dinsdag 10 september 2024

Christopher Lasch

De cultuur van het narcisme : leven in een tijd van afnemende verwachtingen
Athenaeum, Polak & Van Gennep 2024, 373 pagina's  € 27,99
Herdruk uit 1980. Verschijnt in de Paradigma reeks

Oorspronkelijke titel: The Culture of Narcissism: American Life in an Age of Diminishing Expectations (1979)

Wikipedia: Christopher Lasch (1932-1994)

Korte beschrijving

Tekst op website uitgever
De cultuur van het narcisme, oorspronkelijk verschenen in 1979, is een vernietigende kritiek op de cultuur van het moderne kapitalisme dat zich van alle ideologieën heeft ontdaan. Lasch laat zien dat de zich als radicaal voordoende cultuurkritiek van de jaren zestig in feite de wegbereider was voor de opmars van neokapitalistische normen en waarden.

De nieuwe cultuur is eerst en vooral een therapeutische cultuur. Gezondheid, zowel geestelijk als lichamelijk, is het grote doel, een ontwikkeling die zich heeft voortgezet tot nu, waarvan de geestelijke gezondheid het belangrijkste is. Iedereen moet zich prettig voelen, wat alleen te verwezenlijken is als met alle vormen van repressie wordt afgerekend. Te sterke emotionele bindingen zijn verboden, alle mogelijkheden moeten open blijven. De gevolgen zijn desastreus: ‘De narcistische persoonlijkheid van deze tijd baart een schijncultuur die geen geschiedenis heeft en op geen toekomst rekent.’

Fragment uit VII. De socialisatie van de reproductie en de ineenstorting van het gezag

5. De cultus van het echte
Omdat de kritiek op de toegeeflijkheid zelden de psychiatrische orthodoxie in twijfel trok, werd zij al gauw tot een zelfstandig dogma - het nieuwe dogma van de echtheid. Vroeger hadden deskundigen de ouders geadviseerd een bepaalde reeks voorschriften te volgen; nu kregen zij opdracht op hun eigen gevoelens af te gaan. Wat ze ook deden, het was goed als het maar spontaan was. 'Kinderen kun je niet bedriegen als het om gevoelens gaat', waarschuwde dr. Bruch. 'Effectieve oudertraining', de nieuwste mode in de pedagogiek, heeft de cultus van het echte, die in de jaren vijftig begonnen is, onder brede lagen van de bevolking verspreid. Net als andere vormen van psychische zelfhulp leert de effectieve oudertraining dat men 'contact moet krijgen met zijn eigen gevoelens' en dat de dagelijkse omgang gebaseerd moet zijn op het doorgeven van dergelijke gevoelens aan anderen. Als ouders hun eigen behoeften en verlangens begrijpen en die aan hun kinderen kunnen laten blijken, en hun kinderen aanmoedigen om hetzelfde te doen, kunnen ze veel oorzaken van wrijving en ruzie wegnemen. Objectieve uitspraken moeten geen rol spelen in de contacten met het kind, aldus deze redenering, in de eerste plaats omdat niemand rationeel kan praten over zijn overtuigingen, en in de tweede plaats omdat uitspreken over de realiteit een ethisch oordeel inhouden en dus sterke emoties wekken. 'Wanneer een kind zegt "ik heb ook altijd pech", zal geen enkel argument, geen enkele verklaring deze overtuiging wijzigen'.  'Wanneer een kind vertelt over een bepaald voorval, is het soms goed om niet op dat voorval zelf te reageren, maar op de begeleidende gevoelens.' Aangezien 'alle gevoelens rechtmatig zijn' moet men de uitdrukking daarvan neutraal aanvaarden,. zonder te prijzen of te verwijten. Als een kind iets doet om zijn ouders te prikkelen, moeten zij uitdrukking geven aan hun irritatie en niet het kind of zijn gedrag veroordelen. Als het kind emoties uit die onevenredig lijken met de situatie, moeten de ouders, in plaats van te wijzen op zo'n discrepantie - in plaats van een objectieve uitspraak over de realiteit en de bijpassende emotie s- hun kind laten weten dat zij de gevoelens van het kind begrijpen en hem het recht toekennen daar uiting aan te geven. 'Het is belangrijker dat een kind weet wat het voelt dan waarom het dergelijke gevoelens heeft.' Het kind moet leren 'dat zijn eigen boosheid niet catastrofaal is, dat het zijn woede kan uiten zonder dat iemand anders vernietigt.' 

De cultus van de echtheid weerspiegelt het einde van de steun voor de ouders, en geeft dat een morele rechtvaardiging. Dat bevestigt (vermomd in het jargon van de emotionele bevrijding) het onvermogen van ouders die niet in staat zijn het kind levenslessen te geven of ethische voorschriften bij te brengen. Door deze onmacht te verheerlijken als een hogere vorm van bewustzijn wordt de proletarisatie van het ouderschap gerechtvaardigd - de overname van de opvoedingstechnieken door de 'hulpverlenende beroepen'.  Zoals John R. Seeley in 1959 heeft opgemerkt, loopt de overdracht van ouderlijke kennis aan andere instellingen parallel met de overname van de technische kennis der arbeiders door het moderne management - 'men ontneemt de werker de droeve noodzaak zichzelf van productiemiddelen te voorzien'. Door 'behulpzaam' de arbeiders te bevrijden van 'zulke zware verantwoordelijkheden' als de voorziening in hun eigen behoeften en die van hun kinderen heeft de maatschappij hen bevrijd, als dus Seeley, 'om hen soldaat te laten worden in het productieleger en een nummer in de beslissingsprocedure,'

Het verzet tegen behavioristische en progressieve dogma's, die de macht van ouders om hun kinderen te verminken hadden overdreven, moedigt de maatschappij aan om ouders 'slechts voor een klein deel verantwoordelijk te stellen', zoals Mark Gerzon onlangs heeft opgemerkt, 'voor de ontwikkeling van hun kinderen [...] Verloskundigen hebben de leiding bij de geboorte, kinderartsen zijn verantwoordelijk voor de ziekten van het kind, de onderwijzer voor zijn intelligentie; [...] de supermarkt en de voedingsmiddelenindustrie voor zijn voedsel; de televisie voor zijn sprookjes. De ironie wil dat de devaluatie van het ouderschap samenvalt met een rijkelijk laat gekomen beweging voor de terugkeer naar gezinsfuncties die al zijn overgedragen aan het apparaat van georganiseerde therapie en onderwijs. De golf van misdadigheid, ook onder jongeren, de zelfmoorden en geestelijke stoornissen hebben uiteindelijk veel welzijnswerkers ervan overtuigd dat sociale instanties slechts een matig surrogaat zijn voor het gezin. Doordat men ontevreden is over de resultaten van gesocialiseerd welzijn en over de toenemende kosten die dat met zich meebrengt, doet men nu pogingen om zaken als gezondheid en welzijn weer terug te dringen naar het ouderlijk huis. (pagina 245-247)

Lees ook: Narcisme : over vrijwillige onderwerping van Isolde Charim (uit 2023) en Wij - Zij : gaat de wereld aan narcisme ten onder? van Martin Appelo (uit 2017(

Terug naar Overzicht alle titels

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen