Atlas Contact 2016, 572 pagina's - € 25,--
Oorspronkelijke titel: The Invention of Nature: How Alexander Von Humboldt Revolutionized Our World (2015)
Wikipedia: Andrea Wulf (1972)
Korte beschrijving
Straten, parken, schepen, rivieren en zelfs een pinguïnsoort zijn naar hem vernoemd, maar wie weet nog wie deze beroemdheid was? De biografie vertelt hoe Alexander von Humboldt (Berlijn, 1769-1859) met zijn passie voor de kunst, poëzie en natuur in de breedste zin van het woord, de mensheid via zijn vele boeken de natuur leerde te begrijpen. De auteur (werkzaam voor onder meer The New York Times) geeft op een schitterende wijze zijn leven weer, zijn reizen (Zuid Amerika, Rusland) en zijn unieke en niet te weerleggen bevindingen over hoe klimaat, mens (en politiek) en omgeving van invloed zijn op ecosystemen. Maar ook hoe hij groten als Goethe, Darwin of presidenten als Jefferson ontmoette en/of met zijn boeken stimuleerde. Het boek is mooi opgebouwd en leest vlot. Enkele eenvoudige kaarten, zwart-witillustraties en twaalf pagina’s met kleurenfoto’s (glad papier) zijn toegevoegd. Een prachtig eerbetoon aan de belangrijkste grondlegger van de hedendaagse inzichten en milieubescherming. Het boek is voor alle natuurliefhebbers een aanrader. Met uitgebreide noten, literatuuropgave en register.
Tekst op website uitgever
Andrea Wulf beschrijft in ‘De uitvinder van de natuur’ de gedurfde expedities van de moedige ontdekkingsreiziger en bekendste wetenschapper van zijn tijd, Alexander von Humboldt, en geeft op toegankelijke wijze inzicht in zijn baanbrekende onderzoek naar de vorming van het landschap op verschillende continenten. Alexander von Humboldt (1769-1859) had een grote honger naar avontuur en ontdekkingen, hij beklom de hoogste vulkaan ter wereld, reisde door Siberië, waar de bevolking aan miltvuur leed, en deed onderzoek in de meest afgelegen gebieden. Met zijn ideeën was hij zijn tijd ver vooruit. Humboldt wist toen al dat menselijk ingrijpen effect heeft op het klimaat. Zijn gedachten werden aangescherpt door zijn vriendschappelijke relaties met Goethe en Jefferson, en vormden een inspiratiebron voor grootheden uit diverse disciplines, onder wie Darwin, Bolívar, Wordsworth en Thoreau.
Fragment uit 17. Natuur en evolutie: Humboldt en Charles Darwin
Toen Humboldt plantenfamilies uit verschillende continenten en van verschillende klimaten met elkaar had vergeleken, had hij de vegetatiezones ontdekt. Hij had gezien dat nauw met elkaar verwante planten vaak in dezelfde soort omgeving voorkwamen, al werden ze van elkaar gescheiden door een bergketen of oceaan. Dit leverde niettemin ook verwarring op, omdat ondanks deze continentoverschrijdende overeenkomsten een vergelijkbaar klimaat niet altijd, en zelfs niet noodzakelijkerwijs, soortgelijke planten of dieren voortbracht.
In Relations historiques werden hier voorbeelden van gegeven, die Darwin tijdens het lezen onderstreepte. Waarom, zo had Humboldt zich afgevaagd, waren de vogels in India niet zo kleurig als die in Zuid-Amerika, en waarom kwamen tijgers alleen in Azië voor? Waarom waren er zoveel grote krokodillen in de Neder-Orinoco en geen enkele in de Opper-Orinoco? Darwin raakte door deze voorbeelden gefascineerd en zette in de kantlijn van het boek vaak opmerkingen als 'net als Patagonië', 'in Paraguay', 'net als de guanaco' of soms gewoon een krachtig 'ja' of '!'.
Geleerden als Charles Lyell verklaarden dat verwante planten die op zeer grote afstand van elkaar voorkwamen, in verschillende scheppingscentra waren gemaakt. God had deze op elkaar lijkende soorten tegelijkertijd op verschillende plaatsen geschapen, in een reeks van meerdere scheppingen. Darwin onderschreef dit niet en begon zijn ideeën te onderbouwen met argumenten die betrekking hadden op migratie en verspreiding; hij gebruikte daarbij Relations historiques als een van zijn bronnen. Hij onderstreepte regels in Humboldts boeken, maakte er eigen registers bij, plaatste opmerkingen in de kantlijn, en schreef kattenbelletjes die hij op de schutbladen plakte - 'bij bestudering Canarische plantengeografie dit gedeelte bekijken'. In zijn aantekenboek krabbelde hij 'Humboldt bestuderen' of 'deel VI Relations historiques raadplegen'. Ook schreef hij 'niets over theorie der soorten', toen het zesde deel niet de noodzakelijke voorbeelden bleek op te leveren.
De migratie van soorten werd de belangrijkste pijler onder zijn evolutietheorie. Hoe verplaatsen verwante soorten zich over de aarde? Om hier antwoord op te krijgen, voerde hij diverse experimenten uit. Hij deed bijvoorbeeld onderzoek naar de overlevingskansen van zaden in zout water, om te zien of het mogelijk was dat planten de oceaan waren overgestoken. Bij Humboldts constatering dat een eik op de hellingen van de Pico del Teide leek op een eik in Tibet, noteerde Darwin: 'Hoe worden eikels verspreid?' [...] Duiven brengen graankorrels naar Norfolk - mais naar noordpoolgebied.' Toen hij Humboldts verslag las over knaagdieren die de harde bolsters van paranoten wisten te openen en over apen, papegaaien, eenhoorns en ara's die vochten om de noten, krabbelde hij in de kantlijn: 'op die manier verspreid',
Waar Humboldt geneigd was te geloven dat het raadsel van de verspreiding van planten niet kon worden opgelost, wilde Darwin het juist ontrafelen. (pagina 291-292)
Lees vooral ook: De ontdekking van de natuur van Hans Mulder (uit 2021)
Boeken over onze nieuwe omgang met niet-dieren en dingen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen