Spectrum 2019, 283 pagina's - € 22,50
Wikipedia: Jan van Hooff (1936)
Korte beschrijving
Bioloog en oud-hoogleraar Jan van Hooff, kleinzoon van de oprichter van Burgers' Zoo, blikt in deze autobiografie terug op zijn werkzame leven. Zijn jeugd in de dierentuin, zijn werk als etholoog (gedragsbioloog) en socio-ecoloog en zijn gedragsonderzoek naar primaten, zoals chimpansees, passeren de revue. Daarbij duiken enkele beroemdheden uit de biologie op, zoals Desmond Morris, Frans de Waal en Jane Goodall. De primatoloog Van Hooff schrijft ook over zijn media-optredens en enkele mijlpalen uit de geschiedenis van Burgers’ Zoo, zoals de Tweede Wereldoorlog en de inrichting van de chimpanseekolonie. Het boek laat zien hoe de ethologie zich vanaf eind jaren vijftig ontwikkelde en de inzichten groeiden. De schrijver stipt daarbij ook (maatschappelijk) conflictueuze situaties aan, zoals de Bokito-affaire. De nadruk in de autobiografie ligt op het werk, minder op het privéleven. De tekst is goed leesbaar. Het boek is niet alleen interessant voor wetenschappers, maar ook voor algemeen geïnteresseerden in de biologie. Met foto's en een lijst van zijn promovendi en hun proefschriften.
Tekst op website uitgever
De autobiografie van de 'Nederlandse David Attenborough'.
Bioloog Jan van Hooff groeit gedurende de Tweede Wereldoorlog op in Burgers’ Zoo in Arnhem, waar zijn vader en moeder de directeuren zijn. Zijn grootvader van moederszijde, Johan Burgers, had het dierenpark opgericht en later zal zijn broer Antoon het stokje van zijn grootvader overnemen. Jan van Hooff gaat na zijn schooltijd biologie studeren in Utrecht en later in Oxford bij Niko Tinbergen en Desmond Morris. Hij promoveert op een onderzoek naar sociaal gedrag en communicatie bij mensapen. Vooral zijn vergelijkende studies over gelaatsexpressies bij apen en mensapen, in het bijzonder over de evolutie van lachen en glimlachen, krijgen wereldwijd aandacht. Hij wordt hoogleraar ethologie en socio-ecologie aan de Universiteit Utrecht en vervangend hoogleraar aan de Universiteit Wageningen.
Deze bijzondere autobiografie van onze eigen Nederlandse David Attenborough zit vol geweldige anekdotes over onder andere zijn jeugd tijdens de Tweede Wereldoorlog in de dierentuin, zijn bijzondere carrière, zijn relatie met Niko Tinbergen, Desmond Morris en Frans de Waal en over zijn onderzoek naar de meest exotische dieren. Een indrukwekkend verhaal van de man die opgroeide tussen de dieren en gewerkt heeft met alle grootheden op het gebied van de biologie.
Jan van Hooff (Arnhem, 15 mei 1936) is een Nederlandse emeritus hoogleraar ethologie en socio-ecologie aan de Universiteit van Utrecht. Als primatoloog-kenner treedt hij regelmatig op in allerlei televisie-uitzendingen en houdt regelmatig lezingen.
Fragment uit Chimps en de tweede feministische golf
Ook nu nog menen sommige gedragsonderzoekers dat dieren per definitie domme geconditioneerde robots zijn. Instinctautomaten, zo noemen bepaalde vakgenoten de dieren die ze bestuderen, organismen die zonder een greintje begrip slechts worden gedreven door blinde impulsen en natuurdriften. Natuurlijk, zeggen deze biologen, dieren kunnen trucjes leren die ze eindeloos herhalen. Maar snappen ze wat ze doen? Tegenwoordig weten we: wel degelijk. Dat blijkt als ze hun gedrag op intelligente wijze aanpassen aan nieuwe omstandigheden.
Wie de moeite neemt om het gedrag van de dieren in onze kolonie nauwkeurig te volgen, komt er algauw achter dat er heel wat aan de hand moet zijn. We zijn pas net aan het ontdekken hoe complex deze dieren zijn.
Vanwege onze ervaring met televisiemakers zijn we in Burgers' Dierenpark in de loop der tijd wat sceptischer geworden als er zich weer eens iemand meldt die ventjes wat opnames wil maken 'over agressief gedrag of iets dergelijks'.
Maar op een goede dag hebben we ineens het voorrecht om kennis te maken met de grote Nederlandse documentairemaker Bert Haanstra. Het is begin van de jaren tachtig. Frans heeft dan al, na zijn postdoc-periode bij mij, een aantrekkelijke positie aan een Amerikaanse universiteit kunnen verwerven, maar Haanstra heeft inmiddels wel diens beroemde boek Chimpanseepolitiek gelezen. Hij is nieuwsgierig. Mag hij eens langskomen? Natuurlijk, zeggen mijn broer en ik, wees welkom en ontmoet de opvolger van Frans, Otto Adang.
Dus staat Haanstra op een dag op de stoep. Alleen en zonder camera. We nemen hem mee naar het observatiepunt, waar studenten druk bezig zijn om de activiteiten van de chimpansees te noteren. Haanstra pakt een stoel en gaat erbij zitten. De dag daarop is hij terug, de dag daarna weer. Twee maanden lang doet hij hetzelfde als de studenten: kijken naar de dieren. Ondertussen stelt hij de aankomende biologen gerichte vragen. Wat maakte je daar voor aantekening? Wat zag je nou precies? Wat is de betekenis van dat gedrag? Wat zegt dat over de verhouding tussen die dieren?
Pas daarna komt hij met zijn camera en gaat aan het te filmen. Als ik hem bezig zie, bewonder ik zijn werkwijze. Haanstra heeft in die twee maanden een scherpe intuïtie ontwikkeld, net als ik destijds deed in Londen. Voor het ongetrainde oog lijkt het allemaal chaotisch, maar wie geduldig kijkt, ontdekt geleidelijk patronen in het gedrag. Dat vermogen heeft Haanstra eerst ontwikkeld en het helpt hem om een fantastische documentaire te maken.
Door die intuïtie voorziet de documentairemaker heel goed wanneer het interessant wordt en kan hij inschatten hoe situaties gaan aflopen. Dat stelt hem in staat om op het juiste moment zijn camera te laten lopen en zo een spannende interactie in één take op de film te krijgen. het levert prachtige beelden op. (pagina 167-170)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen