Korte beschrijving
De Pools-Vlaamse filosofe en schrijfster Alicja Gescinska schreef voor de Maand van de Filosofie 2020 een essay over het thema daarvan: waarheid, of liever – door haar blik –: waarachtigheid. Mooi en helder ontvouwt zij de redenen die tot de teloorgang van waarheid hebben geleid, vanaf het moment dat de godin Apate uit de doos van Pandora ontsnapte en misleiding en bedrog in de wereld kwamen, tot de 'post-truth', alternatieve feiten en nepnieuws van nu. Als hoofdverantwoordelijken daarvoor wijst ze aan: het postmodernistisch relativisme, de analytische taalfilosofie, het einde van het expertisme, intrinsieke mankementen van de liberale democratie en het idee dat liegen loont. De auteur zoekt weerstand in uiterlijke en innerlijke waarachtigheid, oprechtheid en authenticiteit tegenover jezelf en anderen. Hierbij doet ze enkele boude uitspraken, die een smet op het essay vormen als je ze tot het eind zou doordenken. De bedoeling is dat in filosofie geïnteresseerde lezers komen tot een zinvol, waardevol en moreel te verantwoorden leven in vrijheid. De uitgave is voorzien van een literatuurlijst en eindnoten.
Tekst op website uitgever
Toen Pandora haar beruchte doos opende en de godin Apate ontsnapte, kwamen de misleiding en het bedrog in de wereld, zo vertelt de Griekse mythe. En Apate is nog steeds onder ons: we zijn allemaal haar nazaten, stelt Gescinska in dit essay. Maar we kunnen wel revolteren tegen de verlokkingen van de leugen. Nooit was dat zo nodig als nu, in dit tijdperk van ‘posttruth’, alternatieve feiten en nepnieuws.
Gescinska legt onder het verval van de waarheid een diepere crisis bloot. Niet het verspreiden van onjuiste informatie op zichzelf is het grootste probleem, maar de malafide intenties waarmee dat gepaard gaat. De echte malaise van onze tijd is een gebrek aan waarachtigheid, aan oprechtheid tegenover anderen. Meer factchecken is daarom niet genoeg. Zonder een hernieuwde toewijding aan waarachtigheid komt de democratie onder steeds grotere druk te staan en dreigen we, zo betoogt Gescinska, ons kostbaarste goed te verliezen: de vrijheid.
Fragment uit 1. Een tijdperk van Apate
Postmodernisme
In een poging om een antwoord op die vragen te bieden, is het bon ton om het postmodernisme als hoofdverantwoordelijke van de devaluatie van de waarheid te bestempelen. Op de relatie tussen postmodernisme en de zwanenzang van de waarheid is trouwens al vele jaren eerder gewezen - lang voor van een 'post-truth tijdperk' sprake was. Zo stelden enkele decennia geleden zowel Leszek Kolakowski als George Steiner - twee van de scherpste essayisten van de vorige eeuw - zich uitdrukkelijk de vraag of de waarheid nog wel een toekomst heeft. En ze hekelden daarbij het cultureel-filosofisch, postmodernistisch relativisme. Dat is volgens hen niet alleen intellectueel onhoudbaar - elk werkelijk relativisme ondermijnt immers zichzelf - maar ook maatschappelijk en moreel onwenselijk. Als alles relatief is, dan kunnen we geen onderscheid meer maken tussen goed en kwaad, schoon en lelijk, nobel en verachtelijk. Zonder die eigenschappen en criteria om ze van elkaar te onderscheiden, worden leven en samenleven uiteindelijk onmogelijk. Deze zorgen vinden we ook vandaag terug. En ook vandaag wordt er dus naar het postmodernisme gekeken als zondebok voor de teloorgang van de waarheid. (pagina 18)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen