Maven 2019, 239 pagina's - € 22,50
Website Koert van Mensvoort (1974) en Next Nature
Korte beschrijving
Na lezing van de achterflap heeft de lezer allicht een flink vooroordeel over dit boek: een filosoof die rare ideeën heeft over natuur en techniek en waar de mensheid naar op weg is. Lezing van het boek neemt dat vooroordeel weg. De auteur, multimediaal kunstenaar en filosoof, schetst in een vlot leesbaar betoog de situatie van de mensheid en de omringende natuur. De natuur zetten we naar onze hand – Nederland is volledig gecultiveerd – en de technologie 'groeit ons boven het hoofd'. De vraag die het boek stelt, is of technologie de mens zal gaan overheersen, computers met artificiële intelligentie die zichzelf in stand houden en doorevolueren. De auteur spreekt hier over het begrip 'meme' als volgende stadium in de evolutie. Hij besluit met een pleidooi om keuzes te maken die de menselijkheid bevorderen, ook in de technologie. Tot slot bronverwijzingen in eindnoten, een register en 'Tien stellingen bij Next Nature'. Een soms beklemmend boek met uiteindelijk toch een positieve boodschap, dat een zinvolle bijdrage levert aan het debat over de vraag waar we met technologie naar toe moeten. Zeer leesbaar voor een brede groep geïnteresseerden. Lezers van de boeken van Richard Dawkins zullen hier ook zonder meer van smullen.
Tekst op website uitgever
We leven in een wereld waarin we de biologie van tomaten zo nauwkeurig beheersen dat ze meer technologie zijn dan natuur. En – omgekeerd – waarin technologie (zoals het internet of de financiële markten) zo complex is dat het meer een natuurkracht lijkt dan iets wat we zelf in de hand hebben. De scheiding tussen natuur en technologie vervaagt. Voor mensen die belang hechten aan ‘de pure natuur’ zijn het dan ook verwarrende tijden. We verlangen in toenemende mate naar een romantische versie van de natuur die nooit bestaan heeft (denk maar aan de Oostvaardersplassen) en gaan steeds verder in onze zoektocht naar het natuurlijke leven (oerdieet, anyone?).
Is dit erg? Ja: in Next Nature laat tech-filosoof en ontwerper Koert van Mensvoort zien dat de krampachtige scheiding tussen natuur en technologie niet alleen onze kijk op de huidige samenleving vertroebelt, maar ook onze toekomst ernstig belemmert. Van Mensvoort voert de lezer mee op een epische reis langs bedrijven die ademen, bossen die naar shampoo ruiken en zeemeerminnen met plastic tranen. Gaandeweg ontvouwt zich een compleet nieuw wereldbeeld dat niet alleen realistischer, maar ook oneindig veel creatiever, spannender en mooier is.
Aan de hand van talloze spraakmakende voorbeelden en wetenschappelijke inzichten laat Van Mensvoort zien dat technologie niet alleen voortkomt uit natuur (álles was ooit natuur) maar dat succesvolle technologie ook altijd weer onderdeel wordt van de natuur. Als we de grote uitdagingen van ons huidige tijdperk het hoofd willen bieden moeten we niet terúg maar voorúit naar de natuur.
Fragment uit We zijn er pas
Het idee dat de mens de aarde alleen maar beschadigt, wordt door vele mensen gedeeld. Sommigen menen zelfs dat de aarde er beter voor zou staan als de mens er helemaal niet was geweest. Persoonlijk heb ik moeite om een dergelijke mensenhaat – ook wel misantropie genoemd – te begrijpen, omdat het uiteindelijk een vorm van zelfhaat is.
Waar komt die achterdocht van mensen tegenover de mensheid toch vandaan? In een poging de misantropie te verklaren, heb ik ontdekt dat ze veelal samengaat met een mensbeeld dat volstrekt onjuist is: de mens als een antinatuurlijke soort die eigenlijk niet in de romantische, harmonische en paradijselijke natuur thuishoort. Waar de mens verschijnt, is het de natuur die verdwijnt. Ik denk dat dit een naïef vooroordeel is, dat ons niet verder helpt en waar we liever vandaag dan morgen vanaf moeten.
Een terugblik op de geschiedenis van de aarde leert ons dat het niet de eerste keer is dat een nieuw geëvolueerde soort het bestaande leven opschudt. Het eerste eencellige leven ontstond naar schatting zo’n 3,5 miljard jaar geleden. Daarna duurde het nog ongeveer twee miljard jaar voordat het eerste meercellige plantleven evolueerde. Nog een miljard jaar later, tijdens de zogenaamde cambrische explosie, ontwikkelde zich een hele nieuwe soort op de planeet: de dieren.
Het ontstaan van de eerste dieren op het aardse toneel is nu zo’n vijfhonderd miljoen jaar geleden. Het is onbekend wat het primaire plantleven, dat de wereldbol al een miljard jaar langer bevolkte, ervan vond toen de dieren op het toneel verschenen. Zoals bekend houden planten van rust, ze bewegen relatief weinig en leven van de zon en de aarde. Nu weten we niet wat planten denken, omdat ze niet praten, maar het lijkt me niet uitgesloten dat ze het maar hectisch en ongemakkelijk vonden om de dieren om zich heen te moeten dulden. Misschien vonden ze de dieren zelfs wel onethisch, niet alleen omdat dieren fundamenteel ontworteld zijn en een ongekend hoog leeftempo hebben, maar veeleer omdat dieren iets, in die tijd, volstrekt nieuws, ongehoords en afschuwelijks deden: dieren eten planten.
Al met al moet de komst van de dieren voor de plantenwereld geen pretje geweest zijn. Maar ja, evolutie gaat door en een aarde met alleen maar planten was op zich al prachtig, maar minder bijzonder dan een aarde met planten én dieren – ik bespaar je hier een beschrijving van de opkomst van plantleven op aarde, nog een miljard jaar eerder, waarbij het percentage zuurstof in de atmosfeer dankzij fotosynthese enorm toenam en het bestaande ecosysteem ontwrichtte.
Terug naar de rol van de mens. Net zoals de opkomst van dieren de plantenwereld heeft opgeschud, brengt onze komst de nodige beroering met zich mee. Ter herinnering: wij zijn er pas net. Dieren bestaan al 2500 keer langer en eenvoudig plantleven bestaat zelfs al 7500 keer langer dan de mens. Maar ik vermeld dit niet om tot bescheidenheid te dwingen, want ik denk dat de mens ongelofelijk bijzonder is. (pagina 12-13)
Artikelen
Brief aan de Mensheid (april 2017)
De tovenaar en de profeet (november 2018)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen