maandag 25 maart 2024

Jenny Slatman

Nieuwe lichamelijkheid
Noordboek 2023, 215 pagina's € 22,90

Website Jenny Slatman (1969)

Korte beschrijving
Een empirisch-filosofisch onderzoek naar hoe sociale ongelijkheid voort kan komen uit (voor)oordelen over het menselijk lichaam. Zwarte lichamen worden regelmatig gehinderd in een witte wereld; vrouwenlichamen worden afgeremd in een misogyne wereld; dikke lichamen passen niet in een wereld afgesteld op het gemiddelde lichaam. Deze voorbeelden laten zien dat lichamen nooit op zichzelf staan: ze functioneren in relatie tot andere lichamen en tot de omgeving. Toch is de opvatting nog gangbaar dat lichamelijke problemen op te lossen zijn door te focussen op tekortkomingen van het individu. Jenny Slatman legt uit dat deze aanpak onvoldoende werkt. Ze stelt dat er meer aandacht nodig is voor de materiële relaties waarin lichamen staan, en pleit daarmee voor een nieuwe kijk op lichamelijkheid. Intelligent en met diepgang geschreven. Uitsluitend geschikt voor een geoefende lezersgroep. Met enkele zwart-witfoto’s en -illustraties. Jenny Slatman is hoogleraar Medical & Health Humanities aan Tilburg University. Ze schreef enkele boeken en vertaalde werk van filosoof Merleau-Ponty.

Tekst op website uitgever
Zwarte lichamen worden regelmatig gehinderd in een witte wereld; vrouwenlichamen worden afgeschermd en afgeremd in een misogyne wereld; dikke lichamen passen niet in een wereld die is afgesteld op het gemiddelde lichaam; berolstoelde lichamen kunnen niet met de trap, en depressieve lichamen worden inert omdat de wereld hen niet meer uitnodigt. De voorbeelden laten zien dat lichamen nooit op zichzelf staan. Ze functioneren altijd in relatie tot andere lichamen en tot de omgeving. Toch is de opvatting nog gangbaar dat je lichamelijke problemen kunt oplossen door te focussen op tekortkomingen in het lichaam, in het denken of in het gedrag van individuen. Filosoof Jenny Slatman legt uit dat deze aanpak onvoldoende werkt. Er is meer aandacht nodig voor de materiële relaties waarin lichamen staan. Ze pleit daarmee voor een nieuwe kijk op lichamelijkheid. Een fundamenteel andere blik op gezondheid, ziekte, beperkingen en sociale uitsluiting Jenny Slatman is hoogleraar Medical & Health Humanities aan Tilburg University. Haar onderzoek bestaat uit filosofischantropologische analyses van lichamelijkheid in kunst, expressie en medische praktijken. Zij publiceerde onder meer Vreemd Lichaam. Over medisch ingrijpen en persoonlijke identiteit en vertaalde werk van Merleau-Ponty. Voor haar werk ontving ze een VIDI- en een VICI-beurs.

Fragment uit 2. Eenzaam, losgezongen individu
Inkeren in jezelf

Vaak wordt Descartes aangewezen als grondlegger van het lichaam-geestdualisme in de westerse cultuur in het algemeen en de gezondheidszorg in het bijzonder. Het lijkt mij dat de invloed van deze zeventiende-eeuwse denker hier ruimschoots wordt overschat, alsof er zoveel naar filosofen wordt geluisterd en hun werk zo goed wordt gelezen. Het breed gedragen idee dat mensen uit een lichaam en een geest bestaan, het discours van het dualisme, is zoals ik in het vorige hoofdstuk heb beschreven, goeddeels aangejaagd door denken en doen binnen medische praktijken, en niet zomaar door een filosofische theorie. Ik denk dan ook niet dat we tegenwoordig zo dualistisch zijn omdat we zo goed naar Descartes zouden hebben geluisterd. Hadden we maar beter naar hem geluisterd, want eigenlijk waarschuwt hij ons voor het toelaten van dualisme in het dagelijkse leven. 
  De meditatie of methodische twijfel die bij Descartes leidt tot het dualisme tussen lichaam en geest,  is volgens hem een heel specifieke filosofische denkoefening. Het is geen oefening voor het alledaagse leven. In een brief die hij schreef op 28 juni 1643 aan prinses Elizabeth van de Palts waarschuwt hij dat men heel voorzichtig moet zijn met het doen van een dergelijke diepe meditatie. Deze prinses had de filosoof, na lezing van zijn Meditaties, gevraagd hoe lichaam en ziel nu kunnen samenwerken als het twee radicaal verschillende substanties zijn. Hij antwoordt haar dat er in het dagelijkse leven helemaal geen sprake is van een onoverbrugbaar dualisme tussen lichaam en geest. Dat onderscheid ontstaat pas wanneer je een diepe meditatie uitvoert. Deze diepe meditatie is geen sinecure, en Descartes lijkt te twijfelen of het ook wel zo'n gezonde praktijk is. Hij schrijft haar dat je zo'n meditatie misschien maar een keer in je leven moet doen, niet vaker. Alleen tijdens die ene keer in je leven dat je er daadwerkelijk in slaagt om alles te betwijfelen, zou je in aanraking kunnen komen met jezelf als een onbetwijfelbaar 'ik denk', denkend ding. De meditatie, de terugtrekking in zichzelf is dus een uitzonderlijke situatie, die haaks staat op het dagelijkse leven. (pagina 35-36)

Genomineerd voor de Socratesbeker 2024 - tekst op website Maand van de Filosofie
Zwarte lichamen worden regelmatig gehinderd in een witte wereld; vrouwenlichamen worden afgeschermd en afgeremd in een misogyne wereld; dikke lichamen passen niet in een wereld die is afgesteld op het gemiddelde lichaam; berolstoelde lichamen kunnen niet met de trap, en depressieve lichamen worden inert omdat de wereld hen niet meer uitnodigt.

De voorbeelden laten zien dat lichamen nooit op zichzelf staan. Ze functioneren altijd in relatie tot andere lichamen en tot de omgeving. Toch is de opvatting nog gangbaar dat je lichamelijke problemen kunt oplossen door te focussen op tekortkomingen in het lichaam, in het denken of in het gedrag van individuen. Filosoof Jenny Slatman legt uit dat deze aanpak onvoldoende werkt. Er is meer aandacht nodig voor de materiële relaties waarin lichamen staan. Ze pleit daarmee voor een nieuwe kijk op lichamelijkheid.

Een fundamenteel andere blik op gezondheid, ziekte, beperkingen en sociale uitsluiting.

Jenny Slatman is hoogleraar Medical & Health Humanities aan Tilburg University. Haar onderzoek bestaat uit filosofischantropologische analyses van lichamelijkheid in kunst, expressie en medische praktijken. Zij publiceerde onder meer Vreemd Lichaam. Over medisch ingrijpen en persoonlijke identiteit en vertaalde werk van Merleau-Ponty. Voor haar werk ontving ze een VIDI- en een VICI-beurs.

Terug naar Overzicht alle titels

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen