Hannah Arendt 3

Tussen verleden en toekomst : acht oefeningen in het politieke denken
Octavo 2023, 381 pagina's  - € 29,50

Oorspronkelijke titel: Between Past and Future, Eight Exercises in Political Thought (1961)

Wikipedia: Hannah Arendt (1906-1975)

Korte beschrijving
'Tussen verleden en toekomst' (1968) bevat acht essays van Hannah Arendt (1906-1975): oefeningen in het politieke denken zonder een beroep te doen op de traditionele categorieën van de politieke filosofie. Typerend voor haar werk is de voortdurende verbinding van denken en oordelen. Arendt richt zich daarbij op klassieke begrippen als ‘autoriteit’, ‘vrijheid’ en ‘waarheid’ en brengt de oorspronkelijke geest daarvan weer aan het licht. Bij die opgave is het onderscheid tussen de traditie en het verleden cruciaal. Arendt graaft fragmenten uit het verleden op, onthult de oorsprong van begrippen, maar niet om een brug te slaan tussen het verleden en een utopische toekomst. Ze wil het heden verhelderen. Enkele essays zijn eerder zelfstandig gepubliceerd. In deze uitgave een voorwoord van Arendt waarin ze de samenhang tussen de onderdelen toelicht. Met voorafgaand een mooie inleiding van Jerome Kohn en afgesloten met noten, annotaties en namenregister.

Tekst op website uitgever
Tussen verleden en toekomst (1968) bevat acht essays van Hannah Arendt, die letterlijk essays zijn: oefeningen in het politieke denken zonder een beroep te doen op de traditionele categorieën van de politieke filosofie. Arendt richt zich op klassieke begrippen als ‘autoriteit’, ‘vrijheid’ en ‘waarheid’ – begrippen die in de politieke taal tot lege hulzen zijn verworden – en brengt de oorspronkelijke geest daarvan weer aan het licht. Bij die opgave is het onderscheid tussen de traditie en het verleden cruciaal. De misdaden van de totalitaire regimes in de twintigste eeuw hebben geleid tot een definitieve breuk in de traditie. Arendt graaft fragmenten uit het verleden op, onthult de oorsprong van begrippen, maar niet om een brug te slaan tussen het verleden en een utopische toekomst. Ze wil het heden verhelderen. Arendt denkt op het snijpunt van verleden en toekomst, en nodigt ons uit om met haar mee te denken. Bekende essays als ‘Wat is autoriteit?’, ‘De crisis in de cultuur’ en ‘Waarheid en politiek’ zijn eerder zelfstandig gepubliceerd, maar de bundel is in ons taalgebied nooit in zijn geheel vertaald. In deze uitgave worden de acht essays, met het voorwoord van Arendt waarin ze de samenhang daartussen toelicht, voor het eerst in een Nederlandse editie bijeengebracht. Hannah Arendt (1906-1975) was een Duits-Amerikaanse filosoof en politiek denker. Haar boeken over totalitarisme en revolutie zijn klassiekers in de politieke theorie. Typerend voor haar werk is de voortdurende verbinding van denken en oordelen.

Fragment uit 3. Wat is autoriteit?
Om elk misverstand voor te zijn: het was misschien verstandiger geweest om in de titel te vragen 'Wat is autoriteit?' en niet 'Wat is autoriteit?' Mijn stelling is namelijk dat we geneigd en gerechtigd zijn om deze kwestie aan de orde te stellen, omdat autoriteit uit de moderne wereld is verdwenen. Aangezien we niet langer kunnen terugvallen op authentieke en onbetwistbare ervaringen die allen gemeen hebben, is de term zelf vertroebeld geraakt door onenigheid en verwarring. Slechts weinig over de aard ervan is vanzelfsprekend of nog begrijpelijk voor iedereen, al herinnert de politieke wetenschapper zich wellicht dat dit begrip ooit fundamenteel was voor de politieke theorie, en zullen de meeste mensen wel beamen dat de ontwikkeling van de moderne wereld in de twintigste eeuw gepaard ging met een voortdurende, zich steeds verder uitbreidende en verdiepende crisis rond autoriteit.

Deze crisis, die al sinds het begin van de twintigstee eeuw waarneembaar is, is wat oorsprong en aard betreft politiek. De opkomst van politieke bewegingen die uit waren op vervanging van het partijstelsel en de ontwikkeling van een nieuwe, totalitaire regeringsvorm, vond plaats tegen de achtergrond van een meer of minder algemeen, meer of minder dramatisch verval van alle traditionele autoriteiten. Dit verval was nergens het directe resultaat van handelen van de regimes of bewegingen zelf; het leek er eerder op dat het totalitarisme in de vorm van bewegingen of regimes het meest geschikt was om gebruik te maken van een algemene politieke en sociale atmosfeer waarin het partijstelsel zijn aanzien had verloren en de autoriteit van de regering niet langer erkend werd. 

Het belangrijkste symptoom van de crisis, waaruit de diepte en de ernst ervan blijken, is dat ze zich heeft uitgebreid tot zulke voorpolitieke terreinen als de opvoeding van kinderen en het onderwijs, waar autoriteit in de breedste zin werd geaccepteerd als een natuurlijke noodzakelijkheid; net zo goed nodig om in een natuurlijke behoefte te voorzien - de hulpeloosheid van het kind - als vereist omwille van een politieke noodzaak, namelijk de continuïteit van een gevestigde beschaving die alleen gewaarborgd kan worden als men de nieuwkomers-op-grond-van-geboorte leidt en begeleidt door een eerder ingerichte wereld, waarin ze als vreemden geboren worden. Vanwege zijn simpele en elementaire karakter heeft deze vorm van autoriteit in de loop van de geschiedenis van het politieke denken als model gediend voor een grote verscheidenheid aan autoritaire bestuursvormen, zodat het feit dat zelfs deze voorpolitieke autoriteit, die de relaties tussen volwassenen en kinderen en tussen docenten en leerlingen beheerste, niet langer vanzelfsprekend is, erop duidt dat alle eeuwenoude metaforen en modellen voor autoritaire betrekkingen hun plausibiliteit hebben verloren. Zowel praktisch als theoretisch zijn we niet meer in een positie om te weten wat autoriteit werkelijk is. (pagina 131-132)

Lees ook: Totalitarisme, gevolgd door Het verval van de nationale staat en het einde van de rechten van de mens (2014) en De vrijheid om te zijn (uit 2019).

Terug naar Overzicht alle titels