Charles C. Mann

De profeet en de tovenaar : twee grondleggers en hun concurrerende ideeën over een leefbare toekomst op onze planeet
Nieuw Amsterdam 2018, 688 pagina's- € 39,99

Oorspronkelijke titel: The Wizard and the Prophet: Two Remarkable Scientists and Their Dueling Visions to Shape Tomorrow's World (2018)

Wikipedia: Charles C. Mann (1955)

Korte beschrijving
De steeds toenemende bevolkingsgroei roept grote vragen op over het leefklimaat en de voedselvoorziening. Deze studie handelt over twee mensen die hierop geheel verschillende visies hadden. De eerste is William Vogt (1902-1968) die geloofde dat toenemende bevolking en welvaart zou uitmonden in een ramp. De tweede is Norman Borlaug (1914-2009) die vast geloofde in de oplossingen van wetenschap en techniek. Vogt en zijn volgelingen worden aangeduid als profeten, Borlaug en zijn discipelen als tovenaars. Na een biologische inleiding en een levensbeschrijving van beide geleerden beschrijft Mann, die wetenschappelijke kwesties helder uiteenzet, de perspectieven van waaruit tovenaars en profeten de vier grote toekomstige uitdagingen beschouwen: voedsel, water, energie en klimaatsverandering. Steeds weer treft daarbij de evenwichtige en genuanceerde visie die beide partijen recht doet. Met illustraties in zwart-wit, eindnoten, literatuurlijst en register. Een uiterst waardevol werk dat de verschillende visies over de toekomst van de mensheid knap samenvat.

Tekst op website uitgever
Over veertig jaar zal de wereldbevolking de tien miljard bereiken. Dit gegeven legt volgens Mann twee radicaal verschillende type mensen bloot – de profeten en de tovenaars. De profeten zijn de volgelingen van William Vogt, een van de grondleggers van de milieubeweging. Hij geloofde dat we meer consumeren dan de wereld produceert en zijn mantra was: Bespaar! De tovenaars zijn de erfgenamen van Norman Borlaug, grondlegger van de massaproductie van gewassen. Vernieuw! was zijn strijdkreet. Op toonaangevende wijze voorziet Mann deze twee standpunten van een historische context en weegt hij de mogelijkheden. Daarmee levert hij een onmisbare bijdrage aan de discussie over de toekomst van een steeds dichter bevolkte wereld.

Uit een interview
‘Ik weet niet wie er gaat winnen. En ik weet niet precies wat de consequenties van intensieve of meer ecologisch geënte keuzes zullen zijn. En ik denk dat beide visies in veel gevallen kunnen werken. Maar we zullen soms wel moeten kiezen en daarom is het belangrijk dat we de ideeën die ten grondslag liggen aan die ideologieën kunnen beoordelen. Daar is mijn boek een poging toe.’

Moeten we niet juist toewerken naar een soort combinatie van beide wereldbeelden? Carola Schouten, de Nederlandse minister van Landbouw ontvouwde onlangs haar visie op de Nederlandse landbouw. Het toverwoord was ‘kringlooplandbouw’. Dat gaat niet alleen om biologische teelt, maar ook voor de gangbare landbouw. Beide systemen kunnen van elkaar leren, is de gedachte.
‘Echt waar? Is dat de beleidsvisie? Dat had in de VS niet gekund. Dan hadden ze haar beticht van marxisme!’ Bron: Wat gaat ons redden: biodynamische landbouw of technologie? (Vrij Nederland, 9 oktober 2018)

Fragment uit 1. Hoe de soort er voor staat
Het zou dwaas zijn, dacht Margulis, om iets anders te verwachten. Sterker nog, het zou vréémd zijn. Om zichzelf niet te vernietigen zou de mensheid iets fundamenteel onnatuurlijks doen, iets wat geen andere soort ooit eerder deed of zou kunnen doen: (tenminste in sommige opzichten) zijn eigen groei beperken. Bruine boomslangen in Guam, waterhyacinten in Afrikaanse rivieren, konijnen in Australië, Birmese pythons in Florida - al deze succesvolle soorten overweldigden hun leefgebied en roeiden achteloos andere soorten uit. Geen ervan hield zich vrijwillig in. De driehoeksmosselen in de Hudson zagen niet van voortplanting af toen hun voedsel dreigde op te raken. Terwijl vuurmieren hun territorium bleven uitbreiden hoorde geen ervan ooit een stemmetje van binnen waarschuwen om eens stil te staan bij de toekomst. Waarom zouden we verwachten dat Homo sapiens zich wel inhoudt?
  Wat een dwaas idee! Economen weten al lang dat mensen het plaatselijke, concrete en onmiddellijke vrijwel altijd belangrijker vinden dan het verre, abstracte en toekomstige. We maken ons drukker over een kapot stoplicht om de hoek nu dan over sociale onrust volgend jaar in Tsjetsjenië, Togo of Tibet. En terecht, zeggen evolutiebiologen: de kans dat ze door dat stoplicht een dodelijk ongeluk krijgen, is veel groter dan de kans dat ze volgend jaar in Togo omkomen. En dan vragen we overheden om stil te staan bij mondiale grenzen die we nog in geen decennia of zelfs eeuwen zullen bereiken|? Gegeven hoe mensen werken, is niets zo begrijpelijk als een regering die klimaatverandering negeert. Is er, zo bezien, enige reden om te denken dat Homo sapiens, anders dan mosselen, slangen of motten, het lot van succesvolle soorten zal ontlopen? Toch is dat wat Borlaug en Vogt, op hun eigen, zeer verschillende manier, van mensen vroegen.

  Voor een bioloog als Margulis, die haar hele carrière bleef betogen dat mensen gewoon een zoveelste product van evolutie zijn, ligt het antwoord, voor de hand. Al het leven is in de grond van de zaak gelijk, zegt zij, en zeggen anderen. Alle soorten proberen meer van zichzelf te maken - dat is hun bestaansreden. Door ons te vermeerderen tot we ons maximale aantal bereiken, volgen we de wetten van de biologie, zelfs als we daarmee flink wat van de planeet uitschakelen. En overeenkomstig dezelfde wetten zal de hele menselijke onderneming zichzelf uiteindelijk vernietigen. Als roependen aan de rand van de petrischaal zouden Borlaug en Vogt net zo goed kunnen proberen de vloed te keren.
  Zo bezien is het antwoord op de vraag 'Zijn we gedoemd onszelf te vernietigen', gewoon 'Ja'. Het idee dat we een magische uitzondering zouden kunnen vormen is simpelweg onwetenschappelijk. Waarom zóúden we? Is er ook maar iets waaruit blijkt dat we bijzonder zijn? (pagina 46-47)

Lees in dit verband ook een van deze boeken
Rutger Bregman. De geschiedenis van de vooruitgang (2013)
Bill Bryson. Een kleine geschiedenis van bijna alles (2004)
David Christian. Big history : het waanzinnige wetenschappelijke ontstaansverhaal van de mens, de wereld en het universum (2018)
Yuval Noah Harari. Sapiens : een kleine geschiedenis van de mensheid (2014) en Homo Deus : een kleine geschiedenis van de toekomst (2016)
Peter Westbroek. De ontdekking van de aarde : het grote verhaal van een kleine planeet (2012)  vooral om Lynn Margulis

Youtube - Charles C Mann, "The Wizard and The Prophet" (februari 2018)




Artikel: We hebben de verbeelde catastrofe nodig om ons tot nieuwe verhalen en nieuwe daden aan te zetten. (juli 2019)

Terug naar Overzicht alle titels