De Bezige bij 2024, 288 pagina's - € 22,99
Wikipedia: Ignaas Devisch (1970-)
Korte beschrijving
Een kritisch relaas over de hedendaagse informatiemaatschappij waarin informatie beschouwd wordt als het moderne goud, en een pleidooi voor het leren te negeren wat geen aandacht verdient. De auteur analyseert de invloed van de infocratie, een tijdperk waarin aandacht en informatie de belangrijkste munteenheden zijn. Hij belicht hoe politieke en economische krachten ons online beïnvloeden door middel van georganiseerde desinformatie en manipulatie. De auteur pleit voor een kritische blik en het trainen van het vermogen om irrelevante informatie te negeren. Vanuit deze weloverwogen onwetendheid kunnen we opnieuw een geïnformeerde positie in de wereld innemen, zonder onszelf en de democratie kapot te informeren. In vaardige, analytische stijl geschreven, met passages vanuit het ik-perspectief van de auteur. Met name geschikt voor een geoefende lezersgroep. Ignaas Devisch (Brugge, 1970) is een Belgische auteur, filosoof en hoogleraar medische filosofie en ethiek aan de Universiteit Gent. Hij publiceerde eerder 'Ziek van gezondheid’, ‘Rusteloosheid’, 'Het empathisch teveel’ en ‘Vuur’.
Tekst op website uitgever
Iedereen kent het wel: je wilt snel iets opzoeken op het internet en twee uur later ben je nog bezig. Dat hebben we niet helemaal zelf in de hand: aandacht en informatie zijn de munteenheden van een nieuw tijdperk, de infocratie. Nog nooit konden we zoveel te weten komen over een breed scala aan onderwerpen als nu. Tegelijk staan onze individuele vrijheden op het spel, omdat politieke en economische krachten ons op allerlei manieren online proberen te beïnvloeden. Ze slagen er geregeld in door middel van georganiseerde desinformatie en manipulatie mensen op te hitsen.
Dit vereist een kritische blik, die we moeten blijven trainen om te leren negeren wat geen aandacht verdient. Ignaas Devisch laat zien hoe we vanuit die weloverwogen onwetendheid opnieuw tot een geïnformeerde positie in de wereld kunnen komen. Hoog tijd dat we stoppen onszelf – en de democratie – kapot te informeren.
Fragment uit 2. Desinformatie
Infocratie
Jurgen Habermas spreekt in Een nieuwe structuurverandering van het publiek domein in dit verband over een omwenteling die vergelijkbaar is met de opkomst van de boekdrukkunst.
Zijn collega Byung-Chul Han gebruikt infocratie als verzamelterm om de aan de gang zijnde veranderingen te beschrijven. Han vult die term normatief in en beschouwt infocratie in de eerste plaats als een heerschapsregime waarbij individuele vrijheden op het spel staan omdat er op het internet politieke en economische krachten aan het werk zijn die via onze digitale verwerking van informatie ons gedrag controleren en proberen aan te sturen. Hij benadrukt de enorme impact van de digitale omwentelingen op sociale en economische processen, waaronder het karakter van de democratie.
Habermas is voorzichtiger en spreekt van een 'geïnformeerd vermoeden' dat het digitale burgerschap wel degelijk een omwenteling van jewelste is voor de democratie. We moeten veel meer informatie verwerken en we doen dat bovendien vaak op onszelf, via het eenzame scherm. Dat kan niet anders dan impact hebben op sociale relaties, aldus Habermas.
Wat Habermas beschrijft, zien we natuurlijk allemaal als we even om ons heen kijken. Tussen onszelf en anderen staat een scherm en dat scherm bemiddelt onze omgang met de wereld. Afspraken met mensen verlopen vaak eerst via digitale kanalen en daarna fysiek. Wie je bent of wat je voor anderen betekent wordt steeds meer bepaald door je digitale identiteit. Daartegenover staan bijvoorbeeld de enorme mogelijkheden om met mensen waar ook ter wereld in contact te komen of om op een directe manier te communiceren met onbekenden.
