Ulrike Guérot

De nieuwe burgeroorlog : hoe populisme het open Europa bedreigt
Atlas Contact 2018, 112 pagina's  - € 10,--

Oorspronkelijke titel:Der neue Bürgerkrieg : das offene Europa und seine feinde (2017)

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: Ulrike Guérot (1964) en portret op website Tegenlicht

Korte beschrijving
Europa bevindt zich op dit moment in crisis: een financiële oorlog tussen Noord en Zuid, een vluchtelingencrisis tussen Oost en West en ook een populistische-nationalistische stroming tegen het kosmopolitisme. Er is weliswaar geen oorlog tussen lidstaten, maar een verdeeldheid in de samenlevingen, die doet denken aan de periode in Duitsland voor de revolutie van 1848. Wat ontbreekt in Europa is een vorm van democratie met algemeen kiesrecht, hetzelfde belastingstelsel en sociale voorzieningen. Een euromunt heeft weinig toekomst als het niet gebaseerd is op een gezamenlijk democratisch stelsel. Het rechtspopulisme roept steeds harder om afschaffing van Europa. Niets doen is geen optie. De auteur pleit voor een Europees burgerschap, een fiscale unie met gelijke sociale zekerheden. 'Burgeroorlog' en 'populisme' zijn weliswaar negatieve woorden, maar dit boek is juist een positief pleidooi voor Europa. De schrijfster (1964) is hoogleraar Europese politiek en democratie aan de universiteit in het Oostenrijkse Krems. Pocketuitgave; normale druk.

Tekst op website uitgever
In De nieuwe burgeroorlog is een vlammend strijdschrift, waarin Ulrike Guérot op niet mis te verstane wijze de labbekakkerigheid van de Europese Unie aan de kaak stelt en haar democratisch tekort laakt. De burgeroorlog tussen de verdedigers van de liberale democratie en de rechtse populisten is niet te winnen door nog meer halfslachtigheid in de vorm van blauwdrukken à la Juncker of een Europa van 'verschillende snelheden'. Het enige wat helpt is een herstart, een fundamentele democratisering, waarbij de Europese burgers de soeverein van Europa worden en namens hen het Europese parlement, dat wetgevende bevoegdheid en algeheel controlerecht krijgt. De nationale staten, die nu in Brussel in ondoorzichtige raden en commissies voortdurend moeizaam zitten te breien aan niet te pruimen compromissen, verdwijnen als machtsinstantie; zij hebben hun tijd gehad. Het betoog van Ulrike Guérot is dwingend en glashelder - ze is de hoogstnoodzakelijke luis in de pels van de EU.

Fragment uit 12. Europa, we komen eraan: avant-garde op weg naar een samenleving van wereldburgers
In de wereld zoekt men, net als in Europa, onder de juristen naar een nieuwe plek voor soevereiniteit. En onder de politieke wetenschappers naar een nieuwe, mondiale schuifklep tussen opening en sluiting, rechtvaardige afscherming en noodzakelijke tolerantie - met ander woorden: mondiale gelijkvrijheid. De economie werkt ook al op dit booreiland. De prominente Turkse econoom Dani Rodrik schrijft in zijn boek De globaliseringsparadox terecht dat de volgende drie zaken ook economisch gezien domweg niet samengaan: mondiale handel/globalisering, democratie en soevereiniteit - of alleen ten koste van de massa. Als de soevereiniteit wereldwijd opnieuw geordend wordt, ontstaat, analoog aan de EU, hetzelfde alternatief: men wil globalisering en democratie, maar dan zonder (nationale) soevereiniteit? Of kiest men voor nationale soevereiniteit en democratie, maar dan zonder globalisering? Een van de drie moet zowel op Europees als op internationaal niveau het veld ruimen. Aangezien de globalisering op internationaal niveau niet zo snel zal verdwijnen, zou het toch op z'n minst wenselijk zijn als de democratie mag blijven, in plaats van de soevereiniteit. Hoe gaan we, mondiaal gezien, om met het verlies van soevereiniteit op nationaal niveau? En hoe gaan we om met het huidige onvermogen om de soevereiniteit internationaal te maken, te reorganiseren? Wat betekent dit voor de reorganisatie van de Verenigde Naties, die toch ook al minstens tien jaar aan hun hervormingsagenda knutselen en desalniettemin - net als de EU - steeds machtelozer lijken te worden? Hoe staan we een mondiaal politiek proces dat het - in theorie allang geproclameerde - algemene gelijkheidsbeginsel (ius aequum) in republikeinse zin verwerkelijkt, voor alle wereldburgers en gedurende de volgende decennia, opdat een samenleving van wereldburgers ontstaat? En dan precies zoals wij di tin deze utopie voor een postnationaal Europa verlangen, als uitgangspunt voor het mondiale proces.

  Zou het niet geweldig zijn als Europa, voor dit proces van het derde millennium, als wereldwijde avant-garde zou fungeren? Wij beginnen in Europa immers nu al met het postnationale project. Wij zijn de eersten die deze leerervaring hebben - hier is het laboratorium, hier in Europa gebeurt het, het wereldhistorisch nieuwe! Zodra wij ons omstulpt hebben, omstulpen wij de wereld. Oké, we wedden dat ook de VS, China en India niet eeuwig natiestaten blijven en zich hopelijk eveneens tot regionale netwerkstructuren deconstrueren. Overigens, de twee enige en reëel bestaande postnationale projecten ter wereld zijn op dit moment Europa (als we dat tenminste niet opgeven) en IS (een boosaardige, oorlogszuchtige poging om op religieuze wijze een grenzeloze 'godsstaat' op te richten waarin burgerrechten geen plaats hebben). Deze wedstrijd om het mooiste postnationale project kunnen wij Europeanen maar beter winnen, toch? En dan zonder wapens. (pagina 274-275)

Lees ook: Pleidooi voor populisme : pamflet van David Van Reybrouck (uit 2008),
Dat kan niet waar zijn : onder bankiers van Joris Luyendijk (uit 2015), 
Wat is populisme? van Jan-Werner Müller (uit 2017),
Paniek in de polder : polytiek in tijden van populisme van Jos de Mul (2017),
De nieuwe revolutionaire golf : waarom burgers zich van hun leiders afkeren van Rob de Wijk (2016),
Voettocht naar het hart van het land : hoe sociaal en democratisch zijn we nog? van Jan Schuurman Hess (uit 2014) of
Onbehagen : nieuw licht op de beschaafde mens van Bas Heijne (september 2016) en
Kunnen we praten van Joris Luyendijk (uit 2017)

En drie boeken over mondiaal denken: Naar één wereld : een nieuwe mondiale werkelijkheid van Kishore Mahbubani (uit 2013), Het tegenovergestelde van een mens van Lieke Marsman (uit 2017) en De ontdekking van de aarde : het grote verhaal van een kleine planeet van Peter Westbroek (uit 2012). 

Ook: De globaliseringsparadox : waarom mondiale vrijhandel, de natiestaat en democratie niet samengaan van Dani Rodrik (uit 2015)

Tegenlicht - Eurotopia (11 december 2016)
De Europese Unie is moreel en cultureel bankroet, vindt de Duitse filosoof en historica Ulrike Guérot. Tijd om het EU-project ten grave te dragen. Guérot heeft een Europese republiek voor ogen die bestaat uit 50 regio’s rondom clusters van grote steden, met een herkenbare identiteit en gedeeld economisch en cultureel belang. Een slagvaardig Europa dat zichzelf opnieuw uitvindt.

Terug naar Overzicht alle titels