Timothy Morton

Duistere ecologie : voor een logica van de toekomstige co-existentie
Boom 2018, 240 pagina's - € 24,90

Oorspronkelijke titel: Dark ecology (2018)

Wikipedia: Timothy Morton (1968) en bio op website Tegenlicht

Korte beschrijving
De auteur is een van de toonaangevende Engelstalige filosofen van dit moment, die meerdere boeken heeft geschreven over ecologie, vanuit een achtergrond in literatuur en kunstgeschiedenis. Hij is een exponent van de filosofische stroming van de 'objectgeoriënteerde ontologie' ('object-oriented ontology' of OOO). ‘Duistere ecologie’ wordt gezien als zijn hoofdwerk. Hij beschrijft hoe de destructieve menselijke invloed op het leven op Aarde – tijdens het zogenoemde Antropoceen – een voortvloeisel is van een levenswijze die vanaf het Neolithicum opkwam, de 'Agrilogistiek', dus de opkomst van de landbouw. De huidige klimaatproblematiek heeft geleid tot een nieuw ecologisch en holistisch bewustzijn, dat in zeer ingewikkelde en eigenzinnige termen wordt beschreven. Dat is net zo goed kritisch richting kapitalisme als naar groene politieke bewegingen. Originele, hoogstaande, diepzinnige en bijzonder ingewikkelde filosofie met anarchistische trekken. De auteur verwijst naar Hegel en Heidegger, maar net zo goed naar films als 'Finding Nemo' en 'Wall-E' en popliedjes van The Talking Heads en Pink Floyd. Hoewel slechts een select publiek door dit boek heen zal kunnen komen, is het een aanrader vanwege de originaliteit.

Korte beschrijving op website uitgever
Timothy Morton is een van de 'hotste' denkers over ecologie en milieu van dit moment. In het wonderlijk onorthodoxe Duistere ecologie combineert hij filosofie, wetenschap, kunst en cultuur met een literaire schrijfstijl. Duistere ecologie is te zien als zijn standaardwerk.

Timothy Morton sluit aan bij de steeds breder gevoerde discussie over het Antropoceen, het tijdperk waarin de mens een geologische factor is geworden en blijvend invloed uitoefent op het klimaat en de gesteldheid van de aarde. Het is volgens hem te simplistisch om te stellen dat het hierbij om eenrichtingsverkeer gaat, waarbij de mens een destructieve invloed uitoefent op alles wat nietmenselijk is.

In Duistere ecologie laat hij zien dat mens en niet-mens elkaar wederzijds impliceren. Het niet-menselijke werkt altijd op ons in: wij worden altijd al doorboord, bewerkt, aangetrokken en afgestoten door niet-menselijke actoren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan bacteriën en moleculen. Het duistere geheel dat deze interactie vormt laat zich niet makkelijk beschrijven, maar moet wellicht eerder gevoeld worden.

'Met Duistere ecologie schreef Timothy Morton misschien wel een soort handleiding over hoe we het antropoceen dienen te overleven' - René ten Bos, Denker des Vaderlands

Fragment uit De eerste draad
Dit is het machinetijdperk, en toch op een mysterieuze manier ook niet: het zijn akkers en tarwe. Of zijn de velden ook al een soort machine? Mensen lijken machineonderdelen, benen, kleding, armen en bewegende handen. Tess van de d'Ubervilles, een boerenmeisje uit een roman van 1891, lijkt een onderdeel van een reusachtige machine, maar tegelijk is ze ook een menselijk individu, een illustratie van de geheimzinnige tegenstelling tussen zijn en schijnen. Wanneer we deze tegenstelling zien, die mogelijk werd door de machinale toepassing van stoommachines en de wetten van Kant, moeten we onherroepelijk denken aan een veel, veel oudere machine die nog voortratelt. Een twaalfduizend jaar oude structuur, een structuur die zo echt lijkt dat we haar 'Natuur' noemen. Het traagste en misschien wel effectiefste massavernietigingswapen dat ooit werd bedacht.
  Wat is duistere ecologie? Het is ecologisch bewustzijn, duister-geheimzinnig. En merkwaardig genoeg duister-zoet. Nihilisme staat tegenwoordig altijd op één. Meestal komen we niet verder dan het eerste duister, als we die moeite al nemen. In dit boek gaan we proberen die derde duisternis, de zoete, te bereiken en daarvoor gaan we door de tweede, de geheimzinnige. Je hoeft niet bang te zijn.
  Wat denkt duistere ecologie? Ecognosis, een raadsel. Ecognosis is als weten, maar eerder als laten weten. Het is zoiets als co-existeren. het is als gewend raken aan iets vreemds, maar het is ook gewend raken aan vreemdheid die niet minder vreemd wordt door gewenning. Ecognosis is als een kennen dat zichzelf kent. Cirkelvormig kennen - een raar soort kennen, een weird kennen. Het Engelse woord weird, 'vreemd' of 'geheimzinnig' is afgeleid van het Oudnoorse urgh, hetgeen 'verdraaid','in een lus' betekent. De Nornen verstrengelen het web van het lot met zichzelf. Uror is een van de Nornen, de noodlotsgodinnen. Het woord weird duidt dus op een oorzaak, op een reden waarom het lot zo verdraaid ingewikkeld is. Een minder bekende betekenis van het woord is 'lot' of 'magische kracht', en het werd daarom ook gebruikt voor wie die macht bezat, de Noodlots- of Schikgodinnen. In die zin is het woord weird dan weer verwant met het werkwoord worth, dat te maken heeft met 'gebeuren' of 'tot stand komen'.  (pagina 18-19)

Youtube - Timothy Morton - Dark Ecological Chocolate (juni 2017)



Lees ook: Ecologisch wezen (ook uit 2018)

Klik hier voor meer boeken  die deels bij dit boek aansluiten (21 december 2017)

Terug naar Overzicht alle titels