Of het internet de verhouding tussen burger en samenleving duurzaam zal veranderen, blijft een open vraag. Maar dat we vandaag op een andere manier informatie verwerken en onze sociale relaties gewijzigd zijn door onze digitale identiteit is duidelijk. (pagina 48-49)
Een ander fragment uit 3. Polarisatie
Bewust toestemming geven om je op een andere manier te laten beïnvloeden is uiteraard een kunstmatige situatie die in werkelijkheid zelden voorkomt. Algoritmen vragen immers geen toestemming. Dan is het moeilijker om uit de bubbel te stappen waarin je gevangenzit en leidt je zelfgekozen online zoektocht tot bewustzijnsverandering. Die vernauwing is niet zomaar weg te werken.
Byung-Chul Han maakt wat dit betreft een verhelderend onderscheid tussen mensen die nog over een discursief vermogen beschikken, die kortom dingen in woorden kunnen vatten en het beschrijven, en zij die daar niet (meer) toe in staat zijn. Is de vernauwing eenmaal in gang gezet, dan is het moeilijk de klok terug te draaien. Het gaat immers niet zomaar om keuzes, wel om vertrouwen of angst.
Samen met Hannah Arendt benadrukt Han daarom het belang van een discursief vermogen in de democratie. Het vergt nu eenmaal verbeeldingskracht om een standpunt van anderen te begrijpen dat niet noodzakelijk met de jouwe overeenkomt en vervolgens van daaruit je eigen mening te vormen. Die reflectie over je eigen mening vooronderstelt de aanwezigheid van anderen en de mogelijkheid je mening niet te laten samenvallen met je identiteit. (pagina 72)
Fragment uit: Tot slot - Emancipatie in tijden van infocratie
Hoezo, onwetendheid?
Weloverwogen onwetendheid komt uieraard niet zomaar tot stand. Wie zich terecht afvraagt hoe dat dan concreet moet, zal meteen beseffen dat we daarin nog stappen te zetten hebben. We hebben vandaag weinig tot geen gedeelde praktijken om hiermee om te gaan, Dat is begrijpelijk. We moeten immers de spreekwoordelijke boot repareren terwijl die verder vaart, en dat is geen eenvoudige opgave,
We kunnen hierin alleen in slagen als we een reeks methodieken en strategieën ontwikkelen die ons meer immuun maken tegen nonsens. Boven op wat er collectief nodig is om het democratische schip drijvende te houden, zullen we allemaal voor onszelf een aantal trucs en gewoontes moeten aanleren om de slechte gewoontes in te ruilen voor betere. Vergelijk het met een dieet en het aanleren van een betere leefstijl, want daarover gaat het. We moeten af van de rommel en de bagger en buffers inbouwen om meer en beter in staat te zijn met kwaliteitsvolle informatie onszelf te emanciperen.
Weloverwogen onwetendheid is echter geen zaak van het individu alleen. We hebben anderen nodig om onderbouwde keuzes te maken in wat we negeren. Netwerken van surfers kunnen ons helpen. Wij kunnen leren van netwerken en de netwerken leren van ons. We moeten op een onderbouwde en geordende wijze informatie te pakken krijgen door een beroep te doen op meerdere fora tegelijk zodat we enerzijds bewustzijnsvernauwing tegengaan en anderzijds ook niet alles tegelijk moeten verwerken of bijhouden.
Door deel uit te maken van diverse netwerken kunnen we met door anderen onderzochte informatie wel degelijk stappen vooruit zetten in de infocratie, zowel individueel als collectief.
Een aantal van de vuistregels voor een beter publiek debat is vanuit dat perspectief opgesteld. Leren luisteren, een beroep doen op anderen of je oordeel uitstellen: telkens gaat het om een vorm van afhankelijkheid die nadrukkelijk de eigen onwetendheid voor ogen houdt en samenwerking met anderen beoogt. Stuk voor stuk worden dat cruciale eigenschappen van burgers die zich in een digitaal tijdperk moeten oriënteren en van een samenleving die complexe uitdagingen het hoofd moet bieden. (pagina 231-232)
Lees vooral ook: Nexus : van het stenen tijdperk tot AI: een beknopte geschiedenis van informatienetwerken van Yuval Noah Harari (uit 2024) en Infocratie : digitalisering en de crisis van de democratie van Byung-Chul Han (uit 2022).
Of klik hier voor meer boeken over dit brede thema.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen