Sander Heijne

Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u : dertig jaar marktwerking in Nederland
De Correspondent 2018, 189 pagina's - € 18,--

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Website De Correspondent: Sander Heijne (1982)

Korte beschrijving
Kritische journalistieke analyse van de maatschappelijke effecten van de vermarkting van publieke diensten in Nederland.. - SAMENVATTING: "Waarom kijkt de dokter meer naar de computer dan naar jou? Waarom is de kinderopvang zo duur? Waarom is je post weer niet aangekomen? En waarom ligt bij de eerste sneeuwbui het hele spoor plat? Het antwoord: mislukte marktwerking. Dat ontdekte Sander Heijne (1982) na zeven jaar journalistiek onderzoek voor de Volkskrant en De Correspondent. Hij schreef talloze verhalen over het spoor, de post, de zorg en andere publieke diensten, en over de problemen die ontstonden toen die aan de markt werden overgelaten. Sander sprak honderden mensen op de werkvloer: van dokters en verpleegkundigen tot verzekeraars, van conducteurs en machinisten tot spoorbazen, en van postbodes en vakbondsleiders tot beleidsmakers. Het resultaat is een boek dat iedere Nederlander aangaat."

Tekst op website uitgever
Waarom kijkt de dokter meer naar de computer dan naar jou? Waarom is de kinderopvang zo duur? Waarom is je post weer niet aangekomen? En waarom ligt bij de eerste sneeuwbui het hele spoor plat?

Het antwoord: mislukte marktwerking.

Dat ontdekte Sander Heijne (1982) na zeven jaar journalistiek onderzoek voor de Volkskrant en De Correspondent. Hij schreef talloze verhalen over het spoor, de post, de zorg en andere publieke diensten, en over de problemen die ontstonden toen die aan de markt werden overgelaten.

Sander sprak honderden mensen op de werkvloer: van dokters en verpleegkundigen tot verzekeraars, van conducteurs en machinisten tot spoorbazen, en van postbodes en vakbondsleiders tot beleidsmakers.

Voorpublicatie op De Correspondent: Waarom een sneeuwbui het hele spoor platlegt. Dertig jaar marktwerking in Nederland (5 februari 2018)

Fragment uit 2. Hoe de marktwaan ons betoverde
Opvallend genoeg waren verregaande privatiseringen in belangrijke publieke sectoren als de zorg, de energievoorziening of het spoor in de jaren tachtig nog ondenkbaar. Wie het overheidsplan uit 1989 leest over een nieuw aan te leggen netwerk van hogesnelheidstreinen naar Frankrijk en Duitsland, kan zich amper voorstellen dat Nederland de hogesnelheidslijn naar België tien jaar later met een openbare aanbesteding in de markt zou zetten. In dit plan wordt namelijk gesproken over een gezamenlijke exploitatie van de Nederlandse Spoorwegen en de Belgische, Duitse en Frans spoorwegen - de staatsspoorwegen dus.
  Voor deze huiver is een goede verklaring. De eerste vermarkting van publieke diensten in Amerika en Groot-Brittannië leidde ook tot veel problemen. De politiek van Thatcher leidde in Groot-Brittannië zelfs tot een hevige opleving van de klassenstrijd. Ook in Nederland zagen televisiekijkers hoe duizenden woedende Britse kompels in 1984 bij het plaatsje Orgreave slag leverden met vijfduizend politieagenten, in de hoop de verliesgevende staatsmijnen open te houden en het gehate kabinet Thatcher ten val te brengen. Bij de geprivatiseerde Britse spoorwegen gingen - als eerder gezegd niet geheel onbegrijpelijk - duizenden banen verloren. Intussen stegen de prijzen van treinkaartjes razendsnel. Ook dat nieuws bereikte Nederland.

  Thatcher en haar economische adviseurs bleken kortom niet in staat voldoende nieuwe banen te scheppen om de verloren werkgelegenheid te compenseren. Britse werknemers betaalden de prijs voor de economische hervormingen van Thatcher. Tijdens haar regeerperiode van 1979 tot 1990 verdubbelde de werkloosheid.
  De zegeningen van Reaganomics - de Amerikaanse interpretatie van het ideaal van de vrije markt - waren voor de gemiddelde Amerikaan in de jaren tachtig eveneens twijfelachtig. De werkloosheid daalde onder het bewind van Reagan weliswaar, maar de privatiseringen in het Amerikaanse zorgsysteem leidden tot een forse stijging van de zorgkosten. Opeens was een groeiend aantal Amerikaanse burgers niet langer in staat de kosten  van medische behandelingen te betalen.
  Intussen verlaagde Reagan het toptarief van de inkomstenbelasting van 70 naar 28 procent. Zo kon Reagan de geschiedenis ingaan als de eerste president sinds de Tweede Wereldoorlog die de kloof tussen arm en rijk weer vergrootte in Amerika.

  In Nederland wekten dergelijke verhalen over de vermarkting van zulke belangrijke publieke sectoren verbijstering op. Hoewel Lubbers al in de eerste helft van zijn lange regeerperiode delen van de post, de hoogovens en de staatsbank had verkocht, ging het privatiseren van cruciale sectoren als het spoor of de zorg burgers en bestuurders te ver. Het harde economische beleid in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten stond namelijk haaks op onze christen- en sociaaldemocratische tradities, waarin solidariteit werd nagestreefd. Deze afschuw beperkte zich niet tot de linkse partijen. Ook bij veel conservatieve politici liepen de rillingen over de rug bij het zien van de enorme veldslagen tussen linkse demonstranten en de politie in het Verenigd Koninkrijk.
  In Nederland was tegen het einde van de jaren tachtig ook geen noodzaak om het economisch-politieke beleid volledig overhoop te halen: in het polderoverleg stelden de bonden geen onredelijke eisen, na een recessie aan het begin van het decennium groeide de economie en de werkloosheid daalde. Wilden de predikers van het marktevangelie dus meer publieke sectoren privatiseren, dan hadden ze een wonder nodig.

Dat wonder voltrok zich op 9 november 1989. (pagina 49-51)

Recensie in NRC: Het fiasco van de vrije markt (15 maart 2018)

 

Lees o.a. ook:
Ons land kan menselijker : naar een economie die de samenleving verbetert van Henk van Tuinen (uit 2013) of
De terugkeer van het algemeen belang : privatiseringsverdriet en de toekomst van Nederland van Roel Kuiper uit 2014 of
De brievenbus van Mevrouw De Vries : gekmakende post van onze (semi)overheid van Stephan Steinmertz (uit 2013) of
de bundel Het alternatief voor de zorg : humaniteit boven bureaucratie (uit 2015) of
Postkapitalisme : een gids voor de toekomst van Paul Mason (uit 2016)

Terug naar Overzicht alle titels