Ambo Anthos 2023, 184 pagina's - € 20,99
Wikisage: Koen Haegens (1980)
Korte beschrijving
Een persoonlijk getint filosofisch essay over hoe de mens de beperkte tijd die hij tot zijn beschikking heeft maar al te vaak verstrooit, maar ook kan leren rekken. Een ingrijpende gebeurtenis die hem bijna het leven kost, confronteert Koen Haegens met de tijdelijkheid van het bestaan en ons gebrek aan besef daarvan. Hoe kan het dat we van elk moment willen genieten maar ondertussen al swipend, scrollend en bingewatchend smijten met de uren, alsof ze niet op kunnen? Mede aan de hand van denkers als Kierkegaard, Heidegger en De Beauvoir duikt Koen Haegens in de ‘verstrooide tijd’. Dit spoor leidt langs gestreste Romeinen, smartphones en tijddieven, om te eindigen bij het antwoord op de vraag of er een andere, intensere omgang mogelijk is met de beperkte tijd die ons gegeven is. Pakkend en persoonlijk, maar ook scherpzinnig en met filosofische diepgang geschreven. Voor de meer geoefende lezer. Koen Haegens (1980) is economieredacteur en columnist bij De Groene Amsterdammer. Hij schreef enkele boeken.
Tekst op website uitgever
In Op zoek naar de verstrooide tijd onderzoekt Koen Haegens met humor en aan de hand van grote denkers de paradox tussen altijd te druk en en het weg scrollen van de uren in onze dag.
Met verwondering en humor onderzoekt Haegens hoe we tijd vermorsen, ongemerkt door onze vingers laten glippen, maar ook hoe we kunnen leren de tijd te nemen en te rekken. Mede aan de hand van grote denker als Kierkegaard, Heidegger en De Beauvoir duikt hij in de ‘verstrooide tijd’. Dit spoor leidt langs gestreste Romeinen, smartphones en tijddieven. Om te eindigen bij het antwoord op de vraag of er een andere, intensere omgang mogelijk is met de beperkte tijd die ons gegeven is.
In zijn debuut Neem de tijd signaleerde Koen Haegens de opkomst van een ‘haastmaatschappij’, waarin mensen harder lopen, korter slapen en zelfs sneller praten dan vroeger. Maar haast is niet het hele verhaal. Een ingrijpende gebeurtenis die hem bijna het leven kost, confronteert Haegens met dat andere mysterie. Hoe kan het dat we van elk moment willen genieten maar ondertussen al swipend, scrollend en bingewatchend smijten met de uren, alsof ze niet op kunnen?
Fragment uit 1. Coronatijd: op zoek naar de verstrooide uren
Apollo versus Dionysos
Wat is verstrooide tijd - en wat is het niet? Om met dat laatste te beginnen: dit boek gaat niet over luiheid. Ik voel geen enkele behoefte die verrukkelijke menselijke neiging te fileren. Nietsdoen is heerlijk. En niet alleen omdat het af en toe nodig is 'de batterij op te laden', zoals de miljardenindustrie die handelt in rust ons voorhoudt,, terwijl ze haar pillen, retraites en luxematrassen inclusief 'met de hand geplaatst paardenstaarthaar van de hoogste kwaliteit' verkoopt. Onproductief zijn is ook de basis van veel dingen die het leven de moeite waard maken. Filosoof Hans Achterhuis spreekt van de 'tussentijd'. Juist vanwege haar doelloosheid biedt die ruimte voor 'onverwachte gelukservaringen' en 'levenslange vriendschappen'. Op dezelfde manier komen de beste gedachten op als we nergens aan hoeven te denken. Als onze hersenen als het ware vrijaf krijgen, bijvoorbeeld onder de douche of tijdens een wandeling. Het zijn ideale momenten om problemen op te lossen. Of gewoon die column alvast in mijn hoofd te schrijven, zoals ik vaak doe tijdens het rennen.
Het belangrijkste lummelen is gewoon lekker. Anders dan de verstrooide tijd heb ik jaren later nog altijd mooie herinneringen aan de verslapen ochtenden in mijn studentenflat, in een eenpersoonsbed dat veel te klein was voor twee mensen. Schrijver Marian Donner heeft het in haar Zelfverwoestingsboek over 'spijbelen' van het leven als een 'gat in de tijd' vinden. Zo voelt het, alsof je een deur door gaat naar een parallel universum. In de gewone wereld draait alles door, daar werkt iedereen hard aan zijn toekomst, maar aan de andere kant bestaat die toekomst niet. Daar zijn geen regels of geboden, daar is niemand die iets van je wil, daar ben je vrij.
