Ivan Krastev & Stephen Holmes

Falend licht : hoe het Westen de Koude Oorlog won maar de vrede verloor
Atlas Contact 2019, 287 pagina's  - € 22,99

Oorspronkelijke titel: The light that failed (2019)

Wikipedia: Ivan Krastev (1965) en Stephen Holmes (1948)

Korte beschrijving
Dertig jaar na de val van de Berlijnse Muur maken de Weense wetenschapper Krastev en de New Yorkse jurist Holmes een kritische balans op van de liberale revolutie die toen plaatsgreep in Oost-Europa. Zij bestempelen de jaren vanaf 1989 als het 'imitatietijdperk' omdat de bevrijde Oost-Europeanen het westers liberale stelsel (vrije pers, rechtszekerheid, verkiezingen) aanvankelijk gretig overnamen. Maar dat bleek schijn. Toen de gehoopte welvaart uitbleef, kregen populisten (bijvoorbeeld Fidesz in Hongarije) de wind in de zeilen, onder andere doordat veel jonge, goed opgeleide Oost-Europeanen naar elders trokken en vanwege de vluchtelingencrisis van 2015. Orban (Hongarije) en Kaczynski (Polen) sloten toen hun grenzen en verzetten zich tegen elke bevoogding vanuit Brussel. Inmiddels toonde Poetin genoeg te hebben van  de nationale vernedering van zijn land. 'Democratie' in Rusland bleek slechts een façade voor zijn macht. Hij kreeg alle ruimte van Trump die een punt zette achter Amerikaans idealisme. Ondanks taai en omslachtig taalgebruik bevat dit boek een belangrijke, lezenswaardige diagnose van de falende liberalisering. Met eindnoten en een register.

Fragment uit Imitatie, en de nadelen ervan
We zijn allemaal uniek geboren. Waarom sterven zovelen van ons dan als kopieën? (Edward Young)
De toekomst zag er gisteren beter uit. Toen geloofden we nog dat het jaar 1989 'een duidelijke scheidslijn tussen het verleden en de toekomst vormde als de Berlijnse Muur een scheidslijn vormde tussen Oost en West.' We vonden het moelijk 'ons een wereld voor te stellen die radicaal beter was dan de onze, of een toekomst die niet overwegend democratisch en kapitalistisch was.' Zo denken we vandaag de dag niet meer. De meesten van ons vinden het tegenwoordig zelfs lastig zich een toekomst voor te stellen - zelfs in het Westen - die onveranderlijk democratisch en liberaal blijft.
  Toen er een einde kwam aan de Koude Oorlog, was de verwachting dat de liberaal-kapitalistische democratie zich wereldwijd zou verspreiden. Het geopolitieke toneel leek gereed voor een voorstelling als Pygmalion van George Bernard Shaw, een optimistisch, moraliserend stuk waarin een professor in de fonetiek er in korte tijd in slaagt een jong bloemenmeisje te leren spreken als de koningin en zich thuis te voelen in hoog gezelschap.

  Enthousiaste waarnemers begroetten de toetreding van het Oosten tot het Westen aanvankelijk met grote instemming, maar zij beseften uiteindelijk dat het spektakel dat zich voor hun ogen afspeelde zich niet voltrok zoals verwacht. In plaats van te kijken naar een uitvoering van Pygmalion leek het of de wereld afstevende op een theaterbewerking van Frankenstein van Mary Shelley, een pessimistische, moraliserende roman over een man die besloot God te spelen door replica's van menselijke lichaamsdelen samen te voegen tot een menselijk wezen. Het gebrekkige monster was veroordeeld tot eenzaamheid, onzichtbaarheid en afwijzing. Jaloers als het was op de onbereikbare voorspoed van zijn schepper keerde het zich met geweld tegen diens vrienden en familie: hij verwoestte hun bestaan en bezorgde hun slechts pijn en verdriet, als getuigenis van een mislukte poging tot menselijke zelfvermenigvuldiging.
  Dit boek wil uit de doeken doen hoe het liberalisme uiteindelijk het slachtoffer werd van zijn aanvankelijke succes in de Koude Oorlog. (pagina 7-8)

Terug naar Overzicht alle titels