Kazuo Ishiguro

Klara en de zon
Atlas Contact 2021, 350 pagina's -  € 22,99

Oorspronkelijke titel: Klara and the Sun (2021)

Wikipedia: Kazuo Ishiguro (1954)

Korte beschrijving
De titelfiguur, tevens ik-verteller, in de nieuwe roman van de Nobelprijswinnaar van 2017 is een ‘kunstmatige vriend’, een zeer geavanceerd product van kunstmatige intelligentie. Klara wordt de KV van het meisje Josie, dat ziek blijkt te zijn. De op zonne-energie ‘werkende’ Klara, getraind om dienstbaar te zijn, wil helpen Josie beter te maken en vertrouwt daarbij vooral op de kracht van de zon. Evenals eerdere vertellers bij Ishiguro interpreteert Klara dingen echter niet goed en voert ze haar plichtsbesef (te) ver door. Ishiguro maakt veel werk van het oproepen van een toekomstige wereld, zonder zaken echt toe te lichten. Dat had wat korter gekund en er zijn wat losse eindjes in het geheel, maar uiteindelijk is dit geen hardcore sciencefiction, wel een roman over vertrouwde Ishiguro-thema’s als vriendschap, (angst voor) eenzaamheid, plichtsbesef en (ouderlijke) liefde, waarin de auteur onderzoekt wat het betekent om een mens te zijn. Dat je als lezer ontroerd raakt door het lot van de kunstmatige Klara toont het vakmanschap van deze grote Japans-Britse schrijver (1954).

Tekst op website uitgever
‘Klara en de Zon’ van Kazuo Ishiguro (winnaar Nobelprijs voor de Literatuur 2017) gaat over Klara, een zogenaamde Kunstmatige Vriendin met een uitstekend waarnemingsvermogen, die vanaf haar plek in de winkel nauwkeurig het gedrag gadeslaat van de kinderen die binnenkomen om rond te neuzen met hun ouders. Klara blijft hopen dat een kind haar zal kiezen. Wanneer dat eindelijk gebeurt, en haar bestaan voorgoed lijkt te veranderen, krijgt ze bij haar vertrek naar haar nieuwe gezin de waarschuwing dat ze niet al te veel waarde moet hechten aan de beloften van mensen. Maar Klara houdt haar eigen ideeën erop na. ‘Klara en de Zon’ is een adembenemend mooie roman die ons een blik gunt op onze veranderende wereld door de ogen van een onvergetelijke buitenstaander. Zoals vaker in zijn vindingrijke, verfijnde, aangrijpende oeuvre onderzoekt Kazuo Ishiguro ook hier wat het betekent om écht van iemand te houden.

Fragment
Toen we nieuw waren stonden Rosa en ik halverwege de winkel, aan de kant van de tijdschriftentafel, en konden we door meer dan de helft van het etalageraam kijken. Zo waren we in staat de buitenwereld te zien - de voorbijhollende kantoormensen, de taxi's, de hardlopers, de toeristen, Bedelman en zijn hond, het onderste deel van het RPO-gebouw. Toen we wat meer ingeburgerd waren, mochten we van Cheffin naar de voorkant lopen tot vlak achter het etalageraam, en toen konden we zien hoe hoog het RPO-gebouw was. En als we daar precies op het goede moment waren, konden we de Zon zien tijdens zijn oversteek van de toppen van de gebouwen aan onze kant naar de kant van het RPO-gebouw.

Als ik het geluk had hem zo te zien, boog ik mijn gezicht naar voren om zo veel mogelijk van zijn voeding op te vangen, en als Rosa bij me was, zei ik haar dat ze hetzelfde moest doen. Na een minuut of twee moesten we terug naar onze positie, en toen we nieuw waren, maakten we ons zorgen dat omdat we de Zon halverwege de winkel vaak niet konden zien, we almaar zwakker zouden worden. Jongens-KV Rex, die toen naast ons stond, zei ons dat we ons nergens zorgen over hoefden te maken, dat de Zon altijd manieren vond om ons te bereiken, waar we ook waren. Hij wees naar de vloerplanken en zei: 'Dat daar is het patroon van de Zon. Als je je zorgen maakt, hoef je het maar aan te raken en je wordt weer sterk.'

Er waren geen klanten toen hij dat zei, en Cheffin was druk bezig iets in de Rode Kast te zetten, en ik wilde haar niet storen door toestemming te vragen. Dus wierp ik een blik op Rosa, en toen ze met een onaangedaan gezicht terugkeek, deed ik twee stappen naar voren, hurkte neer en stak beide handen uit naar het patroon van de Zon op de vloer. Maar zodra mijn vingers het aanraakten, vervaagde het patroon, en hoewel ik alles in het werk stelde - ik klopte op de plek waar het was geweest en wreef, toen dat niet werkte, met mijn handen over de vloerplanken - kwam het niet terug. Toen ik weer opstond zei Jongens-KV rex: 'Klara, dat was inhalig. Jullie meisjes-KV's zijn altijd zo inhalig.'

Hoewel ik toen nieuw was, bedacht ik meteen dat het misschien mijn schuld niet was; dat de Zon zijn patroon toevallig net had teruggetrokken toen ik het aanraakte. Maar het gezicht van Jongens-KV Rex bleef ernstig.
 'Je hebt alle voeding voor jezelf genomen, Klara. Kijk, het is bijna donker geworden.'
 Het licht in de winkel was inderdaad erg schemerig geworden. Zelfs het Wegsleepzonebord aan de lantaarnpaal buiten op het trottoir oogde grijs en vaag. (pagina 9-10)

Interview: Ik kijk uit naar de volgende generatie (De Volkskrant, 6 maart 2021)

Lees vooral ook de roman De onvolmaakten van Ewoud Kieft (uit 2020) of enkele andere dystopische romans van déze lijst of enkele non fictie boeken van déze lijst.