Ilja Leonard Pfeijffer 2

Alkibiades : roman
De Arbeiderspers 2023, 943 pagina's - € 34,99

Wikipedia: Ilja Leonard Pfeijffer (1968)

Korte beschrijving
Hoewel gebaseerd op historische feiten wordt fictief leven en werk beschreven van de briljante, maar ook omstreden Atheense staatsman en generaal Alkibiades (450-404 v Chr.), die een belangrijke rol speelde in de Peloponnesische oorlog. Op het eind van zijn leven kijkt hij erop terug, vanaf zijn kindertijd in een vooraanstaande, rijke Atheense familie. Opgegroeid tot een heel knappe man was hij aantrekkelijk voor zowel mannen als vrouwen. Knap, rijk en verwend wil hij als politicus en generaal zijn wil doordrijven, maar zijn arrogantie wordt tenslotte afgestraft en in 407 v Chr. gaat hij in vrijwillige ballingschap. Het werk van de Nederlandse dichter, schrijver en classicus (1968) werd vaak bekroond en genomineerd. Deze monumentale, ambitieuze roman is uitstekend geschreven en geeft niet alleen een mooi beeld van man en tijd, maar trekt ook veel paralellen met het antieke Athene en waarschuwt effectief onze tijd dat democratie een kostbaar en kwetsbaar goed is. Naast lof is er ook wat kritiek omdat door de breedvoerige stijl en grote feitelijkheid de emotionele kant onderbelicht is.

Tekst op website uitgever
Deze monumentale, rijk gedocumenteerde, historische roman vertelt het waargebeurde verhaal van het streven en falen van Alkibiades, de mooiste man van Griekenland. Hij was de extravagante, geniale, opzienbarende, androgyne, biseksuele en omstreden politicus en strateeg van Athene tijdens de grote oorlog tegen Sparta. Zijn verhaal is voor ons een reis door de tijd naar de wereld van bijna tweeënhalf millennium geleden, toen steeds meer symptomen, die voor ons verontrustend herkenbaar zijn, begonnen te wijzen op het verval van de democratie en daadwerkelijk leidden tot de nederlaag van Athene. De vraag is in hoeverre Alkibiades hieraan schuldig was. Was hij de populist die de democratie heeft ontmanteld of had hij de redder van Athene kunnen zijn? In deze roman legt hij verantwoording af over zijn idealen, strategieën en levenslange strijd.

Alkibiades is tegelijkertijd een geleerde historische studie en een grote roman voor onze tijd en voor elke tijd, die een even uniek als universeel verhaal vertelt over het najagen van ambities in een onvolmaakte wereld.

Fragment uit Boek I - Liefde voor de satyr, Athene, 3
  'Ik zie dat je onder de indruk bent,' zei Perikles tegen mij. 'Pheidias zal je uitleggen wat je ziet.'
  'Ik zal je eerst uitleggen wat je niet ziet,' zei Pheidias. Kleine pretoogjes glommen boven zijn volle, zwarte baard en snor. 'Wat je niet ziet, zijn de sculpturen van de metopen en de timpanen, die de bekende mythologische scènes verbeelden die zijn verbonden met de stichting en het roemrijke verleden van de stad. Die zullen we later gaan bekijken. Wat je evenmin ziet, is het gouden en ivoren beeld van de godin.'
  'Ook dat zullen we je zo laten zien, zoon van Kelinias,' zei Perikles. 
  'Ik beloof je de dat je daar nog meer van onder de indruk zult zijn. De godin zelf kan jaloers zijn op haar evenbeeld.'
  'Wat je wel ziet,' zei Pheidias, 'is een ongehoord brutale noviteit in de Griekse beeldhouwkunst. En dan heb ik het nog niet eens over techniek en compositie, maar over het onderwerp. Weet je wat dit is, Alkibiades?'
  'Een optocht.'
  'Dé optocht,' zei Perikles.
  'De grote Panatheneïsche processie' zei Pheidias, 'waarmee eens per jaar een nieuwe peplos wordt aangeboden aan de godin.'
  'Nu zie ik het,' zei ik.
  'Nu zie je het' zei Pheidias. 'Maar laat je het ook tot je doordingen? Want wat betekent dat? Wie zijn al die honderden figuren die op dit fries staan afgebeeld?'
  'De burgers van Athene,' zei ik.
  'Precies,' zei Pheidias. 'Zij zijn jouw en mijn stadsgenoten, die eens per jaar op de derde dag van de afnemende maan van de Hekatombaion samen met alle overwinnaars op de Spelen die in de dagen daarvoor gehouden zijn, over de heilige weg gaan, die van de Dubbele Poort naar deze tempel voert, om de peplos plechtig aan Athene Polias te overhandigen. Ik heb hen uiteraard geïdealiseerd vormgegeven, maar in feite zijn dit jouw en mijn buren, vrienden en bekenden. Dit is de enige tempel in heel Hellas die is gedecoreerd met sculpturen van tijdgenoten.'
  'Medeburgers,' zei Perikles.
  'Levende mensen,' zei Pheidias.

  'Dit is wat ik je wilde laten zien,' zei Perikles. 'Dit is mijn antwoord op jouw vraag van gisteren. Jij vroeg mij hoe ik erin slaag het volk tevreden te houden zonder mij al te veel aan te trekken van wat het volk wil. Ik maak de bevolking onderdeel van iets wat groter is dan zijzelf. Deze tempel op de Akropolis, die vanuit elke uithoek van de stad is te zien, is het symbool van mijn droom van de glorie van Athene, die alle steden in Hellas en in de uitgestrekte rijken van de barbaren zal overvleugelen. Door de mensen van nu af te beelden op deze tempel maak ik duidelijk dat de roem en het aanzien van Athene niet zijn gebaseerd op vroegere daden maar dat onze huidige daden het fundament vormen voor onze toekomstige glorie. Tot in de verre toekomst zullen reizigers uit alle delen van de wereld deze tempel aanschouwen en zij zullen met hun eigen ongelovige ogen zien dat wij dit monument hebben gebouwd voor de eeuwigheid en dat onze generatie tot stand heeft gebracht wat zowel in het verleden als in de toekomst ongeëvenaard is. Ik maak het volk deelgenoot van mijn droom en daarom staat het volk uit marmer gehouwen afgebeeld op het symbool van deze droom. Dit is iets hogers dan geld of eigenbelang of de pietluttigheden waarover eindeloos wordt gedebatteerd op de heuvel van de Pnyx. Dit is het geheim van de democratie. Het volk, dat zijn soms net mensen. Ze hebben dromen nodig. Ik geef hun een gemeenschappelijk ideaal dat zin geeft aan hun leven.' (pagina 36-37)

Lees ook: Grand hotel Europa (2018)

Klik hier voor veertien artikelen over deze historische roman, die absoluut ene link heeft met onze huidige tijd.