Het tij keren : met Rosa Luxemburg en Hannah Arendt
Prometheus 2019, 104 pagina's - € 12,50
Wikipedia: Joke J. Hermsen (1961) en haar website
Korte beschrijving
Essay over de denkbeelden van Hannah Arendt (1906-1975) en Rosa Luxemburg (1870-1919) in het licht van het 'verzetten van de bakens'. We hebben ideeën en vergezichten nodig om in beweging te komen en een fundamentele koerswijziging is nodig om de Aarde leefbaar en menselijk te houden. Het hoopvolle menselijke vermogen om opnieuw te beginnen, dat zo kenmerkend is voor deze politieke denkers uit het verleden, kan ons inspireren om ons voor te bereiden op de grote omwenteling. De auteur beschrijft de volksopstand in Frankrijk (2018) en de grote demonstraties van 'de gele hesjes' in de steden en hoe de opstand zich geheel in lijn met de revolutionaire analyses van Rosa Luxemburg, voltrekt. Wat we leren, is dat de massa spontaan tot actie overgaat als gevoelens van rechtvaardigheid langdurig zijn gekrenkt en het verzet ertegen ineens ontbrandt. Zowel Luxemburg als Arendt waren hun tijd ver vooruit. Arendt noemde de volksraden 'de verborgen schat’ van de revolutie. Zouden we een begin kunnen maken met volksraadpleging om zo het democratische gehalte van onze samenleving te stimuleren? Een krachtig en bewogen werk. Met een literatuurlijst. Pocketuitgave; normale druk.
Tekst op website over dit boek
Denken begint met twijfelen en ‘nee’ durven zeggen. Denken is behalve kritische vragen stellen ook de draad spannen tussen verleden en toekomst, teneinde beter voorbereid te zijn op de mogelijkheden die in het heden verscholen liggen.
Rosa Luxemburg (1871-1919) en Hannah Arendt (1906-1975) waren beiden politieke denkers die vanuit hun kritische reflectie op het kapitalisme en de moderne consumptiemaatschappij voor meer politieke participatie van de bevolking pleitten.
‘Politieke kwesties zijn te serieus om alleen aan politici te worden overgelaten,’ meende Hannah Arendt.
Op 15 januari 2019 was het precies honderd jaar geleden dat Rosa Luxemburg werd vermoord. ‘Je zou willen geloven dat er nog hoop is voor een verlate erkenning van wie Rosa Luxemburg was,’ schreef Hannah Arendt in 1966.
In dit boek onderneemt Joke J. Hermsen een poging hiertoe. Ze vraagt zich ook af in hoeverre de inzichten van Luxemburg en Arendt ons behulpzaam kunnen zijn bij de transitie naar een meer duurzame, menselijke en solidaire samenleving.
De vraag is natuurlijk wat we gaan doen als we eenmaal met velen in al dan niet gele hesjes of met rode vierkantjes op onze jassen - het symbool van de studenten- en docentenopstand - op de rotondes staan? Hoe gaan we het tij keren? Het tij keren betekent in figuurlijke zin een interventie plegen om een onvermijdelijke gang van zaken te stoppen of om te buigen in een andere richting. Het is een geliefd spreekwoord, ook van politici in binnen- en buitenland - 'we must turn the tide' - omdat voortgaan op dezelfde weg onwenselijk of zelfs noodlottig lijkt. Wat lang niet iedereen zich lijkt te realiseren is dat er een welhaast bovenmenselijke inspanning voor nodig is om het tij daadwerkelijk te doen keren. Het lijkt soms alsof men het over een peulenschil heeft die gekeerd moet worden en niet het tij, dat elke zes uur even onverstoorbaar als onstuitbaar de afwisseling van eb en vloed bepaalt. Maar wellicht is het juist dit onmogelijk lijkende aspect van de inspanning dat tot de verbeelding spreekt: 'Wees realistisch', schreef Ernst Bloch. 'Denk het onmogelijke.' Het was juist die zin die tijdens de vorige Franse opstand in mei 1968 op de Prijse muren, kaders en bruggen werd geschilderd. Die opstand werd gekenmerkt door 'le pouvoir de dire non' zoals Franse denkers als Albert Camus en Simone de Beauvoir dat noemden, teneinde de weg vrij te leggen voor een 'nieuwe sensibiliteit' waarin veranderingen kunnen plaatsvinden.
