Andreas Kinneging

De onzichtbare maat : archeologie van goed en kwaad
Prometheus 2020, 640 pagina's - - € 27,50

Wikipedia: Andreas Kinneging (1962)

Korte beschrijving
In 2006 won Andreas Kinneging de Socrates Wisselbeker voor zijn boek  'Geografie van goed en kwaad'. Nu verschijnt een opvolger, een afzonderlijk te lezen, zeer doorwrochte en omvangrijke cultuurfilosofische studie. Volgens Kinneging is het traditionele denken dat gestoeld is op Plato en het christendom, vandaag de dag op sterven na dood. Het traditionele mens- en wereldbeeld heeft plaatsgemaakt voor een manier van denken die ontleend is aan de Verlichting en de Romantiek. Beide hebben een obsessie met een bepaalde, eenzijdige opvatting van vrijheid en gelijkheid die zich volgens Kinneging op noodlottige manier in onze samenleving uitwerkt. Na een grondige analyse van en kritiek op de Verlichting en Romantiek, geeft Kinneging een analyse en verdediging van het traditionele denken: Plato en Aristoteles, en het christendom. Volgens Kinneging is het Europese traditionele denken het beste dat de mensheid ooit heeft voortgebracht en aan herwaardering toe. Een spraakmakende studie die voor reuring in de media zorgde. Zeer de moeite van het lezen waard, bovendien toegankelijk geschreven. Met voet- en eindnoten, overzichten van primaire bronnen en literatuur en een lijst van Griekse termen.

Tekst op website uitgever
Mateloosheid. Dat is hét kenmerk van de moderne tijd. Die staat daarmee haaks op de grote Europese Traditie, die teruggaat op Athene en Jeruzalem. Want in die Traditie gaat het om de juiste Maat, maathouden, maatvoering, matigheid. De kerngedachte is dat de juiste Maat te vinden is in de werkelijkheid, al is ze niet zichtbaar. Men moet er oog voor hebben. Er is een juiste maat in kleding, een juiste maat in eten en drinken, een juiste maat in werken en ontspannen, in vreugde en verdriet, in vrijheid en gelijkheid, ja, in alles. Tact is een vorm van maatvoering. Redelijkheid is dat ook. Goed en kwaad zijn uiteindelijk niets anders dan maat houden.
Dit inzicht, deze wijsheid, is weggevaagd door de ideologieën van de Verlichting en de Romantiek, die de moderne wereld domineren. Het zijn beide ideologieën van de oneindigheid, dat wil zeggen mateloosheid. De Verlichting zoekt het heil in de eindeloze economische en technologische vooruitgang, de oneindige bevrediging van de begeertes. De Romantiek zoekt het geluk in eindeloos experimenteren en de eindeloze introspectie, op zoek naar het oneindige Zelf.
Het gevolg is een wereld die uit het lood is geslagen en een mens die niet weet waar hij het zoeken moet. Terwijl het zo eenvoudig is: de juiste Maat.
Onze voorouders wisten het. Wij zijn het vergeten. Dit boek stoft de Traditie af en brengt haar weer tot leven.

Prof. dr. Andreas Kinneging (1962) is hoogleraar rechtsfilosofie aan de Universiteit Leiden. Met zijn boek Geografie van goed en kwaad won hij de Socrates Wisselbeker voor het beste filosofieboek van 2006.

Voorpublicatie: De onzichtbare maat : essay De verbleekte idealen van de Verlichting en de Romantiek (Groene Amsterdammer februari 20200)

Fragment uit Waar gaat dit boek over
11. Tot slot van deze inleiding nog een paar opmerkingen over de aard van dit boek en de lezers die de auteur voor ogen had bij het schrijven ervan. Eenvoudige kost is het zeker niet. Ik heb nergens, om de lezer en mijzelf te sparen, de zaken simpeler voorgesteld dan ze zijn. Ook in die zin is het een wetenschappelijk werk. Het is geen literatuur voor het slapengaan. Men moet er fris voor zijn. Het raam moet open en de verwarming uit. En dan lezen als een koe. Langzaam en herkauwend. Een oppervlakkige 'kennisname' heeft geen zin en is eigenlijk niet goed mogelijk. Het boek leent zich er eenvoudigweg niet voor.
   Betekent dit nu dat het slechts leesbaar is voor een heel kleine groep ingewijden? Voor de 'vakgenoten', wat dat ook precies moge zijn? Men heeft soms het gevoel dat dat aan de universiteit geldt als 'wetenschappelijke publicatie'. Ik hoop van ganser harte dat het boek in die zin, en alleen in die zin, géén wetenschappelijke publicatie zal blijken te zijn. Uiteraard zou ik het op prijs stellen als mijn vakgenoten het goed zouden bestuderen, maar ik hoop toch met dit boek ook een breder publiek te kunnen bereiken. Bij het schrijven ervan heb ik als lezer vooral voor ogen gehad wat nog steeds wel eens de nadenkende mens wordt genoemd. Ik bedoel mensen die niet of in ieder geval niet voornamelijk of geheel in goederen en geld en ook niet in specifieke andere mensen geïnteresseerd zijn, maar in ideeën, met name de Grote Vragen omtrent mens, maatschappij en wereld. Mensen die zich serieus afvragen hoe de mens, de maatschappij en de wereld in elkaar zitten en wat maakt dat het goed of slecht gaat. Het filosofische, beschouwelijke type dus. Intellectuelen worden ze ook wel genoemd. Dat is in elke maatschappij maar een relatief kleine groep mensen. Ik schat haar op zo'n 10 procent. Maximaal. Vroeger kwam men ze aan de universiteit vaak tegen. Maar dat is verleden tijd. Daar overheerst tegenwoordig de vakexpert, de specialist. Die zijn meestal intelligent, maar niet intellectueel en beschouwelijk. Toch lopen er op de universiteit nog wel een aantal van rond. Maar ook daarbuiten komt men ze tegen. Overal. In alle hoeken en gaten. Onder mensen met een academische graad, maar ook onder mensen die zo'n graad niet hebben. Ze behoren tot de interessantste mensen die bestaan. De Traditie spreekt van een hoger menstype. De mensen die in de eigenlijke zin van het woord volwassen, serieus zijn. Voor die groep is dit boek geschreven. Zij zijn ook in staat het boek te begrijpen, want het sluit aan bij hun belangstelling en gaat over zaken waar ze zelf ook over nadenken en nagedacht hebben. Mogen zij er vele vreugde aan beleven. (pagina 47-48)

Artikel: Andreas Kinneging: ‘De mateloze mens verkeert in een morele crisis’ (Volkskrant 14 februari 2020)

Terug naar Overzicht alle titels