Peter Westbroek

De ontdekking van de aarde : het grote verhaal van een kleine planeet
Balans 2012, 336 pagina's - € 18,95

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: Peter Westbroek (1937)

Klik hier voor een lang artikel over dit boek (Bewonderen, verwonderen)

Korte beschrijving
De belezen auteur, oud-hoogleraar geologie, volgt stap voor stap de ontwikkeling van de kennis van de aarde tot en met het ontstaan van Earth System Science en een mogelijke opvolger daarvan. Het denken over de aarde begint geocentrisch. Na de aanstootgevende ontdekking dat de aarde om de zon draait, wordt het denken heliocentrisch en nu, mogelijk, symbiotisch. Er zijn veel geologische waarnemingen gedaan en geanalyseerd, maar het begin van een synthese liet op zich wachten tot in de jaren zestig van de 20e eeuw. Dan wordt de wisselwerking en onderlinge samenhang tussen lithosfeer, biosfeer, atmosfeer en hydrosfeer steeds duidelijker zichtbaar. Veel wijst op een zelfregulerend effect waardoor de aarde lijkt op een groot organisme. Feiten en argumenten sterken deze aanname. Anekdotes en persoonlijke ervaringen fleuren de tekst op. Kennis van scheikunde is nuttig, de benodigde geologische en andere kennis is in de tekst verwerkt. Geschikt voor ieder die met de aarde te maken heeft, wel met gedegen voorkennis. Ruim 50 zwart-wittekeningen en vier kleurenfoto's van schilderijen. Met register.

Tekst op website uitgeve
Met kerstmis 1968 vertoonde de aarde zich in een nieuwe gedaante. Voor het eerst aanschouwden we onze planeet vanuit de verre ruimte, met op de voorgrond de maan. Voor miljoenen mensen was het een beeld van een aangrijpende schoonheid. Het was alsof ze ontwaakten uit een diepe winterslaap. Een nieuw elan bloeide op: als we dit kunnen, gaat geen zee ons te hoog. Nu, bijna een halve eeuw later, lijkt dat vrolijke optimisme verdampt en rest ons de angst om klimaat, grondstoffen, globalisering en overbevolking. Toch is dat glorieuze gevoel over de aarde niet gedoofd. Het is springlevend. Achter de schermen is een nieuwe wetenschap opgebloeid, die almaar dieper doordringt in het verhaal van onze wonderplaneet, en ons toont wie wij zijn. Wat hier ontstaat, is een heel nieuw wereldbeeld een waardige opvolger van het heliocentrisme van Copernicus, Galilei, Keppler en Newton. Die bloeitijd van de wetenschap leidde destijds tot de Verlichting. Nu ontwaren we de contouren van een tweede Verlichting, die dit keer niet beperkt blijft tot de bescheiden elite, maar de hele mensheid een nieuwe oriëntatie zal geven.

Fragment uit hoofdstuk 3 - De wetenschaporiëntatiespiraal

Angst voor de blinde woelingen van onze planeet drijft de mensen naar de loopgraven van het eigen gelijk. Te midden van zo veel betrokkenheid is het zaak om distantie te betrachten. Persoonlijk heb ik nooit reden gehad om aan de oriënterende kracht van de wetenschap te twijfelen. De vraag is of de wetenschap ook op maatschappelijke schaal haar oriënterende werk kan doen, zodat ze een macht wordt die de mensheid helpt om haar angst voor het mondiale te overwinnen.
Mijn passie voor de geologie ontstond toen ik veertien was. Het was vakantie en ik zat verveeld aan de kant van de weg. Uit balorigheid pakte ik een kei op en sloeg hem tegen de grond in tweeën. Mijn adem stokte. Op het breukvlak ontwaarde ik een wonderlijk signatuur: een sneeuwwitte schelp met ribbels en knobbels, sierlijk en kunstig. Hoe kon zoiets wonderlijk moois uit zo'n onooglijke steen tevoorschijn komen? En toen wist ik het. Dit wezen was een boodschapper uit een oneindig ver verleden, uit een andere wereld dan de onze, een voorbije biosfeer. Daar had het geleefd, daar was het gestorven en zo was het tot mij gekomen. () Dit was het moment waarop ik de oriëntatie vond die bepalend zou worden voor mijn verdere leven. (pagina 58-59)