Ik denk dat velen het er inmiddels over eens zijn dat het tij van de dreigende economische, politieke en ecologische crisis gekeerd moet worden, maar minder mensen lijken geïnspireerd te zijn om daarvoor ook de politieke bakens te verzetten. Men wil als het war meteen ter zake komen met praktische voorstellen, die men binnen de bestaande structuren wil invoeren, en is dan verbaasd dat de geest voor ingrijpende transities niet rijp blijkt e zijn. Aan elke revolte of omwenteling kleeft echter niet alleen een onverwacht, maar ook een 'onmogelijk' of 'utopisch' aspect - letterlijk: een goede, maar nog niet bestaande plek - waarmee de geest als het ware opgeschud en verruimd wordt, zodat deze zich kan 'verzetten' in de dubbele betekenis van het woord: bakens verzetten en verzet plegen. We hebben kortom ook 'utopische' verhalen, ideeën en vergezichten nodig om in beweging te komen; (pagina 81-83)
Donderdag 23 mei spreekt Joke Hermsen in de Groene Engel in Oss over Rosa Luxemburg en Hannah Arendt - Liefde voor de wereld - voorjaar 2019
Literair-filosofische lezing over het werk van Hannah Arendt & Rosa Luxemburg door Joke J. Hermsen.
Amor Mundi: de liefde voor de wereld is een levensfilosofie die zowel door Hannah Arendt als Rosa Luxemburg werd uitgedragen. De wereld kan niet zonder onze aandacht en zorg; we zullen er gezamenlijk een gesprek over moeten voeren. Het nobelste streven voor de mens is eudaimonia: een goed en waardig leven leiden. Arendt en Luxemburg geven daarnaast blijk van een grote liefde voor de literatuur.
In ‘Het luchtige van de zwaarte’ spreekt Anneke Brassinga met grote bewondering over de ‘poëzie’ van de brieven van Rosa Luxemburg: ‘het is een en al dichterlijk leven.’ Hannah Arendt kende vele gedichten uit haar hoofd, en heeft er zelf ook menigeen geschreven. Hoe verhouden hun literaire teksten zich tot hun politieke denken?
Tijdens hun veelbewogen levens betoonden Arendt en Luxemburg zich charismatische docenten, die het belang van goed onderwijs in literatuur, filosofie, kunst en natuur onderstreepten. Luxemburg was ook een gepassioneerd botaniste en ornithologe.
Artikel: Next hope: 'Enthousiasme en kritisch bewustzijn, meer hebben we niet nodig' (maart 2019)
Andere boeken van Joke Hermsen: Stil de tijd : pleidooi voor een langzame toekomst (2009, Kairos : een nieuwe bevlogenheid (2014) en Melancholie van de onrust (2017).
Startpagina Nieuw Licht
Eerder werd in de reeks Nieuw Licht een ander boek van Joke Hermsen aangekondigd. Dat boek is onder die titel nooit verschenen. Voor de hand ligt dat Het tij keren dat boek van 2018 is, onder een andere titel. Dat nieuwe boek wordt uitgegeven door Prometheus
Mogen we hopen : Nieuw Licht op de kracht van verbeelding
Ambo Anthos 2018, pagina's - € 10,--
Tekst op website uitgever van Mogen we hopen
Bestsellerauteur Joke Hermsen over hoop en de kracht van verbeelding een nieuwe editie van Nieuw Licht.
In Mogen we hopen bestudeert schrijver en filosoof Joke J. Hermsen de meest vitale maar ook de minst begrepen menselijke drijfveer: hoop. Waarom hopen we? Volgens Hermsen omdat we bewuste, in de tijd verzonken wezens zijn, die behept zijn met taal en verbeeldingskracht. Creativiteit begint met het besef dat er een tijd voor ons ligt die nog niet is ingevuld. Maar wat drijft ons als de woorden en beelden ontbreken om het nieuwe te verbeelden?
'De wortel van de geschiedenis is de scheppende mens,' schreef Ernst Bloch (1885-1977) in 'Das Prinzip Hoffnung'. Joke J. Hermsen herlas Bloch en laat in Mogen we hopen zien hoe kunst ook de hedendaagse opgejaagde mens opnieuw kan leren hopen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen