Jack Burgers & Johan Heilbron

De zaak Organon : geneesmiddelen in de greep van bedrijvenpoker
Prometheus 2018, 269 pagina's - € 19,99

Website Erasmus Universiteit: Jack Burgers (1953) en Johan Heilbron (1952)

Korte beschrijving
In 'De zaak Organon' gaat het om het farmaceutische bedrijf Organon dat bekend werd door zijn anticonceptiepil. AkzoNobel verkocht Organon in 2007 voor een topprijs en twee jaar later ging het bedrijf in eigendom over naar MSD (voor 41 miljard dollar!) waar het 'roemloos ten onder ging’. De auteurs menen dat Organon voor veel geld is versjoemeld, ten gunste van de juichende aandeelhouders. In hun boek wordt de geschiedenis van Organon in beeld gebracht, vanaf het ontstaan in 1923, de hoogtepunten, de macht van de aandeelhouders, het (slechte) beleid en de sluiting. 'De zaak Organon' vormt een onderzoeksboek met de strekking van 'hoe heeft dit kunnen gebeuren?' Tweeduizend werknemers werden door de sluiting geraakt en veel wetenschappelijke kennis ging verloren. In het relatief omvangrijk werk komen hoofdzaken, zeer veel details en gesprekken met voormalige medewerkers aan de orde. Het is een op zich boeiend verhaal maar een affaire als de verkoop van Organon leeft niet meer, ook al was dit bedrijf van oorsprong 'oer-Nederlands'. Wel wordt de zaak in managementliteratuur nog steeds aangehaald als voorbeeld hoe het niet moet. Voor de liefhebbers een interessant tijdbeeld inzake bedrijfsovernames en de rol van de overheid daarbij. Met eindnoten en een register.

Tekst op website uitgever
Na een periode van groei die bijna een eeuw aanhield, werd Organon – het succesvolle farmaceutische bedrijf uit Oss – in 2007 door AkzoNobel verkocht. Binnen een paar jaar tijd was de nieuwe eigenaar, de Amerikaanse farmaceut Schering-Plough, zelf overgenomen, en waren de onderzoeksafdelingen van Organon gesloten.
Hoe kon dit gebeuren? De auteurs van De zaak Organon laten zien hoe Organon van een kleine insulineproducent uitgroeide tot een internationaal farmaceutisch bedrijf – bekend van de meest gebruikte anticonceptiepil in de wereld. Organon slaagde er wonderwel in om tot het einde toe vernieuwend te blijven, maar ging ten onder aan de kortetermijntransacties die de financiële markten beheersen. Hoogwaardig onderzoek verdween, economische bedrijvigheid en werkgelegenheid gingen verloren.
De zaak Organon is een onthullende en essentiële bijdrage aan het debat over de slecht gereguleerde markt voor bedrijfsovernames, de rol van overheidsbeleid in tijden van mondialisering, en de toekomst van de kenniseconomie in Europa.

Jack Burgers en Johan Heilbron, die het onderzoek voor De zaak Organon deden met hun studenten, zijn als hoogleraren sociologie verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

‘Als in een klassieke tragedie gaat in De zaak Organon een sterk bedrijf en merk dat aan duizenden werkgelegenheid verschafte ten onder aan het kortetermijnwinstbejag van Amerikaanse multinationals en hun Nederlandse bondgenoten. Een absolute aanrader!’
Jan Luiten van Zanden, faculteitshoogleraar economische en sociale geschiedenis, Universiteit Utrecht.

Fragment uit 2. Aandeelhoudersmacht en bedrijfsbeleid
Ook in Nederland is deze oriëntatie door tal van gezaghebbende economen uitgedragen. Zo betoogden Lans Bovenberg (Universiteit van Tilburg) en Coen Teulings (toenmalig directeur van het CPB) in een paper met de veelzeggende titel Rhineland exit (2008) dat het Angelsaksische aandeelhouderskapitalisme superieur is aan het Rijnlandse model. De argumenten die ze hiervoor aanvoerden waren, zoals wel vaker onder economen, meer ingegeven door een abstract marktmodel  dan door het feitelijk functioneren van ondernemingen en markten. Een van de argumenten was bijvoorbeeld dat sterk ontwikkelde financiële markten een efficiënte verdeling van risico’s bewerkstelligen. (pagina 62-63)

In de Noten lichten ze op pagina 238 deze zin ruim toe. Uit die noot één zin: Uit hun analyse volgt ook dat afbraak van werknemersrechten en het uitkeren van zo veel mogelijk middelen aan de kapitaalbezitters economisch gezien het beste beleid zou zijn. (pagina 239)

Fragment uit (de) Epiloog
De geschiedenis van Organon is in vele opzichten opmerkelijk. We hebben eerder gesproken over het mirakel van Oss, en daar is weinig overdrijving bij. In een betrekkelijk arme, lange tijd door criminaliteit geplaagde Brabantse plaats, zonder universiteit en chemische industrie, ontstond uit een slachterij een wereldwijd succesvol farmaceutisch bedrijf. Organon bood banen met uitstekende arbeidsvoorwaarden en groeide uit tot de lokale trots van Oss. Hoewel niet uitgevonden bij Organon, was de anticonceptiepil ongetwijfeld het meest bekende product van het bedrijf. Stukken minder positief, maar nauwelijks minder spectaculair, is het verdwijnen van dit succesvollen en in Oss iconische bedrijf in een periode van nauwelijks tien jaar. In die tijd was het driemaal object van een zelf niet gezochte of gewenste verkoop: eerst aan Scheringh-Plough, daarna aan Merck en daarna deels aan Aspen. Hierbij speelden ontwikkelingen een rol die in belang uitstijgen boven de toch al boeiende geschiedenis van Organon.  

De recente gebeurtenissen rond Organon zijn een treffende illustratie van de maatschappelijke gevolgen van meer algemene economische trends. Meer in het bijzonder gaat dat om twee deels samenhangende ontwikkelingen. De eerste betreft de soms perverse effecten van de economie van de financiële wereld op de economie van de reële productie. De tweede betreft de gevolgen van veranderende managementopvattingen voor het wel en wee van productiebedrijven. (pagina 215-216)

DTV - De zaak Organon (verslag van de boekpresentatie in Oss)

Lees ook: Donuteconomie : in zeven stappen naar een economie voor de 21e eeuw van Kate Raworth (2017) en Het einde van de Amerikaanse droom : de tien principes voor de concentratie van rijkdom en macht van Noam Chomsky.

Artikel: De zaak Organon "dat afbraak van werknemersrechten en het uitkeren van zo veel mogelijk middelen aan de kapitaalbezitters economisch gezien het beste beleid zou zijn" (januari 2018)

Terug naar Overzicht alle titels