Lebowski 2025, 208 pagina's - € 22,99
Korte beschrijving
Een onderhoudend en informatief boek over complottheorieën en de mechanismen die ze geloofwaardig maken. In dit boek analyseren Lisa Loeb en Daniel Paarlberg de psychologische technieken die achter complottheorieën schuilgaan, zoals het zaaien van twijfel, het negeren van tegenbewijs en het kiezen van een gezamenlijke vijand, om een theorie aantrekkelijk te maken voor een breed publiek. Het boek biedt inzicht in waarom complottheorieën zo'n sterke aantrekkingskracht kunnen hebben op mensen. Daarnaast geven de auteurs antwoord op de vraag hoe zelf een theorie te ontwikkelen waar massa’s mensen in geloven. In lichtvoetige en verhelderende stijl geschreven. Geschikt voor een breed tot geoefend lezerspubliek. Lisa Loeb (1968) is bekend als schrijver, cabaretier, presentator en winnaar van De slimste mens. Eerder schreef ze het boek ‘BANG’. Ze is vaste columnist voor De Nieuws BV op Radio 1 en Marie Claire. Daniel Paarlberg (1984) is socioloog en politicoloog. Na een carrière in het bedrijfsleven startte hij de podcast ‘De Complottenpiramide’.
Tekst op website uitgever
Alles over complottheorieën en wat erachter schuilgaat
Wie waren de mannen in witte pakken bij de Bijlmer-vliegramp? Worden we geregeerd door reptielen? En hoe kon een amateuristische eenling JFK vermoorden?
Complottheorieën zijn absurd, verontrustend - of toch ook wel begrijpelijk? In Dit kan geen toeval zijn behandelen Lisa Loeb & Daniel Paarlberg de meest uiteenlopende complottheorieën en wat er allemaal achter schuilgaat. Want hoe zit zo'n theorie precies in elkaar? Wat is ervoor nodig om ze zo geloofwaardig mogelijk te maken? En hoe ontwikkel je zélf een theorie waar massa's mensen in geloven?
Meeslepend en met humor vertellen ze alles wat je moet weten. Daarbij gaan ze dieper in op de psychologische valkuilen en trucs die een theorie overtuigend maken: zaai twijfel, negeer tegenbewijs én kies een gezamenlijke vijand. Zo maak je jouw complottheorie onweerstaanbaar.
Fragment uit (de) Epiloog - We moesten toch zo nodig kritisch denken?
Officiële waarheidsvinding
Alle lessen in dit boek kietelen de intuïtie waar complotdenkers op varen. Door te appelleren aan vooroordelen en angsten, zoals een vermeende strijd tussen elite en volk of antisemitisme, haakt een complottheorie aan op al bestaande overtuigingen. Door achter grote gevolgen grote oorzaken te zoeken, kwade opzet te vermoeden waar toeval of incompetentie volstaat en uitsluitend bewijs voor het eigen gelijk aan te dragen, benut een complottheorie onze psychologische boobytraps. En door kritiek te pareren zonder echt op die kritiek in te gaan, bijvoorbeeld door critici onderdeel van het complot te maken, maakt ene complottheorie zich immuun voor tegenstand.
In onze zoektocht naar de waarheid zullen wij zulke valkuilen moeten omzeilen. En willen we dat als samenleving consequent doen, dan zullen de instanties die daar verantwoordelijk zijn voor waarheidsvinding regels en procedures moeten volgen om die valkuilen te omzeilen. Wetenschappers moeten hun methode toelichten en idealiter hun data publiceren, zodat andere wetenschappers hun bevindingen kunnen nalopen. De mogelijkheid om in beroep te gaan tegen een rechterlijke uitspraak biedt de kans om fouten te corrigeren en hoor en wederhoor moet journalisten behoeden voor tunnelvisie.
Deze instanties ontlenen hun aanspraak op de waarheid dus niet aan het feit dat ze 'officiële' instanties zijn, maar aan het volgen van procedures die hebben bewezen ons dichter bij de waarheid te brengen. Dat betekent niet dat ze perfect zijn. Het blijft mensenwerk en mensen maken fouten. Ze zullen het dus niet altijd bij het rechte eind hebben, maar hebben wel een dikke streep voor op mensen die zulke procedures niet volgen.
Regeltjes en procedures klinken best wel duf. Toch hebben we daar onze moderne beschaving aan te danken. Het omarmen van de wetenschappelijke methode heeft voor een explosie van kennis en welvaart gezorgd. Zonder de wetenschappelijke methode hadden wij nog steeds een levensverwachting van veertig jaar gehad, heksen verbrand en gedacht dat de aarde het middelpunt van het heelal is.
Koffiedrinken
In die nadruk op regels en procedures zit misschien ook wel de sleutel hoe we moeten omgaan met complotdenkers . Debunking - het feitelijk weerleggen van een complottheorie - heeft in ieder geval niet het gewenste effect. Sterker nog, het kan averechts werken, zeker als de afzender een officiële autoriteit is. Sommige onderzoeken wijzen uit dat het meer nut heeft om het gesprek niet over de feiten te voeren, maar over de methode - debiasing. Oefeningen die mensen bewust maken van hun eigen vooroordelen en valkuilen of waarin ze een alternatieve verklaring voor een complottheorie moeten bedenken brengen complotdenkers soms wel op andere gedachten.
Toch moeten we ook hier geen al te hoge verwachtingen van hebben. De karaktertrekken die mensen vatbaar maken voor complottheorieën maken hen ook weinig geneigd om hun eigen overtuigingen bij te stellen.
Bovendien willen sommige mensen in complottheorieën geloven. Complotdenkers leven niet in een isolement, maar zijn onderdeel van een groep. Het is onmogelijk om complotdenken te begrijpen zonder je af te vragen wat complotdenkers in die groep vinden dat ze elders niet vinden. Data coronasceptici hun demonstraties hernoemden naar koffiedrinken illustreert dit. Het waren evengoed sociale bijeenkomsten voor mensen die zich vervreemd en eindelijk thuis voelden, als demonstraties tegen het overheidsbeleid. En laten we eerlijk zijn: de meesten van ons geloven, tegen beter weten in, ook in iets omdat het ons identiteit, zingeving, erkenning en verbroedering verschaft - of het nu een religie of een kampioenschap van NAC is. (pagina 202-204)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen