Erik Kaptein

Rechtsgelijkheid voor de natuur : waarom niet-menselijk leven rechten verdient
ISVW 2021, 96 pagina's  - € 14, 95

Erik Kaptein (1956)

Korte beschrijving
De Franse Revolutie brak in 1789 uit na een periode van kou, misoogsten en hongersnood. Nu zitten we midden in een klimaatcrisis die o.a. zal leiden tot minder voedsel voor een groeiende wereldbevolking. Koersen we weer af op een revolutie? Aan het slot van een boekje vol zeilbeeldspraak staat een 'Gids voor een ‘zachte revolutie’', twintig suggesties om de samenleving, vooral via voedselproductie en -consumptie, ten goede te veranderen. Het niet-menselijk leven (de natuur) verdient rechten, omdat het zo belangrijk voor ons is – ook als voedsel. Duurzaam werkende boeren zouden in politiek en beleid voor de natuur moeten spreken. Landschapsarchitect Erik Kaptein (1967) heeft allerlei filosofische, juridische en technologische aanzetten tot een intrigerende theorie verknoopt, maar diept geen enkel punt echt uit. Wat voor rechten bedoelt hij precies, moeten we dit internationaal aanpakken, Europees, via de Grondwet? Van min of meer verwante initiatieven noemt hij alleen Stop Ecocide, dat in termen van strafrecht denkt. De lezer krijgt geen praktische tips en een onevenwichtige lijst ‘Verder lezen’. Moeilijk vanwege de gedachtesprongen. Storend slordige tekst en/of redactie. Bevat zwart-witafbeeldingen.

Tekst op website uitgever
De klimaatcrisis is even verwarrend als urgent. De situatie waarin onze samenleving zich bevindt, vertoont duidelijke parallellen met die van 1789. Toen moesten tijdens de Franse Revolutie de monarchie en landadel hun rechten delen met de boeren, burgers en buitenlui. Vandaag de dag heeft de levende natuur net zo weinig rechten als de horigen en lijfeigenen van toen. Er lijkt opnieuw een revolutie nodig om ook deze rechten af te dwingen.

Willen we voorkomen dat de natuur haar rechten opeist met uitstervende ecosystemen en daaraan verbonden voedseltekorten en migratiestromen, dan zullen we ook het niet-menselijk leven moeten integreren in ons rechtssysteem en staatsbestel. De levende natuur is letterlijk en figuurlijk de brandstof van onze cultuur, en zij verdient gelijke bestaansrechten. In Rechtsgelijkheid voor de natuur vertelt Erik Kaptein waarom en hoe.

Fragment uit Als het tij keert, verzet men de bakens - stellingname tegen behoudzucht
Tijden veranderen. Het liberalisme probeert zich krampachtig te vernieuwen (neo-) en he kapitalisme doet er nog een schepje bovenop (hyper-). Maar geen van beide ideologieën hebben nog afdoende antwoord op de grote maatschappelijke vraagstukken van vandaag, de klimaatcrisis en de sterk verminderde biodiversiteit op aarde. Om dit te kunnen begrijpen moet men misschien wel terug naar de tijd waarin dit gedachtegoed is ontstaan, zo'n 230 jaar geleden. Toen tijdens de Franse Revolutie de Verklaring van de Rechten van de Mens werd opgesteld. Een verklaring die gebaseerd is op de ideeën van de Engelse Verlichtingsfilosoof John Locke en de moraalfilosoof Adam Smith aan het eind van de achttiende eeuw.

 Het is ook niet verwonderlijk dat problemen niet opgelost kunnen worden door de ideologieën die ze zelf veroorzaakt hebben. Deze zijn immers verouderd en grotendeels uitgewerkt. De samenleving van vandaag valt in geen enkel opzicht meer te vergelijken met die van de achttiende eeuw. Onze sociaaldemocratie zoals die is gebaseerd op het liberalisme en hat kapitalistische systeem, reageert niet adequaat meer op de snel opeenvolgende veranderingen van vandaag. Daarmee wordt niet gedoeld op de opmars van het internet, de sociale media of technologische algoritmen, maar op het thema dat centraal staat in dit essay: het uitsterven van het natuurlijk leven op aarde. Met als gevolg een sterk verminderde biodiversiteit en het uiteenvallen van levensgemeenschappen in nauwelijks een eeuw tijd. (pagina 9-10)

Lees bijvoorbeeld ook:  De soldaat was een dolfijn : over politieke dieren (uit 2017) en Vuurduin : aantekeningen bij een wereld die verdwijnt (2021) van Eva Meijer én De universele rechten van de plant van Stefano Mancuso (uit 2020). 

Boeken over onze nieuwe omgang met niet-dieren en dingen

Terug naar Overzicht alle titels