandse politiek van Marc Chavannes (uit 2009; én nog steeds relevant) 2009)

Terug naar Overzicht alle titels