Prometheus/Bert Bakker 2015, 352 pagina's - € 24,95
Website RUG: Auke van der Woud (1947)
Korte beschrijving
Rond 1900 lijkt de geschiedenis in een stroomversnelling terecht te komen. Zo ervaren onder anderen de tijdgenoten dat. Inderdaad veranderde er veel in de politiek, cultuur en kunst, maar ook in het alledaagse leven van de mens. Over deze fascinerende periode, voorafgaand aan de Eerste Wereldoorlog, schreef onder meer Philipp Blom een 'duizelingwekkend' boek. Voor de Nederlandse situatie is er nu het boek van Auke van der Woud, oud-hoogleraar architectuurgeschiedenis (RUG). Even divers als de genoemde periode is dit boek dat aan de hand van heel verschillende onderwerpen die snelheid van het moderne leven probeert te laten zien, waarbij hij onder andere veel aandacht besteedt aan het kijken, de massacultuur, het verdwijnen van oude waarden en zekerheden. Het boek bestaat uit drie delen: beschrijvingen van het werkelijke, de cultuur der dingen en de bestaande geschiedschrijving. De auteur schuwt de grote woorden ('culturele revolutie') niet en drijft de tegenstelling tussen oud/nieuw soms erg op de spits: gesloten/open cultuur, idealisme/materialisme, en suggereert bijvoorbeeld dat het materialisme typerend is voor deze moderne tijd. Mooie aanvulling op de bestaande geschiedschrijving van Nederland rond 1900, maar minder vernieuwend dan de auteur suggereert.
Korte beschrijving
In de late negentiende eeuw steeg de materiële welvaart spectaculair, en de mensen gingen anders kijken, ervaren en denken. Zo ontstond de nieuwe cultuur die tot op de dag van vandaag als de moderne wordt gezien. In de oude beschaving stond het streven naar 'het hogere' voorop, de hoogste waarden waren immaterieel, 'geestelijk'. De nieuwe cultuur kwam met andere, heel aardse waarden en normen. Die werden massaal omarmd, het eerst en vooral in de grote steden. Daar waren de spraakmakende winkels, de verbluffende horecaconcepten, de eerste bioscopen, daar waren alle nouveautés te zien. In deze nieuwe cultuur werd het concrete, het materiële, belangrijker dan het ideële. Het hebben van spullen en een goede gezondheid werden de bronnen van geluk. Auke van der Woud beschrijft de culturele revolutie zoals die plaatsvond in de etalages, in de cafés, de theaters en de bioscopen, de musea en bij de monumenten, de badplaatsen, de nieuwe modieuze bloemen en planten, in de scholenbouw en de nieuwe stadswijken. Dit machtige panorama toont de bakermat van de nieuwe mens.
Auke van der Woud was hoogleraar architectuur- en stedenbouwgeschiedenis. Een nieuwe wereld. Het ontstaan van het moderne Nederland (2006, tiende druk 2013) won de Libris Geschiedenisprijs 2007. Een koninkrijk vol sloppen. Achterbuurten en vuil in de negentiende eeuw (2010) stond op de shortlist van de Libris Geschiedenisprijs 2011.
Fragment uit het Woord vooraf
Amerika werd door Europeanen al in de late negentiende eeuw 'onze toekomst' genoemd. Ze zagen toen al een constante: wat in Amerika gebeurt manifesteert zich daarna ook in Europa. Amerika was inderdaad het land waar de materialistische massacultuur zich explosief kon ontwikkelen. Anders dan in Europa was de oude beschaving er geen tegenkracht van formaat.
Vanuit Amerika en Europa heeft de nieuwe cultuur inmiddels een mondiaal bereik gekregen. De groei ervan is in Amerika zelf nog altijd fenomenaal. Sociologen, journalisten en psychologen beschrijven de verbijsterende creativiteit en energie ervan: werk van onderzoekers als
Juliet B. Schorr (Born to buy : the commercialized child and the new consumer, 2004), dat laat zien hoe kinderen al op zeer jonge leeftijd wordt geleerd dat ze voor de rest van hun leven een merkentrouwe consument moeten worden.
Eric Schlosser (Fast food nation : the dark side of the all-American meal, 2001), die onthult hoe de productieketen is ingericht die fast food ultragoedkoop maakt.
George Ritzer (The McDonaldization of society, 2000), die met een lange rij voorbeelden aantoont dat de waarden en normen van de fast food-ketens overal in de samenleving worden overgenomen, ook voor onderwerpen als gezondheidszorg en onderwijs.
Barry Schwartz (The paradox of choice : why more is less, 2004), die beschrijft hoe het onuitputtelijke aanbod van onbegrijpelijk veel consumentenartikelen mensen ongelukkig maakt.
Joseph Turow (The daily you : how the advertising industry is defining your identity and your worth, 2011) en L.J. Shrum e.a. (The psychology of entertainment media : blurring the line between entertainment and persuasion, 2012), twee titels die de virtuele reservaten aanduiden waarin honderden miljoenen mensen worden bijeengedreven. (pagina 10-11)
Radio-interview OBA live, 23 april 2015
Lees ook van Auke van der Woud
Het lege land : de ruimtelijke orde van Nederland 1798-1848 (1987/2007)
Een nieuwe wereld : het ontstaan van het moderne Nederland (2006)
Terug naar Overzicht alle titels
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen