maandag 14 september 2020

Anne Applebaum

De schemering van de democratie : over de verlokkingen van een autoritair systeem
Ambo Anthos 2020, 216 pagina's  € 20,99

Oorspronkelijke titel: Twilight of Democracy: The Seductive Lure of Authoritarianism (2020)

Wikipedia: Anne Applebaum (1964)

Tekst op website uitgever
De schemering van de democratie van Anne Applebaum gaat over de verlokkingen van een autoritair systeem. In steeds meer landen heeft de democratie het zwaar. Liberale waarden worden ingeruild en het idee van een sterke leider die haast vereerd wordt, nationalistische bewegingen en het eenpartijstelsel winnen aan populariteit. In haar nieuwe boek De schemering van de democratie beargumenteert Anne Applebaum dat we ons niet moeten verbazen over deze ontwikkeling. Politieke systemen met simplistische overtuigingen hebben een natuurlijke aantrekkingskracht, vooral die systemen waarbinnen enkel de loyale volgers profiteren. Mensen kijken niet alleen naar ideologie, stelt ze, maar zijn ook praktisch, pragmatisch en opportunistisch. De autoritaire en nationalistische partijen die zijn opgekomen binnen de moderne democratieën bieden hun aanhangers nieuwe mogelijkheden om rijkdom en macht te vergaren.

In De schemering van de democratie beschrijft Applebaum hoe het komt dat politici, journalisten en intellectuelen in landen als de VS, Hongarije, Polen en het Verenigd Koninkrijk hun democratische idealen hebben opgegeven, en hoe ze complottheorieën, politieke polarisatie, social media en nostalgie inzetten om de samenleving te veranderen. 

Fragment uit 2. Hoe demagogen winnen
De monarchie, tirannie, oligarchie, democratie waren organisatiestructuren van de samenleving waarmee Aristoteles en Plato meer dan tweeduizend jaar geleden al bekend waren. Maar de illiberale eenpartijstaat die we nu overal ter wereld zien - zoals in China, Venezuela, Zimbabwe - werd voor het eerst vanaf 1917 in Rusland ontwikkeld door Lenin. In de lesboeken van de politieke wetenschappen van de toekomst zal zonder meer niet alleen op de grondlegger van de Sovjet-Unie teruggekeken worden vanwege zijn marxistische overtuiging, maar ook omdat hij degene was die deze blijvende vorm van politieke organisatie heeft uitgevonden. Het is een model dat veel van de autocraten van deze wereld nu toepassen.

De illeberale eenpartijstaat is in tegenstelling tot het marxisme geen filosofie. Het is een mechanisme om de macht in handen te houden en hij functioneert rustig naast tal van andere ideologieën. Het werkt omdat het duidelijk definieert wie tot de elite behoort: de politieke elite, de culturele elite, de financiële elite. In de monarchieën van het prerevolutionaire Frankrijk en Rusland kreeg de aristocratie die zichzelf definieerde volgens strenge ongeschreven fatsoens- en etiquetteregels het recht om te regeren. In de moderne westerse democratieën wordt het recht om te regeren, in ieder geval in theorie, toegekend via verschillende vormen van competitie. Namelijk via campagne voeren en verkiezingen, of meritocratische toetsen die bepalen wie toegang krijgt tot het hoger onderwijs en de ambtenarij, tot vrije markten. Ouderwetse sociale hiërarchieën maken meestal ook deel uit van dit geheel, maar in het moderne Groot-Brittannië, Amerika, Frankrijk, en tot voor kort in Polen, gingen de meeste mensen ervan uit dat de democratische competitie de rechtvaardigste en efficiëntste manier is om de macht te verdelen. De aantrekkelijkste en meest geschikte politici moeten regeren. Functies bij de instituties van de staat - de rechterlijke macht, het ambtenarenapparaat - moeten door gekwalificeerde personen ingenomen worden. De krachtmetingen tussen hen moeten op een evenwichtig speelveld plaatsvinden wil er een eerlijke uitkomst zijn. (pagina 31-32)

Artikel van Anne Applebaum dat deels in haar nieuwste boek terecht is gekomen: History Will Judge the Complicit - Why have Republican leaders abandoned their principles in support of an immoral and dangerous president? (The Atlantic juli/augustus 2020)

Lees vooral ook Verloren land : de zeven stappen van democratie naar dictatuur van Ece Temelkuran uit 2019.

Terug naar Overzicht alle titels

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen