Ten Have 2020, 365 pagina's - € 24,99
Oorspronkelijke titel: The Tyranny of Merit: What's Become of the Common Good? (2020)
Wikipedia: Michael Sandel (1953)
Korte beschrijving
De Amerikaanse politiek filosoof/hoogleraar (en een van de wereldwijd invloedrijkste intellectuelen) Michael Sandel maakt in zijn nieuwe boek de balans op van de democratie. Hij analyseert haarscherp de kloven in westerse samenlevingen. Probleem: veel mensen voelen zich niet meer vertegenwoordigd door de bestuurlijke elites en wenden zich tot populistische leiders. Aan verklaringen voor de opkomst van het populisme ontbreekt het niet, met nadruk op de economie en de nationale cultuur. Maar Sandel voert nog een andere factor ten tonele: de meritocratie. Het idee dat zowel succes als falen onze eigen verdienste is, is een gedachte die het ego van de winnaars streelt en dat van de verliezers verwondt – ziedaar de bron van de populistische opstand. Sandel gaat na in hoeverre de aanklacht van het volk tegen de elites terecht is. Zijn boodschap: de elite moet ophouden zich verheven te voelen boven de rest. Het boek is voorzien van eindnoten met bronvermeldingen. Een radicaal boek voor een redelijk omvangrijke lezerskring.
Tekst op website uitgever
‘Als we de gepolariseerde hedendaagse politiek achter ons willen laten, dienen we op de tast onze weg te zoeken en goed na te denken over wat mensen toekomt. Hoe komt het dat de betekenis van succes en verdienste de afgelopen decennia zo sterk veranderd is, en wel zodanig dat arbeid sterk aan waardigheid heeft ingeboet en veel mensen het gevoel hebben dat de elites op hen neerkijken?’ - Michael J. Sandel
Bestsellerfilosoof Michael Sandel maakt de balans op van de democratie. Veel mensen voelen zich niet meer vertegenwoordigd door de bestuurlijke elites en wenden zich tot populistische leiders en partijen. Het probleem is dat onze samenleving mensen met een hogere opleiding onevenredig beloont en de rest terzijde schuift. Dit is de tirannie van verdienste.
Sandel gaat na in hoeverre de aanklacht van ‘het volk’ tegen de elites terecht is. Waarom zou iemand met een universitaire opleiding meer over het algemeen welzijn mogen zeggen dan een persoon met een vmbo-diploma? Is dat rechtvaardig? 'De tirannie van verdienste' is een belangrijk boek voor iedereen die de democratie aan het hart gaat.
Fragment uit 6. De sorteermachine
Als meritocratie het probleem is, wat is dan de oplossing? Moeten we mensen aanstellen op basis van vriendjespolitiek of allerlei vooroordelen, in plaats van hun vermogen om het werk te doen? Moeten we dan terugkeren naar de tijd toen Ivy League universiteiten de geprivilegieerde zonen van witte, protestantse families uit de hogere klassen toelieten, zonder veel aandacht te besteden aan hun academische vooruitzichten? Nee. Het overwinnen van de tirannie van verdienste betekent niet dat verdienste helemaal geen rol kan spelen bij de verdeling van banen en maatschappelijke rollen.
In plaats daarvan betekent het dat we op een andere manier moeten nadenken over succes en vragen moeten stellen bij het meritocratisch waandenkbeeld dat wie bovenaan de ladder staat, dat op eigen kracht is geworden. Het betekent bovendien dat we kritisch moeten zijn op de ongelijkheid in vermogen en aanzien die wordt verdedigd uit naam van de verdienste, maar die bijdraagt aan de wrok, onze politiek vergiftigt en ons uiteendrijft. Een dergelijke heroverweging zou zich moeten richten op de twee domeinen van het leven die centraal staan in de meritocratische opvatting van succes: onderwijs en werk.
In het volgende hoofdstuk zal ik laten zien hoe de tirannie van verdienste de waardigheid van werk ondermijnt, en hoe we die waardigheid kunnen herstellen. In dit hoofdstuk laat ik zien hoe hoger onderwijs een sorteermachine is geworden die sociale mobiliteit op basis van verdienste in het vooruitzicht stelt, maar in plaats daarvan de bestaande privileges beschermt en een houding ten opzichte van succes bevordert die schadelijk is voor de gemeenschappelijkheid die voor een democratie nodig is.
Universiteiten controleren het systeem door middel waarvan moderne samenlevingen kansen verdelen. Ze verlenen de diploma's die bepalen wie er toegang heeft tot goedbetaalde banen en prestigieuze posities. Voor het hoger onderwijs is die rol echter geen onverdeeld genoegen.
Wanneer we universiteiten tot drijvende kracht van de meritocratische verwachting maken, verlenen we ze daarmee enorm veel cultureel gezag en prestige. Daardoor is de toelating tot de elite-universiteiten het object van een koortsachtige ambitie geworden en is een aantal Amerikaanse universiteiten in staat gebleken miljarden dollars te verzamelen in de vorm van schenkingen. Deze ontwikkeling, waarin universiteiten tot het bolwerk van de meritocratische orde worden gemaakt, zou echter slecht kunnen uitpakken voor de democratie, voor de studenten die dingen naar het recht om ze te bezoeken én voor de universiteiten zelf. (pagina 212-213)
Andere boeken van Michael Sandel: Pleidooi tegen volmaaktheid : een ethiek voor gentechnologie (2012), Niet alles is te koop : de morele grenzen van markt werking (ook 2012) en Politiek en moraal : filosofie voor het publieke debat (uit 2016)
Lees ook: Oude en nieuwe ongelijkheid : over het failliet van het verheffingsideaal van Kees Vuyk (uit 2017)
Artikelen
The time is now – Elite(s) (april-juni 2020) en Onttrekken of toevoegen? (februari 2019)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen