Sunil Amrith

De brandende aarde : hoe de mens de aarde veranderde
Athenaeum, Polak & Van Gennep 2024, 496 pagina's  - € 29,99

Oorspronkelijke titel: (2024)

Wikipedia: Sunil Amrith (1979)

Korte beschrijving
Een diepgravende verhandeling over menselijke vrijheid en de prijs die de aarde daarvoor betaalt. De auteur belicht de impact van technologische vooruitgang en innovaties in de landbouw op de wereldbevolking en het milieu. Hij legt uit hoe de vooruitgang van de mens heeft bijgedragen aan een verhoogde levensverwachting, maar ook aan uitbuiting van de medemens en de aarde. Door de geschiedenissen van het klimaat en imperialisme, van genocide en ecocide en van menselijke vrijheid en de prijs die de aarde daarvoor betaalt te bundelen, biedt hij een nieuwe kijk op de manier waarop de mens de aarde en zichzelf hervormt. Ook verklaart hij hoe door milieuschade grootschalige migratiebewegingen zijn ontstaan. Scherpzinnig en gedetailleerd geschreven. Met zwart-witillustraties, -foto's en -kaarten. Uitsluitend geschikt voor een geoefende lezersgroep.  Sunil Amrith (Kenia, 1979) is een Keniaanse historicus en doceert aan de School of Environment aan Yale. Hij schreef een klein aantal boeken. In 2022 ontving hij de Dr. A.H. Heinekenprijs voor de Historische Wetenschap.

Tekst op website uitgever
Door grote uitvindingen in en innovatie van de landbouw is de productie van voedsel gigantisch gegroeid. Razendsnelle ontwikkelingen hebben ervoor gezorgd dat de levensverwachting van miljarden mensen binnen een tijdsbestek van enkele decennia overal ter wereld sterk is toegenomen. Tegelijkertijd heeft technologische vooruitgang eraan bijgedragen dat de mens zowél zijn medemens als de aarde uitbuit.

In De brandende aarde brengt historicus Sunil Amrith de geschiedenissen samen van klimaat en imperialisme, van genocide en ecocide en van menselijke vrijheid en de prijs die de aarde daarvoor betaalt. Zijn benadering biedt een nieuwe manier om te begrijpen hoe de mens de aarde hervormt inclusief zichzelf. En hij verklaart hoe door milieuschade grootschalige migratiebewegingen zijn ontstaan.

In zijn magistraal geschreven epos De brandende aarde herinterpreteert Amrith een geschiedenis die tot voor kort enkel werd bezien vanuit een Euro- en antropocentrisch perspectief.

Fragment uit hoofdstuk 8. Oorlog tegen de aarde
Modern Times (1936) was de laatste grote rolprent uit het tijdperk van de stomme film en het laatste optreden van de Vagabond, Charlie Chaplins wereldwijd geliefde elckerlijc-personage. Chaplins film is een parodie op het mensonterende lopendebandwerk in fabrieken en werd gemaakt tijdens de zwaarste economische crisis van de moderne tijd. Hoewel hij zelden wordt beschouwd als een film met een ecologisch subtext is Modern Times een onloochenbaar artistieke uitspreek over de verminkende werking van machines op de menselijke natuur en de materiële wereld in de twee decennia na de Eerste Wereldoorlog.
  Aan het begin van de film wordt een vergelijking gemaakt tussen mensen en schapen, als om aan te tonen dat de doctrine van efficiency alle levensvormen verandert in robots. Een scène waarin schapen op een industriële boerderij door een smalle doorgang worden gedreven vloeit over in een menigte gezichtsloze, petdragende mannen die uit een metro-uitgang komen. Er loopt een solitair schaap in de kudde, voorbode van hoe de Vagabond tussen de massa fabrieksarbeiders zal opvallen als personificatie van glorieuze chaos.
  De gemechaniseerde massaslachting van de Eerste Wereldoorlog gaf schrijvers ne kunstenaars in Europa, Amerika en de gekoloniseerde wereld aanleiding tot het stellen van de vraag waar het koortsachtige najagen van rijkdom en macht uiteindelijk op zou uitlopen. Hun oproep tot terughoudendheid bleef echter de opvatting van een minderheid. In de naoorlogse jaren was er geen sprake van tempovertraging, eerder van - versnelling. Door de technologische vernieuwingen uit de oorlogstijd - allereerst het sterk toegenomen gebruik an de verbrandingsmotor en uiteindelijk de nieuwe kijk op de aarde die voortkwam uit luchtopnamen in bioscoopfilms - leken er geen grenzen meer te bestaan aan hoe ver mensen konden reizen en aan waar machines toe in staat waren. In 1929 reden er meer dan zevenentwintig miljoen auto's op de Amerikaanse wegen, een voor elk huishouden: een verhouding die in geen enkel land zelfs maar werd benaderd. Tijdens een bezoek aan de fabriek van Ford in Michigan hoorde Chaplin verhalen van arbeiders die een zenuwinzinking hadden gekregen onder de niet aflatende druk om de productie steeds verder te verhogen.

  Chaplins films was een bespiegeling over de invloed van massaproductie op de menselijke autonomie. In 1931, op een moment dat de economische hausse van de jaren twintig omsloeg in massale werkloosheid, had Chaplin in Londen een ontmoeting met Mahatma Gandhi, in een 'nederig huisje in de sloppenwijk achter de East India Dock Road'. Chaplin vroeg Gandhi naar diens 'afschuw van machines'. Gandhi antwoordde: 'In het verleden hebben machines ons afhankelijk gemaakt van Engeland, en de enige manier waarop we ons van die afhankelijkheid kunnen verlossen is door alle producten te boycotten die door machines zijn vervaardigd.' Gandhi's bezorgdheid betrof zowel de levende planeet als politieke vrijheid. 'God verhoede dat India op dezelfde manier industrialiseert als het Westen.' had hij in 1928 geschreven, want 'als een volk van driehonderd miljoen zielen tot eenzelfde vorm van economische uitbuiting zou overgaan, werd de wereld kaalgevreten als door een zwerm sprinkhanen.' Slechts weinig van Gandhi's mede-nationalisten in India - onder wie Jawarhal Nehru, de protegé van de Mahatma tussen de jonge leiders - dachten er hetzelfde over. Wat India nodig had, vonden veel van hen, was dat de Britse overheersers juist hadden tegengehouden: een industrieel gedreven revolutie. Zowel zijn bezoek aan de Ford-fabrieken als zijn ontmoeting met Gandhi maakte diepe indruk op Chaplin tijdens zijn werk aan de intrige van de zwanenzang van de Vagabond.  (pagina 215-217)

Terug naar Overzicht alle titels