Het tijdverdrijf waar ik op doel, valt ook niet een op een samen met een gebrek aan aandacht voor het hier-en-nu, zoals dat onder meer met mindfulness bestreden wordt. Ik denk dat het soms bevrijdend kan zijn om de aandacht er niet bij te houden. Onder invloed van alcohol, drugs, verliefdheid, lust of - heel soms, onverwacht - het leven zelf laten we ons meeslepen. Vergeten we de wereld om ons heen. Op het eerste gezicht verschilt dat misschien weinig van een avond waarop ik, ongewild, aan de bank blijf kleven voor een oninteressante wedstrijd tussen twee Europese clubs waar ik nooit van heb gehoord. Maar de vorm van aandachtsverlies waar het hier over gaat is anders.
Aan het begin van een roemruchte carrière die zou eindigen in waanzin en naakt over straat zwerven, ad de filosoof Friedrich Nietzsche het over twee vormen van wijsheid: dionysische versus apollinische. Apollo was de Griekse god van de ratio, van de schoonheid, maar ook van de orde. In het dagelijkse leven denken we meestal op zijn manier. Ik wel in elk geval. Er zijn to-dolijstjes voor alles. Elke stap die ik zet, overdenk ik tot in de uiterste consequenties. Dat heeft voordelen. Apollo behoedt mij voor onherstelbare fouten. het helpt mij ook om grotere doelen te stellen, voorbij de dagelijkse sleur, en die vervolgens daadwerkelijk te bereiken. Zoals dit boek schrijven.
Apollo, is kortom, de ideale raadgever. Dat maakt hem ook een beetje saai. Met hem als gids zul je jezelf nooit dronken verliezen op de dansvloer. Of in een vreemd bed belanden. Iemand die de beperkingen van het apollinische denken mooi heeft verwoord, is de Amerikaanse publicist Katie Roiphe. In een interview met De Groene Amsterdammer blikte ze terug op het wilde leven van haar moede, een bekende feministische schrijver. 'Als je de memoires leest over haar leven in literair New York in de jaren zestig en zeventig lees je over een wereld waar mensen niet bang waren om iets te verprutsen, een huwelijk of een baan.' vertelde ze. Volgens haar is dat in de huidige prestatiemaatschappij compleet veranderd. 'Ik verkeer nu in dezelfde kringen als zij, maar dertig, veertig jaar later, en daar is het doodnormaal als mensen zeggen: "Ik ga vroeg naar huis, dan hebben we nog iets aan onze zondagochtend."'
Dat is waar Dionysos van pas komt. Hem hebben we nodig om te voorkomen dat we zo druk bezig zijn met het uitvoeren van onze persoonlijke vijfjarenplannen, dat we vergeten in het hier-en-nu te leven. Deze god had bij de Grieken een allegaartje aan verantwoordelijkheden. Van wijnbouw tot de vrede bewaren. Belangrijker is dat hij de intuïtieve kant van het karakter symboliseert. het beslissingen nemen op gevoel. Niet voor niets was Dionysos ook de god van de roes. Daarin worden we één met de mensen om ons heen. Soms zelfs met de natuur. 'In de zelfvergetelheid van de dionysische toestanden ging het individu met zijn grenzen ten onder', schrijft Nietzsche over de oude Grieken. Hij spreekt van 'de vernietiging van de gebruikelijke beperkingen en grenzen van het er-zijn'.
De uitdaging, volgens Nietzsche, is om een evenwicht te vinden tussen Apollo en Dionysos. Tussen, en dat zijn mijn woorden, aandachtig leven en de roes. Die heerlijke zelfverkozen toestand kan inderdaad omslaan in een vlucht voor het bestaan. Als ik als jongere elke avond was gaan blowen, zoals sommige medescholieren deden, had dat weinig meer te maken gehad met een geestelijke ontdekkingstocht. In dat geval is wel degelijk sprake van een vorm van tijd verstrooien. Dan wordt het een manier om niet na te hoeven denken - over de toekomst, welk beroep je wilt, of gewoon, het huiswerk van morgen. (pagina 47-50
Lees ook: Neem de tijd : overleven in de to-go maatschappij (2012) en De grootste show op aarde : de mythe van de markteconomie (2015)
Terug naar Overzicht alle titels
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen