Pelckmans 2021, 239 pagina's - € 20,--
Korte biografie van Walter Weyns (1958)
Korte beschrijving
De woke-beweging die opkomt voor verschillende minderheidsgroepen, is vooral bekend geworden door politiek correct taalgebruik. Niet iedereen blijkt daarvan even gecharmeerd en dat heeft geleid tot een gepolariseerd debat. Dit boek biedt aan de hand van een stapel vooral Amerikaanse literatuur uit de beweging een analyse van de achtergronden en de denkbeelden achter de claims van de woke-cultuur. De auteur is als socioloog bekend met kritische en postmoderne filosofie. Hij beschrijft het woke-geloof en de woke-werken op enige afstand, soms met ironie, maar overwegend welwillend, vanuit de klassieke vragen naar ongelijkheid en onrechtvaardigheid in de sociale verhoudingen. We krijgen een breed beeld van de beweging en de kritiek er op. Het boek biedt een diepergaand inzicht dan de toch vaak oppervlakkige en gepolariseerde discussies over taal, identiteit, ras en gender. Het is zeer vlot geschreven, leesbaar voor velen en een aanbeveling voor iedereen die zich een standpunt wil vormen over woke, diversiteit en inclusiviteit.
Tekst op website uitgever
‘Woke’ betekent zoveel als een verscherpt gevoel voor onrechtvaardigheid. Na Black Lives Matter, #MeToo, de klimaatzaak, het zwartepietendebat, de dekolonisatie van de witte westerse mentaliteit en de kritiek op heteronormativiteit vanuit de lgbtqia+-gemeenschap kun je er niet naast kijken. Films, boeken, auteurs, artiesten en zangers worden gecanceld of voorzien van een waarschuwing. Literaire canons gaan op de schop, de geschiedenis wordt herschreven en de taal gezuiverd. Universiteiten, gezaghebbende media en bedrijven zijn als de dood voor een misstap. Wie wat woke? geeft duiding en analyse bij hoe we vandaag naar (on)rechtvaardigheid kijken. Waar komt de wokecultuur eigenlijk vandaan? Wat is de waarde van deze beweging? Zuivert zij de geesten of gooit ze al cancelend en klagend het kind met het badwater weg? De meningen over woke lopen sterk uiteen. Niet verwonderlijk, want de wokebeweging zit vol paradoxen. Zij bekritiseert hokjesdenken, maar loopt achter vlaggen. Zij relativeert de waarheid, maar slaat een dogmatische toon aan. Zij voert complexe termen in, maar uit zich het liefst in simpele slogans en hashtags. Ze houdt van diversiteit, maar verkettert afwijkende meningen. Walter Weyns doceert sociologie en cultuurkritiek aan de Universiteit Antwerpen. Hij is zeer vertrouwd met de kritische en postmoderne stromingen binnen de sociale wetenschappen. Hij publiceerde onder andere Marx begrijpen (2018), Van mensen en dingen (2017), Klassieke sociologen en hun erfenis (2013), Het geval Canetti (2008), Het tijdperk van de maatschappij (2004) en De sociologie van Jürgen Habermas (1990).
Fragment uit Over de blinddoek van Vrouwe Justitia en Black Power
Mills (= Charles Mills, auteur van The Racial Contract uit 1997 en Black Rights/White Wrongs uit 2017 - hd) richt zijn pijlen op John Rawls, de auteur van A Theory of Justice, een baanbrekend boek uit 1971. In dat boek wordt de hele traditie van het liberale denken over rechtvaardigheid, met inbegrip van de uitingen van die traditie zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, gesynthetiseerd en van een rationeel fundament voorzien. Sommigen noemen dit boek 'de beste poging tot fundering van rechtvaardigheid na Kant'. Wie John Rawls niet kent, kent misschien wel zijn lievelingsattribuut: de beroemde veil of ignorance, de sluier van onwetendheid - een blinddoek dus.
Rawls is goed op de hoogte van de geschiedenis en de antropologie. Hij weet dus dat opvattingen over recht en rechtvaardigheid verschillen van streek tot streek en van periode tot periode, en dat, om met Montaigne te zeggen, 'wat aan de ene kant van de Pyreneeën recht en waar is, aan de andere kant onrecht en onwaar wordt genoemd.' Maar Rawls is kantiaan genoeg om voorbij al die verschillen en tegenspraken vol te houden dat alle mensen iets gemeenschappelijks hebben: de rede. Dat maakt hen tot mens. De mens is gemaakt van kromhout, maar hij is een rationeel wezen. Denkend leert hij wat recht is. Hoe rationeler, hoe menselijker dus. Dit lijkt een tamelijk banale stelling, maar ze is volgens Charles Mills een slecht vertrekpunt om te weten te komen wat rechtvaardig is. Zeker als je de stelling nog radicaliseert, zoals Rawls doet in zijn beroemde gedachte-experiment.
Dat experiment komt neer op het volgende. We weten hoe moeilijk het in de praktijk is om een rechtvaardige samenleving op te bouwen. Iedere voorgestelde maatregel wordt met argusogen bekeken - 'levert het mij voor- of nadeel op?' - en leidt tot een hoop getouwtrek. Begrijpelijk, want iedereen kijkt in de eerste plaats naar zijn eigen belangen. Een compromis is dan ook meer een afspiegeling van machtsverhoudingen dan een toonbeeld van rechtvaardigheid. Heel anders zou het zijn, zo voert Rawls aan, als we de rechten, plichten en vrijheden van de burgers, zouden laten uittekenen door mensen die nog geen belang hebben. Zulke mensen bevinden zich in een 'originele positie', een soort voorgeborchte. Ze zijn onwetend over de maatschappelijke positie die ze later zullen bekleden. Ze weten niet of ze ziek of gezond zullen zijn, man of vrouw, oud of jong, gekleurd of wit. Niets weten ze over zichzelf. En toch zijn het, meent Rawls, ten volle mensen. Je kunst zelfs zeggen dat deze geblinddoekte 'mensen zonder eigenschappen' eigenlijk menselijker zijn. Zij zijn nog niet getekend of verknipt doorgeschiedenis, cultuur of traditie. De keuzes die zij maken, zijn voor honderd procent rationeel, volledig vrij van particularismen. Bijgevolg - dat kan niet anders - zou ieder mans er redelijkerwijs mee moeten kunnen instemmen. Meer nog: wie er niet mee instemt, zou onredelijk zijn, haast onmenselijk. Wat een schitterend ontwerp van een rechtvaardige samenleving zou dat niet opleveren?
Maar Rawls' droom van een rationale rechtvaardige maatschappij is in de ogen van Charles Mills een nachtmerrie. De zogenaamde redelijkheid van dit rechtssysteem is verraderlijk en baart onrecht, om twee reden. (pagina 25-26)
Artikel: De sluier van onwetendheid (december 2014)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen