Prometheus 2021, 197 pagina's - € 20,--
Biografie Ellen Pasman (1958)
Korte beschrijving
In haar laatste boek poneert Ellen Pasman dat de recente misstanden rondom de kinderopvangtoeslag geen toeval waren, maar een symptoom van een jarenlang verwaarloosde rechtsstaat. Anders dan andere publicisten over dit onderwerp benadert Pasman – als advocate – de kwestie vooral uit puur juridisch oogpunt. Ze legt daarbij een verband met de roman 'Het proces' van Franz Kafka. Deze invalshoek is origineel, maar qua feiten voegt Pasmans betoog weinig nieuws toe aan wat eerdere boeken terzake al bloot legden. Pasman ziet als oorzaak van de problemen een juridische 'leesfout' (zie ondertitel): waar in de wet sprake was van de 'mogelijkheid' om streng te straffen, werd dat door de bestuursrechter gelezen als de 'verplichting' om streng te straffen. Pasman besluit met enkele concrete voorstellen om de schade aan ons rechtssysteem te herstellen. Met een overzicht van afkortingen en en literatuuropgave. Actueel boek voor een redelijke lezerskring.
Tekst op website uitgever
‘Wie een dergelijk proces heeft, heeft het eigenlijk al verloren,’ aldus de roman Het proces van Franz Kafka uit 1925. Dat gevoel hebben de ouders in de kinderopvangtoeslagaffaire een eeuw later ook ervaren. Zij werden doelwit van de fixatie van de overheid onder de kabinetten-Rutte op bestrijding van fraude met toeslagen. Dat ging heel ver: ook degenen die geen fraude hadden gepleegd, moesten de toeslag waarop zij recht hadden terugbetalen. De reden kwamen ze niet te weten.
Hoewel de wet geen onverbiddelijke terugvordering voorschreef, interpreteerde de rechter dat wel zo. Die leesfout werd vele gezinnen fataal. Er was niemand die echt naar hen luisterde, totdat een paar journalisten en Kamerleden zich erin verdiepten. Als zij dat niet hadden gedaan, dan zou de kwestie waarschijnlijk nooit aan het licht zijn gekomen. Het kabinet zelf was niet van plan om de misstand te openbaren, en evenmin om de aangerichte schade, die inmiddels in de miljarden loopt, te herstellen.
Wat er misging met de kinderopvangtoeslagen is geen toeval, maar een symptoom van de jarenlange verwaarlozing van de rechtsstaat. Kafka een eeuw later: hoe politiek, bestuur en de landsadvocaat de argeloze burger mangelden, en de rechter dat pas na tien jaar doorhad.
Fragment uit XXI. Slot - Schaamte zonder gêne
Als en hond zei hij, het was alsof de schaamte hem zou overleven. Het proces
Schaamte. Schuld. Die woorden liggen inmiddels in de mond van de premier bestorven. Of hij het zo voelt, blijkt niet. Een samenleving die wordt gedomineerd door financieel belang van een bepaalde groep haalt het zuurstof uit de lucht en hapt uiteindelijk naar adem. Zo bezien was het een specifiek gerichte politieke bedoeling om juist degenen die ondanks hun harde werken een beroep doen op voorzieningen in tijden van economische crisis als kostenpost te beschouwen die zoveel mogelijk moest worden beperkt. Zo werd een vergissing fraude, maar was de kwalificatie van fraude geen vergissing.
De machtige overheid liet de burgers de gevolgen dragen voor iets waaraan zij níet schuldig waren, en waarvoor zij zich niet hoefden te schamen. De premier zegt zich te schamen en erkent dat er fouten zijn gemaakt, maar geneert zich er niet voor om zelf géén gevolgen te dragen. De politieke consequentie van het ontslag van het kabinet twee maanden voor de verkiezing is in dit opzicht niet van voldoende gewicht. Schaamte en schuld zijn zonder persoonlijke gevolgen niet meer dan vrome woorden. Hij liet de koning in de Troonrede in 2020 nog zeggen dat 'de inwoners van Groningen die door de aardbevingen zijn getroffen zo snel mogelijk kunnen rekenen op herstel van de geleden schade en versterking van hun huizen, en is de regering er alles aan gelegen de gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire snel te compenseren'. Gedenkwaardige woorden.
De waarde van de rechtsstaat als het belangrijkste publieke bezit is met de mond beleden en werd daarmee van waarde ontdaan door tegelijkertijd desastreuze bezuinigingen uit te voeren. Het jarenlange ondermijningsproces heeft de rechtsstaat zo gehavend dat die moet worden hersteld in zijn functie en doel. Vrij naar Einstein zou je kunnen zeggen dat dot probleem niet kan worden opgelost met de denkwijze van degene onder wiens coördinerende leiding het is veroorzaakt.
De Kamer kan het best zelf verhinderen in de val van verbouwing van wetten te trappen. Wel zal de toegang tot het recht voor alle burgers beter moeten worden gewaarborgd. Het is aan de wetgever om wetsvoorstellen beter te doordenken en betere redactie bij wetten te voeren. Goede ondersteuning zal daarbij noodzakelijk zijn. Meer regels zijn niet beter, betere regels hebben wel meerwaarde.
Bestuursrechtspraak kan het best een zelfstandig onderdeel van de rechterlijke macht worden, maar niet als onderdeel van een hof. De staat als procespartij zou er goed aan doen minder te procederen, zoals hij de burgers ook aanraadt.
De rechter zou de actieve werkwijze weer ter hand moeten nemen bij de uitvoering van zijn taak, en niet op voorhand van de rechtmatigheid van handelen van de overheid overtuigd moeten zijn, maar dat uitgangspunt steeds op zijn waarheidsgehalte moeten toetsen.
Nog is niet alles verloren. Als die omslag daadwerkelijk plaatsvindt, alleen dan zal het vertrouwen in de rechtsspraak en in de overheid kunnen berstellen.
Dan is het werk van Kafka weer literatuur. (pagina 185-187)
Lees vooral ook: Een nieuw sociaal contract van Pieter Omzigt (uit 2021), De dag dat Peter de deur dichttimmerde : waarom mensen die onze hulp het hardst nodig hebben niet geholpen worden van Albert Jan Kruiter en Clara Pels (2012), De brievenbus van Mevrouw De Vries : gekmakende post van onze (semi)overheid van Stephan Steinmetz (2013), De grote verkilling van Geert Van Istendael (2019) of Voettocht naar het hart van het land : hoe sociaal en democratisch zijn we nog van Jan Schuurman Hess (2014)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen