Athenaeum, Polak & Van Gennep 2023, 374 pagina's - € 24,99
Herdruk die verschijnt in de Paradigma reeks
Oorspronkelijke titel: L'amour en plus : histoire de l'amour maternel (XVIIe - XXe siècle) (1980)
Wikipedia: Élisabeth Badinter (1944-)
Korte beschrijving
Een boek over de geschiedenis van het moederschap. Het onderzoekt of moederliefde een instinct is dat voortkomt uit een 'vrouwelijke natuur' of voornamelijk een sociaal gedrag is dat varieert afhankelijk van het individu, de tijd en de gebruiken. De auteur observeert de evolutie van moederlijk gedrag gedurende vier eeuwen en concludeert dat moederliefde onvoorspelbaar is – het ontstaat, of niet – wat bij publicatie hevige reacties uitlokte. Scherpzinnig en met diepgang geschreven. Met name geschikt voor een geoefende lezersgroep. Elisabeth Badinter (Boulogne-Billancourt, 1944) is schrijver, historicus, biograaf en academisch docent. Ze schreef meerdere boeken. Haar werk wordt in meer dan twintig landen uitgegeven. 'De mythe van het moederschap' werd oorspronkelijk gepubliceerd in 1980. Het boek maakt deel uit van de 'Paradigma reeks'.
Tekst op website uitgever
Is moederliefde een instinct dat voortkomt uit een ‘vrouwelijke natuur’ of is het grotendeels een kwestie van sociaal gedrag, dat varieert al naargelang het individu, de tijd en de gebruiken? Dat is de inzet van het historische onderzoek dat Élisabeth Badinter in de jaren tachtig publiceerde: ze observeert de evolutie van het moederlijk gedrag gedurende vier eeuwen en stelt vast dat toewijding aan het kind ontstaat – of niet. Tederheid bestaat – of niet. De onthulling dat hét moederinstinct niet bestaat, maar moederliefde onvoorspelbaar is, lokte bij verschijnen hevige reacties uit: sommigen zagen het als een afwijking die het begrip natuur op onverantwoorde wijze ter discussie stelde; anderen vonden het een ware bevrijding, een kans op een beter begrip van het moederschap en een erkenning van de veelheid van vrouwelijke ervaringen.
Fragment uit 6. De erfenis van Rousseau
Ofwel Sophie, haar dochters en haar kleindochters
SOPHIE: DE VOLMAAKTE VROUW
Sophie is de echtgenote van Emile en wordt al snel de moeder van zijn kinderen. Nauwkeuriger gezegd: Sophie is in de verbeelding van Rousseau de ideale vrouw en levensgezel van de man zoals de schrijver hem het liefst zag. Alvorens het portret van Sophie te schilderen, geeft Rousseau een omschrijving van de 'vrouwelijke natuur' en onderwerpt hij de voorwaarden voor de juiste opvoeding van meisjes aan een andere beschouwing. Jammer genoeg is Rousseau, die eerder toch bij het karakteriseren van de 'mannelijke natuur' van een onbevooroordeelde blik en een ongekende verbeeldingskracht blijk gaf (in zijn verhandeling over de oorsprong van de gelijkheid, het zogenaamde Deuxième discours), zijn beloften niet nagekomen. In de veronderstelling dat hij met Sophie het beeld van de 'vrouwelijke natuur' schetste, gaf hij slecht een scherp aangezet portret van de vrouw uit de bourgeoisie van die dagen.
De volgorde van het scheppingsverhaal en de bestaande vooroordelen eerbiedigend laat Rousseau de vrouw pas 'verschijnen' als hij vorm heeft gegeven aan de man, Emile, en als deze een levensgezel nodig heeft. Uit de uitvoerige beschrijving van de mans als een actief, sterk, moedig en intelligent schepsel leidt Rousseau, die het geslachtelijke verschil slechts als 'complementair' opvatte, de stelling af dat de vrouw van nature zwak en passief is. Maar in strijd met alle methodologische voorzichtigheid spreekt hij niet over een stelling, maar over een 'gevestigd principe'. Dat is de eerste fout die hij maakt. Wanneer hij op grond van dit principe concludeert dat 'de vrouw speciaal geschapen is om de man te behagen', begaat hij een tweede, even onherstelbare fout, waaruit alle overige volgen.
Als 'complement' van de man is de vrouw een volkomen relatief wezen. Zij is wat de man niet is, om met hem en onder zijn leiding de volledige mensheid te vormen. Emile is sterk en heerszuchtig, dus is Sophie zwak, schuchter en volgzaam. Emile heeft een abstracte intelligentie, Sophie dus een praktische; Emile kan gene onrecht verdragen, Sophie moet het dus verdragen, enzovoort. Aangezien Emile van alles het beste krijgt, moet Sophie genoegen nemen met het meest bescheiden deel. Zoals Elizabeth de Fontenay het zo mooi formuleert, is hier 'de vrouwelijkheid onvindbaar [...] alleen de man beschikt over het vermogen principes te ontdekken, en daarom poneert hij zichzelf als absoluut einddoel.' Daar zouden we nog aan toe kunnen voegen dat hij ook het absolute einddoel van de vrouw is. De vrouwelijke natuur is in feite door en voor de man 'vervreemd'. Haar wezen, haar betekenis en haar functie bestaan uitsluitend in betrekking tot de man. De vrouw bestaat niet voor zichzelf, maar 'om de man te behagen [...] om aan hem onderworpen te zijn [...] om bij hem in de smaak te vallen [...], om voor hem te buigen en zelfs zijn onrecht te dulden'. Spoedig zal deze vrouw dan een moeder zijn die volledig bereid is door en voor haar kind te leven. (pagina 219-220)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen