Prometheus 2022, 119 pagina's - € 16,99
Uit de reeks Nieuw Licht
Wikipedia: Marian Donner (1974)
Korte beschrijving
Een boeiend boek over politieke filosofie, de mensheid en anti-kapitalisme. De auteur onderzoekt hedendaags consumentisme en uitputtende productie aan de hand van filosoof Herbert Marcuses ‘De eendimensionale mens.’ Het boek behandelt onderwerpen als de klimaatcrisis, miljardairs, hippies, complotdenkers, algoritmen en kwantummechanica. Relatief toegankelijk geschreven voor de complexiteit van het onderwerp. Het boek zal geïnteresseerde lezers aanspreken.Marian Donner (Amsterdam, 1974) is schrijver, cultuurcriticus, columnist en essayist. Ze schreef een klein aantal boeken.
Tekst op website uitgever
Voor de filosoof Herbert Marcuse draaide alles om vrijheid. De vrijheid om jezelf te ontwikkelen, om te falen, om af te wijken van de norm. Wat hij echter zag was een systeem, door hem ‘het technologisch productieapparaat’ genoemd, dat ons steeds meer reduceert tot raderen in de machine. Het apparaat jaagt op, geeft nooit rust, dwingt tot meer productiviteit, meer efficiëntie en heeft vrijheid gereduceerd tot de vrijheid om te produceren en te consumeren. Hoe kan het dat de moderne mens zich schikt naar een systeem waarvan hij weet dat het mens, dier en aarde uitput? Is de vrijheid waar Marcuse naar verlangde nog te vinden? Is er een andere wereld denkbaar dan die waarin wij leven? Aan de hand van Marcuses beroemdste werk, De eendimensionale mens, zoekt Marian Donner naar een uitweg. Van de klimaatcrisis, via miljardairs die dromen van Mars, tot aan hippies, complotdenkers, algoritmen en kwantummechanica, ontleedt ze de krankzinnigheid van dit tijdsgewricht, om zo te komen tot wat Marcuse ‘waarlijk redelijk gedrag’ noemde – ‘namelijk de weigering mee te doen en de poging de omstandigheden teniet te doen die de krankzinnigheid veroorzaken’.
Marian Donner schrijft onder meer voor De Groene Amsterdammer. Ze publiceerde eerder twee romans en het pamflet Zelfverwoestingsboek, waarvan de rechten aan vijf landen werden verkocht.
Het bewuste boek: De eendimensionale mens (1964)
Fragment
Hoe kan het dat wij, gewone mensen, ons naar een systeem schikken waarvan we wéten dat het mens, dier en aarde uitput? Van de twee rijkste mensen ter wereld spreekt dat voor zich, zij zijn de winnaars van dit systeem, maar waarom gaat de rest erin mee?
Wat Marcuse in de De eendimensionale mens bovenal wil aantonen is hoe het heersende technische productieapparaat 'een gedrag bevordert (en zelfs vereist) dat de krankzinnigheid ervan aanvaardt.' Want uiteindelijk zijn wij het zelf die dit apparaat, elke dag opnieuw, in stand houden. En zijn het dus ook die haar kunnen ontmantelen. Maar daarvoor moeten we wel eerst de krankzinnigheid doorzien.
In een presentatie van een uur, 'Going to space to benefit earth', legt Bezos het al in 2019 goed uit. Na een korte introductie waarin hij mijmert over zijn passie, begint hij zijn verhaal. 'Raad wat de beste planeet is,' draagt hij zijn publiek op. Om vervolgens meteen het antwoord te geven: dat is de onze. De hemel bevindt zich hier, op aarde. Hier bevindt zich alles wat we willen en nodig hebben, er is alleen één probleem: de aarde is te klein. Er is simpelweg niet genoeg ruimte om onze (westerse) levensstijl te onderhouden. Die levensstijl vergt namelijk nogal wat.
Als het dier dat elk mens in essentie is, legt Bezos uit, hebben we niet veel nodig. Elk uur verbruikt ons metabolisme ongeveer 97 watt aan energie, dat is wat het kost om te denken, rennen, dansen en zingen. Tegelijkertijd echter zijn wij ook culturele wezens. We hebben steden gebouwd, supermarkten, auto's en internet, en om dat allemaal soepel te laten lopen is maar liefst 10.500 watt per uur, per persoon, aan energie nodig. In 2019 tenminste, want de benodigde hoeveelheid groeit elk jaar. En dat is goed, stelt Bezos, dit is immers wat we vooruitgang noemen. 'je leeft een beter leven dan je grootouders deden, en je grootouders leefden een beter leven dan hun grootouders deden.'
Nu geeft Bezos geen definitie van dit 'beter', maar het is ontegenzeggelijk waar dat het menselijk bestaan gemiddeld genomen een stuk veiliger, gezonder en comfortabeler is geworden.
Vijftig jaar geleden waren er nog gen computers, was er nog geen internet, en was het aanbod in kleding, voedsel of huisraad een stuk kleiner en relatief duurder dan nu. Maak een sprong van honderd jaar en veel mensen (in Europa en de Verenigde Staten) hadden niet eens een wasmachine of ijskast, er was geen riolering, baden gebeurde in een tobbe waarbij het water werd hergebruikt.
Hoe verder je teruggaat in de tijd hoe zwaarder het leven voor een steeds grotere groep mensen wordt. In feite leefden het merendeel van de mensheid een groot deel van de geschiedenis in een letterlijke of veredelde slavernij. Ze bewerkten het land, waren continu in gevecht tegen natuurlijke elementen als wilde dieren, kou of hitte, en plagen die lichamen en oogsten vernietigden. Om maar niet te spreken van dictatoriale landheren. Al hadden die landheren in vergelijking met nu zelf ook een behoorlijk armoedig bestaan. Hun kastelen en landhuizen hadden geen centrale verwarming of elektrisch licht, kleding was stug en zwaar, het leven gewelddadig en kort. Rond 1500 na Christus, toen met de Renaissance een van de hoogtepunten van de westerse cultuur werd ingeleid, was de gemiddelde levensverwachting in Italië slechts achttien jaar (!) oud (overigens lag niet lang daarvoor, in de Middeleeuwen, de levensverwachting nog op 35 jaar, maar juist vooruitgang had veel doden geëist; omdat steden groter werden en de handel toenam verspreidden ziektes zich ook makkelijker en bovendien kwamen er grotere oorlogen met dodelijkere wapens).
Om maar te zeggen: we zijn als mensheid van ver gekomen. Maar dat heeft ook een prijs. Elk jaar stijgt het menselijk energiegebruik met 3 procent, laat Bezos zien. Met alle gevolgen van dien, want de aarde kan die groei niet leveren. Zelfs al halen we elke druppel olie uit de grond en zetten we het hele planeetoppervlak vol mt zonnepanelen, dan nog is er een limiet aan de hoeveelheid energie die deze planeet ons kan geven. (pagina 27-29)
Lees ook: Zelfverwoestingsboek : waarom we meer moeten stinken, drinken, bloeden, branden & dansen (2019)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen