Jurriën Hamer

Waarom schurken pech hebben en helden geluk : een nieuwe filosofie van de vrije wil
De Bezige bij 2021, 192 pagina's - € 20,99

Biografie Jurriën Hamer (1988)

Korte beschrijving
De vrije wil kan niet bestaan. Zowel de filosofie als de (neuro)wetenschap tonen aan dat de mens nooit geheel autonoom keuzes kan maken. We zijn een product van dna, opvoeding en samenleving, die voor een groot deel bepalen in hoeverre we pech of geluk hebben in het leven. De gedachte van de vrije wil is echter verleidelijk, omdat het prestaties als volledig persoonlijk succes presenteert en pech als persoonlijk falen. Het maakt de wereld overzichtelijk, want je krijgt wat je verdient. Crimineel gedrag, verslaving of een slechte gezondheid kosten de samenleving veel geld, maar als we het beschouwen als een eigen verantwoordelijkheid, is het logisch om er minder geld aan te besteden. Persoonlijke ontwikkeling en scholing verworden zodoende tot een markt, waar het hoogste budget het meeste recht biedt op een goede toekomst. Aan de hand van aansprekende voorbeelden van Disneyfilms tot voetbal biedt de schrijver een alternatief denkkader gericht op een eerlijkere verdeling van geluk, waaraan iedereen een beetje kan meehelpen. Inspirerend, soms wat abstract boek over de cultus van de vrije wil en de ongelijkheid die het teweegbrengt. Met notenapparaat. De auteur (1988) is filosoof en jurist.

Tekst op website uitgever
Heeft een miljonair recht op zijn rijkdom? Moeten we zelfs een moordenaar vergeven? En kan een mens ooit zijn lot veranderen? Het hangt allemaal af van ons antwoord op een fundamentele vraag: hebben we een vrije wil?
Filosofen twijfelen al eeuwen over het antwoord hierop, en sinds decennia roepen biologen en neurologen dat de vrije wil niet bestaat. Ieder jaar stapelt het bewijs tegen de vrije wil zich verder op: we zijn een product van onze genen, van onze geschiedenis en van onze omstandigheden.
Toch laat de vrije wil ons niet los. Deze mythe heeft meer invloed dan ooit – in ons strafrecht, onze economie en onze zoektocht naar geluk.
Jurriën Hamer denkt verder waar anderen terugdeinzen en stelt de rol van de vrije wil ter discussie. Waarom schurken pech hebben en helden geluk is een confronterend debuut met radicale implicaties voor onze manier van leven – van onze politiek tot onze meest intieme relaties.

Fragment uit 1. De laatste mythe
De vrije wil
In dit boek staan twee ideeën centraal: het idee van de vrije wil en het idee van de reflectieve wil. Ik begin met een analyse van de vrije wil - de reflectieve wil komen we vanzelf tegen.
  Laten we om te beginnen eens naar een alledaagse keuze kijken: het besluit van toenmalig prins Willem-Alexander van oranje om met zijn vlam Máxima Zorreguieta ten huwelijk te vragen. Iedere rechtgeaarde Nederlander kent het sprookje. Op vrijdagmiddag 19 januari, in het jaar 2001 en rond een uur of twee, schaatsten de Prins van Oranje-Nassau en zijn Argentijnse liefde op de bevroren vijver van Huis ten Bosch. Het is koud en Máxima vindt het al snel mooi geweest. Maar dan kluunt Willem-Alexander gauw naar het theehuisje, en keert hij terug met rozen, champagne en een brandende vraag. Wil zij met hem trouwen? Máxima zegt ja.
  En dat is allemaal prachtig. Maar handelde de prins ok uit vrije wil?
  Volgens het idee van de vrije wil is je wil vrij als deze niet bepaald wordt door omstandigheden. Dit betekent dat de prins uit vrije wil Máxima ten huwelijk vroeg, als hijzelf, en niets en niemand anders, de bron was van die beslissing. Zijn wil werd dus niet veroorzaakt door Máxima's gulle blonde lokken, zijn genen, zijn humeur op 19 januari 2001, of welke denkbare omstandigheid dan ook. Zijn wil moet vrij zijn geweest van al deze omstandigheden. In de academische filosofie wordt dit klassieke idee de libertaire vrije wil genoemd.
  Deze vrije wil is een merkwaardig en mysterieus idee. Het heeft namelijk één in het oog springende eigenschap: het is een volstrekt onwetenschappelijke notie. (pagina 18-19)

Draadje (juli 2022)

Lees vooral ook Hoe vrij zijn wij? de machinaties van macht en de strijd voor onze toekomst van Raoul Martinez (uit 2017)

Terug naar Overzicht alle titels