Alle verhalen van Edgar Allen Poe (incl. Een afdaling in de Maalstroom)

Een korte recensie
Geoloog Peter Westbroek geeft met dit boek een fascinerende kijk in een nieuwe wetenschap: earth system science. Hij beschrijft hoe onderzoekers uit verschillende wetenschappelijke disciplines - waaronder natuurkunde, biologie en geologie - er de laatste jaren steeds meer achter komen dat de aarde niet bestaat uit een een reeks op zichzelf staande processen, maar dat de aardbol één samenhangend systeem is dat in de loop van de tijd steeds complexer is geworden. Dat de aarde zelfs kan leren van zijn eigen geschiedenis, is een wonderlijk gegeven.

Twee radioprogramma's
In september 2012 trad Peter Westbroek twee keer aan om in een lang gesprek zijn boek toe te lichten
* 21 september 2012 - Martijn van Calmhout in de rubriek 60 minuten (VPRO Wetenschap 24)
* 28 september 2012 - Wim Brans in de rubriek Brands met boeken (VPRO, radio 1)

In het gesprek met Wim Brands komt expliciet de cover van Time met Bill Clinton aan bod.

TEDxTheHague: Earth and Wagner! (juli 2011, 14:28, 468 views)




Interview in NRC (vrijdag 16 november 2012)
Wetenschapsjournalist deed in de Boekenbijlage van NRC verslag van een gesprek met Peter Westbroek.
Hij zet het boek als volgt neer:

De ontdekking van de aarde is Peter Westbroeks ambitieuze, maar hel leesbare poging om geologie, biologie en sociale wetenschap bij elkaar te brengen. Hij sluit aan bij een nieuwe, wetenschappelijke benadering van de planeet aarde die disciplines wil overstijgen: Earth System Science. Daarin worden de nieuwste inzichten van geofysica, biologie en klimaatwetenschap verwerkt in één alomvattende systeemtheorie. Westbroek levert een oorspronkelijke bijdrage aan deze nieuwe systeemleer door de mens daarin een plaats te geven. Zijn boek is de eerste poging om dit weidse panorama uit te tekenen voor een breed publiek. Hij heeft er sinds zijn emeritaat in 2002 aan gewerkt.

() Voor het eerst sinds Copernicus voltrekt zich momenteel een nieuwe omwenteling in ons wereldbeeld, zegt Westbroek: van het modernistische, heliocentrische van de Verlichting naar een meer symbiotisch beeld. Daar grijpen de vier sferen - de geosfeer, atmosfeer, hydrosfeer en biosfeer - in op elkaar en vormen ze één systeem: systeem aarde. Een revolutie, volgens Westbroek

Zelfcivilisatie
Vraag: Zien we die zelfcivilisatie nu ook aan het werk ter beteugeling van de menselijke aandrang om hulpbronnen uit te putten voor korte termijngewin?

Oliemaatschappijen en hun politieke bondgenoten staan onder druk. Intussen is er zicht op heel nieuwe technologieën, zoals zonne-energie en andere hernieuwbare bronnen. Maar bij de ontwikkeling daarvan komen we bij Shell en zijn aandeelhouders tegen, waaronder ons eigen pensioenstelsel. En dat is geen kleinigheid. Om zelfcivilisatie te kunnen doorvoeren heb je een nieuwe oriëntatie nodig. Die botst met gevestigde machtsverhoudingen, maar tast ze ook aan. Daar gaat dit boek over.

Aanvulling oktober 2013
Klik hier voor een artikel in De Groene Amsterdammer waarin Peter Westbroek een aanvulling op zijn boek geeft (Een verkeerd logo?) (16 oktober 2013)

Filmpje
Op zondag 20 januari 2013 sprak Peter Westbroek op verzoek van de bibliotheek in de Groene Engel in Oss. Van deze bijzondere middag maakte collega Jan de Waal onderstaand filmverslag.



Terug naar Overzicht alle titels